I aguèt ma famelha, a curiositat dar monde, a descubèrta d’a mieu occitanitat ar collègi, soret. Pi après o licèu damb e corses d’occitan niçard e mai e facultats de Niça, Montpelhier e mai Niça. Tan de dralhas possiblas. Un monde nòu dubèrt a ieu e una vita nòva. Participèro als filmes Malaterra en 2003, Mistral en 2004. Pi i aguèt a  ceremònia dar Prèmi Vouland en Avinhon 2005 e un enregistrament sus O Morinhet dar temps qu’entrevistavo un rainhard coma tu, Rigobèrt, per a mieu tèsi. Aquò, foguèt l’ocasion de charrar per e primiers còups. Joan-Peire me prepausères alora de presentar l’emission “Vaquí”. Ieu que t’agachavo de temps en quora pichin davansh a television a cercar de capir aquela lenga familiala que se parlava fòra d’a mieu maison a ra television. O soret lueg de dignitat e d’accessibilitat publica per a lenga nòstra. Un lueg existent donca, darrier l’ecran. Era coma una pòrta entredubèrta sus un monde, un pantais inaccessible e obliat, aüra a portaia de man.
 
A l’epòca —se menchonhèron quarques niçards e mai d’occitanistas fòra de nòstra region— èro ja tan membre dar Felibritge que de l’IEO. Un astre d’incarnar a sintèsi a l’antena me disies. E, a mai de militar dins un moron d’estructuras occitanas, fasio a mieu tèsi coma o mieu predecessor Silvan. Mas non es per aquò, nimai perqué èram un pauc totes dos de joves dar meme vilatge que m’engatgères. M’agradava de barronar per Gavotina per collectar a lenga, o mieu camin de paraula (me disies “o gavòt per tu es coma una religion”). Per me “rempaïsar” ar breç d’a lenga naturala en enregistrar e voses dals gents. E tu fasies parier en mai grand, e a mai dar son, damb l’image! Cal dire qu’èro un pauc embestiat, m’èro traçat en la tèsta un autre avenir universitari e èro ja tornat exprès a Niça. E tu, me sonaves coma una sirena dins una mar d’incertesas, per me recampar dar costat dau Pargue Chanòt a Marselha (o sèti de France3 Provence-Alpes). Mas una tala oportunitat d’experiéncia non se refusa. Ren que per saber çò qu’es de viure dins la chorma d’a soreta emission en occitan aicí “Vaqui”.
 
Dar centre de Biòt a ra piaça Garibaldi de Niça, en passar per Cairàs damb Estefan Simiand, Castelana damb Jan-Luc Domenge fint a Ilònsa via o còl d’a Sina damb a famelha Colletta, o pas de Turini per anar en Cabanas vièlhas parlar damb Miquèr Pallanca, Rocabruna, Artinhòsc damb Daumàs, Marselha damb Bernat Giely, Fòs damb Magali Gillet, Castèu Reinard damb Frederic Vouland, Valabrègue damb Daniela Julien, Nòvas damb Magali Nouveau, a ra Fònt de Vau Clusa damb mon cosin e ne’n passo. N’avèm un pauc fach de camin ensèm. E de ligams. Per telefòn, per mail a recéber e tieus “Preconductors”, a trabalhar sus a region ont anariam rescontrar nòstre conviat. Me fasio piaser en passar dar gavòt ar provençal o niçard en pilhar l’accent de cada endrech. Un pauc coma tu fin finala.
 
Eres compietament d’aquels endreches. Tu que parlaves dals ”durgans” de Suspèr perqué ères un morinhenc ar Morinhet. Que parlaves de ton paire e dals morinhencs que faguèron “lor santmiquer” de fach percaçats per a grana istòria fint a Coni (cf. o sieu film “A guerra denembraia”). Tu que volies far conóisher a nòstra pichina istòria, dar monde d’Occitània e non dals politics que son jamai ar primier reng. Ta tanta, l’ospitalitat ar Morinhet. Aicí per o costat de Gavotina e de Niça. E mai per Provença qu’i as ta famelha mairala, a jovença marcaia per aquel endrech industrial, per Camarga, a Mar de Berra, e pi ta famelha, a tieu vita, perqué ères un provençal ailí. L’ospitalitat torna mai, breçaia per o camin de ferre e Ròse. Eres un pauc ar tieu da pertot.
 
Sabies nadar entre es aigas, de l’adjonch de Niça a l’obrier. Sensa cessar de trevar o país, de caminhar e de presentar a paraula dals gents. Sus a brua, que demoraves en Lengadòc que parla provençal. Navegar entre cada un per totjorn far passar o messatge d’a lenga nòstra.
 
Eres o “capitani Bonheta” a quasi cada past coma disia Ugo. Quora ères decidit, me parlaves en manjar o en caminhar d’a tieu vita, entre Lucha Occitana, institutor, amic de pastora valdesa o de revolucionari o ancara de tal cònsol o pastre dar país nòstre.
 
Parlar dar país e far parlar dar país, o monde viu e non e peiras per far bèl sus a carta postala. Çò qu’es darrier a carta. Un monde discrèt, mas ges secret coma auries dich. E legendas coma a “Legenda dei Mèas”, Agricòl Perdiguier, Frederic Mistral, Archilòque, e fondators de "L’Occitane en Provença" a Manòsca, de l’Ecomusèu d’a Rodola ar Poget Rostanh (valaia de Var) o d’autres qu’es impossibles de les citar totes. Sentèro parlar de Miquela Bramariá, Teiric Offre, Andrieu Abbe, trabalhèro damb Eliana Tortet, eça., vesio Frederic Soulié.
 
Eres sovent a cercar “l’antica bonomia” ont polia èsser. Dar simbolisme das carretas ramaias per a Sant Alòi, d’a Bovina damb o bòu entre Montpelhier e Arle fint as tripètas de Barjòus en passar per a procession das “Fiòlas de Bolbon” e e sautes en la guièisa (glèisa) que jamai mancaves. N’avèm parlat de frairessa, de cercar o camin. De simbolica dals 7 fondators dar Felibritge coma de Baroncelli damb a “Nacion gardiana” en Camarga. A cercar de qu’es o país, coma dins lo tieu documentari “Made in Païs”.
 
Ta frema e Ugo. De provèrbis que sementiaves (semenaves) en la sieu tèsta per que parle benlèu a lenga nòstra mai tardi. T’agradava tan aquel “Roge de sera, bèl temps espèra” dich en lo recampant d'un entrainament de rugbi. Roge e aur, garibaldin, anarquista.
 
Avies e tieu causias. De còups non èram d’acòrdi. Mas passaves da pertot. De contactes de pertot. D’ancians de Lucha Occitana, das associacions culturalas, dals companhons obriers e totes aquels que bolegavan per a lenga nòstra. Tan d’istòrias e d’anecdòtas que me demòran en tèsta e que me calrà tanben escriure un jorn, quora trobarai o temps. Un trabalh que posquères ren acabar.
 
Jamai capiguèro coma se faguèt qu’ères afogat que tre o lançament d’a seria “Plus belle la vie”, que degun i avia l’accent. Levat per o jove avocat magrabin dar començament d’a seria e a caucion “locala” o patron dar bar, “l’enfant” Còrdas (que sap parlar occitan).
 
Me disies que ràdio Nissa pantai seria benlèu una farfantèla. Me pausavo pien de questions. Me demandavo perqué non i èra d’accent ar “i” de “Vaqui” (es accents t’importavan gaire d’alhors), fint a perqué non se mutualisaria e diferentas emissions en occitan de France 3 (a l’epòca “Punt de Vista” èra l’emission en occitan en Aquitània, “Viure al País” en MP e LR e “Vaqui” en PACA). Despí, “Punt de Vista” fusionèt damb “VAP” que se capta de Beucaire fins a…Bordèu. E nosautres, demoràvam sempre de caire de Tarascon a Mentan, en gosta sorets.
 
Descubrèro ar tieu costat a complexitat dar monde dals mèdias. Representants dals sindicats, caps d’antena de passatge… Malgrat un “Quasèrn das cargas” quiar (clar) a France 3 a “piaça per a lenga locala” èra pròpi sovent respectat damb dificultat. E pi l’emission “Vaqui” que passava sovent après tot o monde, quitament après “Roland Gratòs” coma disies. Qu’o tennís èra mai prioritari que nosautres. Pensatz un pauc, 26 minutas d’occitan per setmana mentre que dar diluns ar diménegue tot o demai es en francés. Quina espessor de manòbra e quina visibilitat per a lenga d’òc en nòstra societat (un jorn, una me diguèt quitament “a! aquela emission, cresio qu’èra dins una lenga inventaia” es dire o trabalh que demòra sempre de far). Coma totjorn, coma o rèsta. E pi quora i èra da besonh de far d’economias, èram ren e darriers, costàvam tròp. Un d’a tecnoburelocracia me faguèt convocar un jorn per me dire que me calia pilhar un lotjament personal a Marselha en piaça de costar l’ostalaria e una veitura afitaia a ra caena (perqué demoravo a Niça). Coma s’avio e meians.
 
E un monde d’aparéncia tanben que cada un se ditz “de tu” sensa jamai s’èstre rescontrat avansh. Descubrèro de personas complèxas, sovent de celibataris o divorciats, mas totun de monde dintre qu’arribavan de trobar un equilibri. Te cuntèro jamai e mieu nueches de solitud dins les ostalarias de Gavotina o de Provença, a me demandar çò que seria o mieu avenir. Coma a Castelana o a Brinhòlas dins un òste coma tan d’autres, a me pausar tan de questions. Per un presentator coma ieu, un contrasta increïble entre una visibilitat, un prestigi quitament (manjar cada jorn ar restaurant, rotlar cada còup damb una veitura de locacion dar darrier modèl Citroën, aver un contact facil damb e filhas…), una reconoishéncia sociala d’un costat (de monde que vos reconoishon per carriera ancara mai de 10 ans après aver presentat l’emission…), mas una pauretat economica de l’autra a trabalhar ar maximum 4 jorns per mes. Impossible de viure sensa èsser intermitent de l’espectacle a costat (estatut ja pron dificil). Çò que non èra o mieu cas.
 
M’excusaràs ancara un còup de non aver vorgut pilhar o ròtle de dalfin, qu’avies pensat un temps per ieu. Remarca, o camin se faguèt ren nimanco devèrs l’universitat de Niça coma l’avio pensat. Jamai ren es estagut traçat. Pilhèro un autre camin, devèrs un autre orient.
 
Se tornèrem veire a Cavalhon, e mai per o film Garibaldi en 2007, a Mentan damb o regretat Joan Ansaldi en 2010 (el tanben partit tròp d’ora). Sovent a far de clinhes d’uèlhs a d’amics, coma per saluar o vendargòl pilhaire de son. Avies començat de parlar dals tieu pensaias, recòrdis sus o tieu blòg. Avies e projèctes per o Cep d’Òc una contunhitat d’a tieu passion, damb a tieu caena. A venir per o “Festivous” en Ilònsa. Per ieu, èra parier l’ocasion de parlar de fruchas de mas recercas: Garibaldi e pi a tèsi que venio de sostenir. E o temps passèt, coma sovent. Occitània es grana, e l’èst occitan tanben. Avèm gardat contacte, mas a vita e a marautia comencèt de te rosigar. Calguèt accelerar de projèctes e caminhar lèu, ganhar de temps fàcia a Tanta Chiquèta. E de projèctes que pensaves d’engimbrar per a tieu novèla vita se son acorchits. Mas as sementiat de granhas.
 
Per ieu, fas part das tres personas que comptèron dins lo mieu occitanisme d’a nòstra region Provença-Alps-Còsta d’Azur. Vos sètz enanaias tròp d’ora, Jaume Ressaire, Maurís Sgaravizzi e tu. Aquel triptic pien de simbòles es una part d’a mieu jova jovença que se’n va. Tan de quiaus (claus) d’aquela part d’Occitània, de çò que vivèm mas que tan de nòstres conciutadans vèson ren. Non saupères a resulta en Catalonha o 27 de setembre de 2015 damb un resultat marcant un camin per a dignitat das lengas occitana e catalan..., nimai e darriers resultats de rugbi (ieu, sosteno Tolon...).
 
M’a permés d’aver, ar vòstre contacte totes tres, de causas de transméter als joves. Joves que vego aüra que su professor, coma un anèl d’una caena. E farai passar tot çò que poirai per que de futurs anèls contunhesson de transméter nòstra lenga e nòstra ànima, dins a modernitat e a dignitat d’una lenga oficiala en Val d’Aran e Catalonha. Aquela lenga occitana qu’a un Prèmi Nobel, mai de 1000 ans d’escritura e gràcia a de monde coma tu Joan-Peire, d’oras d’enregistraments d’emissions tvs e mai de films. Una fòrça de vita e non de mòrt. Per o pòble nòstre.
 
Per un òme de mèdias, ères totun modèst sus de tu. I es o visible e l’invisible coma disies. As totjorn esquivat una entrevista. Alora es sorament o mieu viscut dins aquela aventura umana gràcia a tu e a ”Vaqui”. Una pensaia a ra tieu famelha e als amics. Amistats.