Se lo socialisme europèu es mòrt amb Jaurés, la Revolucion que daissava esperar al país se fracassèt suls molons de mòrts de 1914-1918, tanplan coma en cò dels que se tornèron dels fuòcs de l’infèrn.
 
Es per degun azard, tanpauc, se lo declin de l’usatge social de la lenga occitana e de sa valorizacion sociala s’inicia amb las roïnas fumantas e los fantòms desfigurats de Verdun.  
 
 Pr’aquò amb la mòrt de Jaurés, e de segur a partir de la Revolucion de 1917, lo socialisme foguèt pas pus vertadièrament pensat e praticat autonomicament dins las fòrmas de saber crestianas, umanistas e eurooccidentalas de sas originas, en cò de Leroux, Fourier e Proudhon, per exemple, mas se difusèt e se pratiquèt dempuèi las expressions d’un sistèma de pensada hegeliano-marxista enrasigat per las praticas teoricas de Lenin, dins l’istòria complèxa e rica del vaste imperium  del царь [tzar][2] dont l’estalinisme al sègle XX foguèt l’apogèu destructor, caricatural e nihilista.
 
 
From Russia with love
 
A partir de 1920, mai que mai, dempuèi lo Congrès de Tours, me sembla qu’òm pòt dire que lo socialisme venguèt essencialament en França, una pratica teorica lenino-marxista, enrasigada dins un sistèma de pensada eissit de l’istòria intellectuala dels païses russes, qu’adoptèt e guidèt puèi lo socialisme europèu vengut orfelin de Jaurés e fracassat sus l’altar de la Guèrra Granda.
 
D’efièch, l’istòria del socialisme en Russia es la d’un enrasigament que foguèt long e complèxe, en rason de la situacion socioeconomica e culturala dels sieus païses al sègle XIX. Del lor temps, Marx e Engels cresián pas seriosa una Revolucion socialista dins aqueles païses, encara tròp pauques industrializats e massa rurals: aurián puslèu jogat sus Alemanha o Anglatèrra.
 
Avián benlèu rason, mas la Guèrra Granda o cambièt tot, e en 1917, amb las victòrias bolchevicas, la casuda dels Romanov eca., apareguèt dins l’encastre d’aquel espaci intellectual e uman un socialisme d’estat, un imperium que se disiá socialista.
 
Mas d’unas concepcions nacionalistas se desvolopèran de per abans en cò dels pensaires eslavofiles, idealistas coma Alexeï Khomiakov (1804-1860)[3], que pantaissavan al sègle XIX un sanctumimperium universal, ben mai enrasigat dins l’anma de la Santa Russia que non pas lo dels Romanov, somés a l’influéncia e a la superioritat intellectuala supausada de “l’occident” de las Luses, ja que las politicas de modernizacions forçadas menadas per Pèir lo Grand e Catarina de Russia dempuèi lo sègle XVIII daissavan pesar l’òmbra de sas luses suls sieus païses.
 
E foguèt enrasigada dins aquel encastre eslavofil que la pensada politica e filosofica russa coneguèra al sègle XIX las fòrtas expressions d’un socialisme libertari evangelic, scientista o radicalement anarquista, dins las pensadas mai conegudas de Lev Tolstoï, Piotr Kropotkine o Mikhaïl Bakonine. De segur, mai tard, dins l’oposicion entre l’URSS e lo “Mond Liure” occidental e capitalista òm pòt pas negligir de veire, ja presenta dins los escriches de Lenin, qu’assimila Euròpa e capitalisme, una repeticion d’aquel desir eslavofil (inconscient sens dobte) de luchar e de reconquistar una identitat pròpria contra l’imperium decadent de “l’occident.”
 
Del ponch de vista de l’istòria longa, ben que foguèt l’Union sovietica ferotjament anticlericala e destructritz a l’esgard de tota fòrma de religion, amb l’influéncia subreptiça de l’eslavofilisme dins sa formacion e son contèxt intellectual de conflicte amb l’occident, òm poiriá benlèu designar una influéncia indirècta de la  glèisa ortodòxa (gr. per “l’opinion (doxa) drecha (orthè)”) sus tota la fòrma dins la quala aquel socialisme sovietic s’es bastit coma imperium, a travèrs l’istòria pròpria e conflictuala d’aquela glèisa e de son empèri sus las consciéncias, sa ligason amb l’imperialisme rus, dins la pluralitat etnica e religiosa dels païses de l’ancian imperium rus dels Romanov e via son mite del “tresen Empèri” (après Roma e Bizanci, la “Santa Russia”), dominant lo mond dempuèi l’Euròpa orientala fins a l’Asia centrala.
 
Aquel fons eslavofil de pròcha o luènha provenéncia ortodòxa e que se volguèt ja socialista, milenarista, revolucionari o nihilista a la fin del sègle XIX, anava ça que la donar naissença de mostres identitaris novèls e inausits fins ara, çò que Dostoïevski comprenguèt e mostrèt plan dins son grand e terrible roman LosDemons[4]. 
 
Lo panslavisme tradicional e imperial de la “Santa Russia”, fondada al sègle X per lo filh d’un viking suedés, nascut en Ukraïna - aquò deuriá far soscar mai d’un nacionalista rus[5]... Vladimir Ièr, dich “Bèl-Solèlh” (en norrés ancian:  ValdamarrSveinaldsson) coneguèt atal una expression continua e potenta amb lo desvolopament de l’imperium estalinista dins los païses plurals que compausavan l’Union Sovietica, e qu’unes compausan encara uèi la Federacion de Russia: païses turcs, caucasians e d’Asia centrala mai que mai, dont unes conflictes amb lo poder de Moscòu son lencara uènh d’èsser acabats...
 
 
L’autre Josèp
 
Dins aquesta dralha òm poiriá seriosament imaginar que la personalitat de Stàlin e lo sens totalitari de l’estat que faguèt pròva, foguèt la resulta, entre autras causas, de la formatio de son esperit dins lo quadre de la sevèra direccion de consciéncia e de l’extrèma disciplina ortodòxa que son educacion religiosa en Georgia li faguèt conéisser.
 
Atal, faudriá detalhar dins una mena de trabalh genealogic, cossí lo totalitarisme estalinian e son lagui de penetrar e contraròtlar la consciéncia e la totalitat de la vida individuala dels subjèctes politics, seriá estat lo rescontre entre la fondacion nòva d’un estat subrepotent volent crear un “òme novèl” en atomizar las individualitats[6] e d’un “totalitarisme” espiritual provenent dels metòdes e de las tecnicas de direccion de consciénca que l’educacion ortodòxa aviá fach endurar al subjèctes religioses, dont Stàlin el meteis, tecnicas espiritualas desaviadas e descadenadas ben segur, per l’aparicion del nòu nihilisme del temps e a l’accès après la mòrt de Lenin, a un poder fins ara desconegut, lo d’un estat total e coneissent degun limit dins son aplicacion. Lo tzarisme estalinista foguèt certament una expression demoniaca de l’imperium eslavorus dont lo socialisme europèu metèt tant de temps a se desliurar al sègle XX.
 
Mas i a un exemple conceptual dont son encara teoricament dependents la màger part dels comunistas europèus que me sembla èsser lo pichòt escrich Lo marxisme e la question nacionala[7] comandat a Stàlin en 1913 per Lenin a fin de far lo ponch sus la question de l’independéncia e l’autonomia de las nacions. La tèsi principala de Stàlin, en bon pagés georgian convertit a la glòria de l’imperium eslavorus dont parlèt sempre la lenga amb un fòrt accent, çò dison[8], es al fons de demonstrar que çò que sonan la question nacionala es negligibla e solubla dins l’encastre d’una teoria universala de la luchas de las classas e donc pòt pas representar l’objècte d’una lucha seriosa e particulara per l’emancipacion del proletariat fòra dels rets de la borgesiá.
 
L’universalitat de la lucha de las classas deu s’acomplir segon el per l’accion d’un partit-estat centralizat gràcia a l’imperium de la dictatura del proletariat, porgidor d’una “cultura superiora” (russa, evidentament) a la dels “petit païses” (georgian per exemple, dont se trufa dobertament de l’arcaïsme e del aspècte tradicionalista). Ne conclutz que tota lucha d’independéncia es una lucha “petit-borgesa” ilegitima e quitament dangièrosa per la realizacion efectiva del socialisme...
 
Se pòt dire clarament, qu’un bon nombre de reticéncias de la part dels militants marxistas europèus sus la question de l’autonomia, de l’independéncia e de l’identitat dels pagi, provenon conscientament o inconscientament d’un imatge de pensada comun amb aquela teorizacion jogachviliana, que coneguèt ça que la son apogèu dins la trista istòria de l’URSS, quand quitant sos esclòps, lo petit Iòssif Jogachvili venguèt l’autreJosèp, Josèp Stàlin, “l’òme d’acièr” lo Tzar delirant, demoniac e totalitari de l’imperium de Russia.
 
Malgrat son ideologia socialista e marxista, la Revolucion de 1917 e sas consequéncias sul desvolopament del socialisme europèu postjauresian, es donc pas estada res mai qu’una esglasianta e pulsionala transformacion inconscienta, dins la continuitat, de l’imperium tzarista, ortodòx, eslavofila, que portèt la negacion de l’independéncia de totes los païses a una dimension industriala e totalitària fins ara desconeguda.
 
Pensem a  l’голодомо́р [Holodomor] (“la destruccion per la fam”) destruccion programada per Stàlin dins las annadas 30 del país ukraïnian e del Koban (país caucasian), més a mòrt per una famina entretenguda per lo Kremlin, famina que faguèt a quicòm pròche, de 1932 a 1933 entre 2,5 e 5 millions de victimas, e dont las feridas son encara ben vesedoiras uèi...
 
Passan los empèris, contunha l’istòria dels païses.
 
 
D’un imperium l’autre
 
D’ailà, òm poiriá comprene la relacion que la fòrma imperiala ortodòxa e sovietorussa del socialisme aguèt amb la construccion francesa del comunisme al sègle XX.
 
Cal remembrar que s’inspirèt lo centralisme sovietic tre 1917 del modèl statonacional francés de la Revolucion[9], el que, luènh d’èsser estat una ruptura absoluda amb son passat, venguèt encoronar una longa guèrra politica e sociala portada pels “reis qu’an facha França”, e impausèt sul territòri sencèr l’uniformisme cultural e borgés d’un “país-estat” (de París) a la pluralitat umana e culturala de totes sos païses, las ancianas “provincias”, suprimidas, dins un lagui “d’egalitat”, en favor de las “regions”[10].
 
Aquela extension de “centralisme” francosovietic faguèt que lo comunisme del sègle XX en França, fascinat per la fòrça de l’imperium de son “país-estat”, malgrat una cèrta simpatia dins las annadas 70 per lo movement occitan o dins las annadas 30 per lo movement breton, aguèt totjorn de dificultats a causir institucionalament entre “lo Tzar” (l’imperium) o “los esclòps” (los païses) per tal de sortir institucionalament de l’universalisme abstrach, imperial e colonial, qu’èra lo de l’ideologia francesa. 
 
Car per çò que pertoquèt la produccion institucionala de las identitats socialas de totes los païses dins lor pluralitat tanplan coma de lor esplecha economica e simbolica per l’estat[11], me sembla que la pluralitat de las identitats pagesas foguèt totjorn aitant verrolhada e deslegitimada pels pensaires e intellectuals comunistas franceses[12], eles que reproduiguèron al nivèl del lor discors social e universalista, la dominacion e lo privilègi exclusiu d’una regda produccion simbolica, totjorn verrolhada per l’identitat borgesa de l’imperium del país-estat de França.  
 
Avuglats per la fòrça dels prejutjats eissits de l’imperium e de la teoria estaliniana de la negacion proletariana de las luchas minoritàrias, an pas considerat legitim de realizar un socialisme efectiu, racional e plural, respectant la pluralitat sociala, institucionala dels païses e dels espacis, per tal de limitar enfin aquel imperium economic e simbolic del país-estat de França e al mejan d’una accion sociala concrèta e enrasigada dins la problematica particulara e de la lucha de classa particulara a cada país, far desparéisser las injustícias (economicas, socialas e ecologicas) causadas per son esplecha sens ges d’èime del país.  
 
Los intellectuals e filosòfs comunistas franceses, sovent eissits de classas borgesas e demorant dins la capitala, malgrat lor intencions socialas e lors discorses umanistas, capitèron pas jamai d’implantar aquel discors durablament dins lo país, un còp desparegudas las esperanças portadas per l’imperium sovietic.
 
Demorèron puèi prisonièrs de l’imperium del país-estat de França que los rendèt impotents e pauc ausibles en defòra del cèrcle dels convençuts, s’alonhant totjorn mai del pòble e de las classas popularas ansi que d’una vertadièra politica que pensaalpaís (una politica “locala” coma dison), daissant uèi la via liura a totes los demons identitaristas qu’envadisson nòstres païsatges, sus las roïnas d’esperanças rojas sempre decebudas que se reviscòlan al país en d’òrras èrsas brunamarinas.
 
 
Conclusion: quant te costèron los esclòps?
 
Çò mai estranh es que justament, de la situacion d’una bèla part dels païses occitans, ne parlava ja un marxista de la primièra ora, Friedrich Engels, dins un tèxt que data de la parucion del Manifèst del partit comunista (1848), d’alhors contemporanèu de la vocacionprovençala del jove Mistral, pertocant la civilizacion  occitana de l’Edat mejana, mas tanben la societat de son epòca.
 
Segon el, lo mal reaccionari present al país es la consequéncia de la longa guèrra d’annexion dels territòris occitans e de la destruccion volguda de sa civilizacion anciana: l’abséncia de libertat daissada puèi a una produccion institucionala autonomica e digna que li auriá permés de resòlver per la lucha sociala sas contradiccions pròprias (“la pròpria supression interiora [del  sieu regime aristocratic]“ çò ditz).  
 
La destruccion e l’annexion volguda per [l’orgolh de Fransa][13]  tot lo long del temps, que s’intensifiquèt dempuèi la Revolucion borgesa, tot aquò preparèt de condicions socialas talas que las classas popularas dels païses occitans – levat qualques excepcions, se virèron progressivament devèrs una revòlta reaccionària contra las valors “universalas” portadas per las “classas progressistas” de França, en tot s’embarrar, òm poiriá dire, dins una mena de reaccion identitarista que uèi sembla èsser nòstre marrit pan quotidian...
 
Vaquí per conclure, un troç d’aqueste tèxt curiós de Engels – gaireben nacionalista occitan! - que mai d’un marxista de França poiriá uèi meditar[14]:
 
“A l’Edat Mejana, la nacionalitat del Sud de França èra pas pus pròcha de la de la França del Nòrd, que la nacionalitat polonesa l’es actualament de la russa. La nacionalitat del Sud de França, la nacion provençala, aviá a l’Edat Mejana non solament un “preciós desvelopament”, mas èra quitament al cap del desvelopament europèu. Foguèt la primièra, de totas las nacions modèrnas qu’aviá una lenga literària. (...) Dins l’industria e lo comèrci, rivalizava amb los Italians. (...) ofrissiá quitament, al còr de l’Edat Mejana, un reflècte de l’anciana civilizacion ellèna. (...) Pasmens, coma Polònia, foguèt partetjada entre la França del Nòrd et l’Anglatèrra e mai tard sincèrament asubjectidas pels Franceses del Nòrd. Dempuèi la guèrra dels Albigeses dusca a Loís XI, los Franceses del Nòrd, que, dins lo domèni de la cultura, èra tant tardièrs suls lors vesins del Sud que los Russes suls Poloneses, menèron de guèrras d’asserviment ininterrompudas contra los Franceses del Sud, e finiguèron per sometre lo país tot.
 
La republica aristocratica del Miègjorn de França” (...) es estada empachada pel despotisme de Loís XI de complir sa pròpria supression interiora, que, mercés al desvelopament de la borgesiá de las vilas, seriá estat almens aitant possible coma l’abolicion de la republica aristocratica polonesa per la constitucion de 1791.
 
De sègles durant, los Franceses del Sud luchèron contra lors opressaires. Mas lo desvolopament istorica èra indefugible. Après une lucha de tres cents ans, lor bèla lenga èra nivelada al reng de patés, e èran eles meteisses venguts de Franceses. (...) Lo Sud de França es vengut, del fach de talas condicions socialas (...) la partida reaccionària de França. Son oposicion contra la França del Nòrd se transformèt lèu en oposicion contra las classas progressistas de França tota. Foguèt lo sosten principal del feudalisme e demorèt fins ara la fòrça de la contrarevolucion en França.”
 
 

---