Opinion
L’estat d’emergéncia
L’estat d’emergéncia es un concèpte recent qu’es de mal trobar dins los tèxtes tradicionals. Ara, donc, es question de trobar lo melhor neologisme possible per exprimir aquela nocion en occitan.
Es evident que fòrça occitanofòns, dins una expression espontanèa, calcaràn lo tèrme de la lenga dominanta. Los occitanofòns de l’estat francés e de Mónegue auràn enveja de dire estat d’urgéncia en copiant lo francés état d’urgence. Per contra, los occitanofòns de las Valadas e d’Aran diràn puslèu estat d’emergéncia en calcant l’italian stato d’emergenza, lo catalan estat d’emergència e l’espanhòl estado de emergencia.
Aquò demanda d’analisar lo mot emergéncia amb sas formas correspondentas dins diferentas lengas. Es clar qu’es un cultisme —un mot de formacion sabenta—.
En occitan, trobam pas manco emergéncia dins l’immens diccionari de Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge (1879‑1886), que pasmens recensa fòrça mots.
En francés, émergence apareis fugaçament al sègle XV amb lo sens de “dependéncia” e reapareis puèi al sègle XVIII jos l’influéncia de l’anglés emergence amb lo sens de “sortida d’un fluid”, e pus tard amb d’autres senses liats a l’idèa d’“aparicion”.
En italian, emergenza apareis al sègle XVII, a partir del vèrb emergere, amb lo sens primièr d’“aparicion”. Puèi al sègle XX lo meteis mot italian emergenza pren lo sens de “situacion de crisi inatenduda” jos l’influéncia de l’anglés emergency. E ne deriva pus recentament l’expression stato d’emergenza.
En catalan emergència apareis tard, al sègle XIX, probable jos l’influéncia dobla de l’espanhòl e de l’anglés. E ne deriva pus recentament l’expression estat d’emergència.
En espanhòl emergencia es tanben un anglicisme recent.
En anglés, i a dos mots leugièrament diferents amb de senses diferents: (1) d’un caire, emergence significa “aparicion , fach de devenir visible après èsser escondut”; (2) e, d’un autre caire, emergency significa “situacion inatenduda que demanda una atencion immediata, situacion de crisi” (e ne deriva l'expression state of emergency). Aqueles dos mots angleses venon del meteis mot latin medieval emergentia, que deriva del vèrb latin antic emergere, que significa basicament “sortir, aparéisser, se mostrar”.
I a pas de rason que l’occitan refuse lo mot emergéncia quand es tan general dins las lengas latinas.
Lo francés es la sola lenga latina que limita lo sens d’émergence a l’idèa d’“aparicion...”, e aquel sens francés ven clarament de l’influéncia de l’anglés emergence.
Lo catalan, l’espanhòl e l’italian, per contra, accèptan dos senses de basa: (1) “aparicion...” coma dins l’anglés emergence; e (2) “situacion inatenduda, crisi...” coma dins l’anglés emergency.
En occitan, vesi pas de rason valabla de se diferenciar de la tendéncia generala de las lengas romanicas.
NB — Se parli tròp “tecnicament” d’una expression liada als dramas recents de París, aquò se deu pas interpretar coma una insensibilitat. Teni aicí simplament mòn ròtle de vulgarizacion lingüistica, previst dins aqueste blòg. D’autres redactors escriuràn d’excellents articles sus la barbariá terrorista. Se volèm que l’occitan siá una lenga normala, cal poder parlar de tot en tenent los tèrmes adeqüats.
Es evident que fòrça occitanofòns, dins una expression espontanèa, calcaràn lo tèrme de la lenga dominanta. Los occitanofòns de l’estat francés e de Mónegue auràn enveja de dire estat d’urgéncia en copiant lo francés état d’urgence. Per contra, los occitanofòns de las Valadas e d’Aran diràn puslèu estat d’emergéncia en calcant l’italian stato d’emergenza, lo catalan estat d’emergència e l’espanhòl estado de emergencia.
Aquò demanda d’analisar lo mot emergéncia amb sas formas correspondentas dins diferentas lengas. Es clar qu’es un cultisme —un mot de formacion sabenta—.
En occitan, trobam pas manco emergéncia dins l’immens diccionari de Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge (1879‑1886), que pasmens recensa fòrça mots.
En francés, émergence apareis fugaçament al sègle XV amb lo sens de “dependéncia” e reapareis puèi al sègle XVIII jos l’influéncia de l’anglés emergence amb lo sens de “sortida d’un fluid”, e pus tard amb d’autres senses liats a l’idèa d’“aparicion”.
En italian, emergenza apareis al sègle XVII, a partir del vèrb emergere, amb lo sens primièr d’“aparicion”. Puèi al sègle XX lo meteis mot italian emergenza pren lo sens de “situacion de crisi inatenduda” jos l’influéncia de l’anglés emergency. E ne deriva pus recentament l’expression stato d’emergenza.
En catalan emergència apareis tard, al sègle XIX, probable jos l’influéncia dobla de l’espanhòl e de l’anglés. E ne deriva pus recentament l’expression estat d’emergència.
En espanhòl emergencia es tanben un anglicisme recent.
En anglés, i a dos mots leugièrament diferents amb de senses diferents: (1) d’un caire, emergence significa “aparicion , fach de devenir visible après èsser escondut”; (2) e, d’un autre caire, emergency significa “situacion inatenduda que demanda una atencion immediata, situacion de crisi” (e ne deriva l'expression state of emergency). Aqueles dos mots angleses venon del meteis mot latin medieval emergentia, que deriva del vèrb latin antic emergere, que significa basicament “sortir, aparéisser, se mostrar”.
I a pas de rason que l’occitan refuse lo mot emergéncia quand es tan general dins las lengas latinas.
Lo francés es la sola lenga latina que limita lo sens d’émergence a l’idèa d’“aparicion...”, e aquel sens francés ven clarament de l’influéncia de l’anglés emergence.
Lo catalan, l’espanhòl e l’italian, per contra, accèptan dos senses de basa: (1) “aparicion...” coma dins l’anglés emergence; e (2) “situacion inatenduda, crisi...” coma dins l’anglés emergency.
En occitan, vesi pas de rason valabla de se diferenciar de la tendéncia generala de las lengas romanicas.
— Lo mot occitan emergéncia se deu acceptar amb los dos senses de basa: (1) “aparicion...”; (2) “situacion inatenduda, crisi...”. Seriá excessiu de se limitar al sens 1 coma en francés quand sabèm qu’en francés, lo quite sens 1 ven de l’anglés, e quand sabèm que lo sens 2, en tot cas, s’utiliza inevitablament en occitan de las Valadas e en occitan d’Aran.
— L’expression estat d’emergéncia es preferibla car es pus pròcha de l’usatge romanic general. L’expression equivalenta estat d’urgéncia seriá pas absurda, de segur, mas cal èsser conscient que seriá un calc exclusiu del francés e qu’isolariá l’usatge occitan de las tendéncias internacionalas. Se per cas i aguèsse agut una tradicion solida en occitan per dire estat d’urgéncia, auriái preferit aquesta expression, mas es pas solament lo cas.
— L’expression estat d’emergéncia es preferibla car es pus pròcha de l’usatge romanic general. L’expression equivalenta estat d’urgéncia seriá pas absurda, de segur, mas cal èsser conscient que seriá un calc exclusiu del francés e qu’isolariá l’usatge occitan de las tendéncias internacionalas. Se per cas i aguèsse agut una tradicion solida en occitan per dire estat d’urgéncia, auriái preferit aquesta expression, mas es pas solament lo cas.
NB — Se parli tròp “tecnicament” d’una expression liada als dramas recents de París, aquò se deu pas interpretar coma una insensibilitat. Teni aicí simplament mòn ròtle de vulgarizacion lingüistica, previst dins aqueste blòg. D’autres redactors escriuràn d’excellents articles sus la barbariá terrorista. Se volèm que l’occitan siá una lenga normala, cal poder parlar de tot en tenent los tèrmes adeqüats.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#21 Perdon, ai oblidat lo ligam: http://www.elpuntavui.cat/politica/article/17-politica/914865-hollande-anuncia-lestat-durgencia-i-el-tancament-de-fronteres.html
#20 Dins aqueste autre article catalan, fan servir a l'encòp "estat d'emergència" e "estat d'urgència".
#19 Efectivament, o ai vist. Benlèu los de Vilaweb dison 'estat d'urgència' per traduire exactament lo tèrme francés administratiu 'état d'urgence'. Benlèu se vòlon diferenciar del tèrme espanhòl 'estado de emergencia'. En tot cas, l'usatge catalan es ben 'estat d'emergència'.
Per ara Vilaweb emplèga en catalan:"urgéncia". Pagina 1 del 18 de novembre de 2015. Mercés Domergue per tas preposicions totjorn plan interessantas.
#17 Emmanuèl, diga-te que soi pas lo centre de ton univèrs mental... De còps, sabes, es una bona causa de sortir, de far fèsta e de pensar a de causas novèlas. Tè, te dediqui aqueste vidèo: https://www.youtube.com/watch?v=9kXiLeBXzG4
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari