Tot arriba, e tot a una fin. L’achamp generau de la FELCO lo 5 de decembre a permés d’eliéger un burèu e un CA flames nòus. E, au passatge, un president nòu, Yan Lespoux.
 
Yan es pròf d’occitan-ist-e gé a Carcassona, e participa despuèi d’annaas au trabalh de la FELCO coma cosegretari. A doncas l’experiéncia e la conoissença dels dorsiers indispensablas per menar la barca de l’occitan dins l’ensenhament public, amb lo sosten dau burèu e dels CREOs, e lo trabalh collectiu que nòstra associacion l’i siam acostumats.
 
Per quant a ieu, me’n parto vès d’autras aventuras, mas contunharei, a l’escasença, de participar, coma los collègas, au trabalh collectiu que veno d’evocar.
 
Ai passat vint ans coma president de la FELCO, successor de Guiu Martin, puèi de Felip Gardy: èra doncas pas un pichon afar ni una pichona responsabilitat. Ai fach çò qu’ai pogut. Grandmerceo totes los e las que m’an ajuat au fieu dels ans, que sieie au nivèu dau segretariat, qu’es un gròs pretzfach, o au nivèu de nòstres CREOs.
 
Pòio pas dire qu’aquelos vint ans sieien estats sempre una partia de plaser.
 
N’avèm vist passar, de ministres, n’avèm finda rescontrat fisicament quand montaviam quauques-uns carriera de Grenelle: Darcos en 2007, Peillon, crosat dins un corredor en 2013 amb una delegacion de nòstres partenaris de la FLAREP.
 
N’i a que nos an fach de promessas, qu’an pas tengut (Darcos, per exemple…).
 
Coma ditz lo provèrbi, las promessas fan los enfants aüroses, en essent pus d’enfants despuèi pas mau de temps, avèm chasque còp pres aquelas promessas coma las chalia préner.
 
N’avèm vist passar, de conselhiers charjats de sègre lo dorsier de las lengas regionalas, au mens quand n’i avia (a la fin de las annaas Sarkozy, n’i avia pus, o se n’i avia un, sa discrecion nos lo rendia invisible.
 
Despuèi 2012, per contra, n’avèm vist passar quatre. De conselhiers ansin, n’avèm vist de tota color: amb de pels sus la testa o sensa, de mostachas, de lunetas.
 
De còps nos recebian dins un quadre elegant, una bibliotèca o un burèu confortable, de còps nos recebian dins un cafocho ont a malaise poviam caupre.
 
L’i avia los que descubrian lo dorsier, e sabian puèi pas tròp de qué nos dire, senon que nos aimavan ben.
 
Ni avia que fenissian que lo conoissian. A aqueu moment partian.
 
L’i avia aqueu que son papet avia conoissut Mistral, mas que ne tirava pas mai de consequéncias qu’aquò.
 
Generalament a aqueu monde lor adusiam un dorsier mai o mens espés, e lor explicaviam çò que l’i avia dedins. Nos escotavan, mai o mens. Era rar que nos diguesson de causas precisas e que s’engatjesson.
 
Doncas, regularament, tornaviam adurre nostres dorsiers, e nòstras revendicacions (de vertadiers pòstes d’IPR, una agregacion, de pòstes au CAPES, d’autras valéncias, lo besonh d’egalitat entre las academias, en particulier en causa del vueide quasi totau au nòrd de nòstre espaci, sens eissubliar l’existéncia d’un besonh per la disapora, en region parisenca per exemple; sabo que n’i a que tròban aquo sens interés. An tòrt).
 
Arribava que marchava (aquest an siam a sieis postes, après detz ans e mai ont n’i avia quatre: poèm esperar de veire lo pesquier dels candidats se tornar emplir).
 
La novèla direccion contunharè doncas de portar aquelas revendicacions, de montar sos dorsiers e lacharè pas ren.
 
N’avèm vist passar, de reformas.
 
De positivas: quand ai començat mon pretzfach de president, lo CAPES d’occitan-lenga d’òc avia tres ans. Quand ai començat de me mesclar d’ensenhament de l’occitan, a Paris, quaranta ans en reire lèu, l’idèia que l’i aguesse un jorn un còs d’ensenhaires titularis, e pus solament los pioniers que fasian d’occitan en defòra de lors oras de corses normalas, aquesta idèia èra un pantais pur e simple. Segur que dau còp, l’ardor militanta l’i perdia un pauc. Mas bon.
 
Mai tard, l’i a agut las seccions bilingues dins lo primari, los centres renfortits dins l’academia d’Ais-Marselha, brèu, una professionalizacion progressiva de l’ensenhament de l’occitan que constituís d’un certan biais una proteccion estatutària que riscam de n’aguer besonh.
 
Car l’i a agut tanben de reformas netament mens positivas. La lèi Fillon, clar qu’èra pas facha per melhorar la situacion de las lengas regionalas: lo quite Fillon èra contra, de tot biais, e o disia sens reticéncia (“ne perdons pas notre temps”, article dins Libération en 1999, tochant, ja, la Charta de las lengas regionalas qu’avèm vist tornar mai enterraa quauques setmanas en reire.
 
Avia chalgut batalhar amb las autras lengas e lo sosten d’unes elejuts, per que fin finala aguessiam una plaça dins lo tèxte. Mas çò que nos semblava mai o mens sospiech aquò dich: aqueu biais de subordonar l’ensenhament de las lengas regionalas a de convencions amb las Regions. L’i veiiam alora la tentacion, costat ministèri, de se desgatjar de la question en passant lo mistigri a las Regions.
 
Un “charjat de mission” de las annaas 90 anava ja dins aquela direccion. Quand li aviam ramentat que per nautres èra pas question que l’Estat intervenguesse pas mai, avia fach mina de s’estonar: “mais alors, vous n’êtes pas girondins”. Bé non, mon bon mossur, ni girondins, ni jacobins, ni feuillants ni termidorians, en conoissent çò que son las finanças de las regions, e en sabent que d’unas que l’i a an pas ges d’interès per la lenga de lor territòri, o que d’autras consideran que la lenga de lor territòri es pas d’occitan, tant preferam de servar un quadre nacionau, emai faguesse sa plaça, naturalament, a una dinamica de collaboracion amb las collectivitats.
 
Mai recentament, l’i a agut la reforma Peillon, qu’a la debuta nos fasia ges de plaça (car, disia aqueu brave òme, las lengas regionalas èran pas un problèma…). Aquí tanben una accion menaa cotria amb las autras lengas e sostengùa per d’elejuts de tota color a permés de li far chambiar d’opinion.
 
E lo combat contunha, encuei, amb una reforma dels collègis que ni per las assegurenças vertuosas de nòstres interlocutors, qu’avèm pas jamai conoissuts tant atencionats, contunham de la considerar coma fòrça dangeirosa, maugrat lo pauc qu’avèm pogut obténer.
 
Non, aquelos vint ans son estats per ieu çò que dins mai d’un rapòrt d’activitat ai chamat un percors de montanhas russas; aurio pogut parlar tanben de dochas escocesas. Mas regreto pas ren, senon, au moment de partir, l’amistat dels collègas que nos permetia de tenir emai quand l’i avia lo fuec a maison.
 
L’istòria e l’accion de la FELCO contunhan. Sa rubrica suu Jornalet tanben. Amb l’acòrdi dau novèu president e de son burèu, contunharei, un temps, d’assegurar la transicion, coma pòrta-paraula provisòri, en concertacion naturalament amb lodich burèu, en esperant qu’una ploma nova – o de plomas novas – prenguen la segùa.
 
Amb aquota adieu.
 
 
 
 
Felip Martèl