Vos apreno pas ren, d’accòrdi. O sabiatz, e siatz benlèu pas estats estonats de veire aquò fenir ansin. Un pauc suspreses benlèu totun qu’aquò se foguesse fach tan lèu e quasi d’escondons, dins un debat reservat au sol Senat, menat per la drecha (www.senat.fr, Séance du 27 octobre 2015 compte rendu intégral des débats).
 
Segur que las causas serian diferentas se l’adopcion en janvier de 2014 d’una proposicion de lei constitucionala sus la Charta èra estaa segùa per una naveta amb un Senat qu’alora èra majoritàriament de gaucha e presidat per un elejut occitan. Mas bon. La resulta, aquí l’avèm.
 
Ai ja evocat la question de la Charta aquí meteis, per dire que consideravo pas qu’èra, en se, la solucion de totes nòstres problèmas, mas qu’au mens avia l’interés de far parlar de la question de las lengas regionalas, a condicion naturalament que los que militan per aquelas lengas prenguen la paraula dins lo debat public, suus sits des jornaus, aquí ont los enemics mancan pas de la préner. Lo debat, cort, de la fin d’octòbre, suu Monde, o Libé, o Marianne, per los medias qu’ai consultat, mòstran un còp de mai, qu’es elos que l’i son estats majoritaris, emai larjament, los defenseires estent estats mai que rars… Una occasion mancaa, doncas, un còp de mai. Mas bon.
 
Çò que volrio far aici, es tirar quauques leiçons dels discorses tenguts per nostres enemics, que sieie en sesilha au Senat o dins los medias.
 
 
Au Senat: lo nivèu Bas
 
— Premiera leiçon: çò que domina es l’ignorància de la màger part dels interveneires tochant la realitat de çò que França avia signat en 1999. Ignorància, o desformacion conscienta, de còps. Ai agut l’escasença dins una cronica recenta d’assenhalar un cert nombre d’aquestas deformacions, fachas per menar un legeire innocent a creire que per anar a la pòsta de Foncotut li chalria apréner lo “patois” dau luec. Lo discors de M. Bas, senator de drecha, es mens caricaturau, mas pas mai oneste qu’aquò. Fai mina de creire que la Charta compeliria França a tornar dessenhar los limits de las regions francesas en foncion dels limits linguistics. Es pas polit de mentir, sénher senator. Tout çò que ditz la Charta dins son article 7 es que l’Estat deu velhar per que “les divisions administratives existantes ou nouvelles ne constituent pas un obstacle à la promotion de cette langue régionale ou minoritaire”: çò que vòl dire que per exemple Ròse-Aups a pas lo drech de s’opausar a tota politica en favor de l’occitan au pretèxte que l’occitan exista ren que dins sa partia sud – Droma, Ardescha, sud d’Isèra – per una populacion qu’es manca pas egala a la de la sola aglomeracion lionesa. (Sabèm qu’en fach non solament s’opausa pas, mas afavoriza dins una certa mesura d’accions per l’òc). Sieie M. Bas sap pas liéger, sieie liége çò que li agrada sens socit exagerat de la realitat de las causas.
 
Aponde que l’article 7 deu permetre la réunion d’instàncias representativas de grops de locutors de lenga regionala, valent a dire una assemblaa elejùa de representants d’un pòble especific, d’aquí perilh communautarista e mòrt dau pichon chivau. L’article 7 en realitat s’acontenta d’encoratjar (e pas d’impausar) la creacion d’organs de conselh charjats d’ajuar las autoritats sus la question de las lengas regionalas, tant vau dire un comitat d’experts: es pas exactament parier.
 
Ditz mai que l’article 21 enebís las reservas. Aquí tanben a mau lejut: l’article 21 enebís pas las reservas, mas las autoriza per lo solet article 7 dins sos alineas 2 a 5. Es pas exactament parier non?
 
Per contra arriba a M. Bas de dire la vertat, probablament sens s’en rendre compte: ansin quand explica que serè a una autoritat instituaa per la Charta, doncas internacionala, que serè fisat lo contraròtle de l’aplicacion de la Charta, après ratificacion, dins un rapòrt periodic elaborat per d’experts independents. Es aquí la rason vertadiera de las opausicions rescontraas per la Charta en França: la paur d’un agach exterior que se venguèsse mesclar dels afars de França eternala. França accepta quasiment tot de l’Euròpa tala coma es encuèi: desregulacion, concurréncia liura, privatizacions pertot, refus de tota armonizacion sociala e fiscala etc. Mas se laissa la possibilitat de manifestar son independéncia sus una question, la de la lenga, que sap ben qu’interessa mens las autoritats europencas que tot çò qu’ai citat… Siam dins la postura.
 
Un autre elejut de drecha ten lo discors ordinari suu tèma, pas besonh de ren far, d’abord que fasèm ja pron. E dona coma exemple los medias: en 2013, ditz, l’i a agut 585 oras d’emissions en lengas regionalas, amb a despart lo corse (1100 oras sus F3 Via Stella còrsa). Aqueu brave òme vei manca pas l’efiech d’aqueu carcul, e l’inegalitat pas gaire republicana entre un territòri de la Republica e totes los autres (benlèu perque la vòl pas explicar istoricament…) E vei pas lo ridicul de se gargarizar d’autrejar reialament 585 oras sus un an a totas las lengas, confondùas: quant fai per caduna, e a quenta frequéncia?
 
La senatritz Melot interven tanben. La FELCO l’aviam rescontraa en 2011 a l’escasença de la discussion (ela tanben mai que breva e sens resulta) d’una proposicion dau senator PS Navarro. Nos avia alora escotats cortesament, sensa mai. Aquí, quatre ans mai tard, ela tanben, au meitan de tot una tartina de confitura tébia, laissa veire lo fons de sa pensaa: la Charta, çò ditz, auria coma efiech d’empachar lo ministèri de l’Educacion Nacionala de menar son trabalh de reduccion dau nombre de las opcions proposaas encuèi; e sabèm que la chaça a las opcions fai partia de las obsessions dels “gestionaris” dau ministèri, drecha e gaucha frairalament units, amb aquò. Es dire que per aquela brava frema, lo destin de las lengas regionalas dins l’escòla es la desaparicion pura e simple. Mercés de la franchesa.
 
Laisso de caire aquí los grands coblets sus l’unitat nacionala, lo comunautarisme e tot aquò, ai explicat alhors çò que se ne povia pensar. Volrio just sotalinhar un fach: tot aquò son doncas de messonjas, clar. Mas coma vai que de l’autre costat, lo dels senators qu’an pres la paraula per defendre lo projècte Taubira, n’i aie agut qu’un (un cert Bigot), per denonciar frontalament aquelas messonjas? La leiçon aquí es clara: avèm benlèu d’amics dins las assemblaas mas malastrosament son d’amics pas gaire competents ni ofensius. Benlèu per de qué elos tanben se son pas tròp fatigats a liéger la Charta. Benlèu tanben perqué avian ben recebut lo messatge mandat per Bas a la debuta de son intervencion, quand ramentava que despuèi aüra tres ans, lo govèrn avia pas fach grand qué per las lengas regionalas… Moment per d’unes benlèu de gaitar lo som de lors sabatas e de far mina de pensar a quauque ren aure.
 
 
Dins la premsa: los ben-parlants se deschaenan
 
Una promenaa dins los debats suus sits dels jornaus nacionaus mòstra a pauc pres la mema causa. Messonjas dins Marianne en aquò d’un Chevènement, acostumat a escupir sus las lengas regionalas, accompanhat per una dona Bechtel, una de las darrieras elejùas chevenementistas que foguesse pas encara passaa a l’FN senatoriala.
 
Messonjas en aquò de Conan, dins Marianne mai (n° dau 6 de novembre, p. 12 “Langues régionales, une leçon de hollandisme”).
 
Messonjas e fantasmas dins los comentaris, violents sovent, sus aquestos articles, amb denonciacion dels “sabirs”, e autres “patois du Petaouchnokistan” etc. Brèu, un festenal de mespretz de classa. Mas tanben una bela manifestacion d’ignorància: un dels mai acharnassits se demanda ansin a un moment se los creòls fan partia de las lengas regionalas. Es pas una informacion tant complicaa de trobar. Mas l’avia de tota evidéncia pas cercaa. Çò que l’empachava pas de parlar amb autoritat dels perilhs terribles de la Charta…
 
Son totes coma aquò. Sabon pas, an pas envea de saber. Mas an totun d’idèias ben precisas suu subjècte. Patissèm aquí d’una ignorància massissa, entretengùa, qu’empacha pas de parlar au nom d’un nacionalisme francés estrech. En delai d’aqueu nacionalisme (mas mesclat a eu), es clar que las lengas regionalas, dins aqueu debat, son estaas las victimas collateralas d’un debat autrament centrau e conflictuau dins lo mond politic francés: la rapòrt a l’Euròpa. De la construccion europenca tala coma fonciona, se pòt pensar tot plen de causas, pas forçadament positivas… me dispenso aici de dintrar dins lo debat. Mas çò que poèm au mens dire, es que lodich debat a pas a parasitar lo debat sus las lengas regionalas, que se situís a un autre nivèu.
 
 
Una darriera causa…
 
…per n’acabar amb la Charta: a d’enemics malonestes e ignorants, segur, mas vigoroses, en aparéncia nombroses, presents e probabalament coordonats. Es malastrós qu’en fàcia sos partisans, e en delai aquelos que, Charta o non, militan per las lengas de França, foguesson estat tant rars e sovent tant ineficaçes…
 
Una leicon per l’avenidor: un còp de mai lo front de l’opinion es centrau, e aquò passa per l’elaboracion d’un discors articulat per defendre nostras posicions. Sufis pas de bramar contra lo “jacobinisme” e de bolegar los drapèus. A un moment chau saber pensar e parlar.