Opinion
15 de genier 2016: es pas la lei, es una orror
La benediccion de las lengas de França, es qu’an d’amics dins totes los partits. Aquò la FELCO lo sabèm, e, coma associacion professionala, fasèm pas de tria entre los uns e los autres. Mas…
La malediccion de las lengas de França, es qu’an d’amics dins totes los partits. Lo problèma es doncas pas tant los enemics (ne manca pas, mercés). Es lo fach que quand los amics d’un costat fan una proposicion, los amics de l’autre costat, forçat, pòion pas sègre.
Es una donaa de basa qu’aviam pogut verifiar en 2008 (anam puèi pas remontar au deluvi) au moment de la discussion sus la Constitucion (enfin, una de las innombrablas discussions sus la Constitucion, aqueu texte escrich dins lo maubre que l’i chau pas tochar, etc. e que de lonja se discuta). Cf. Per exemple: Les débats au Sénat juin 2008 - langues régionales dans la Constitution -communiqué FELCO.
O aviam confirmat au moment de la discussion de la lei Peillon (cf.: Les langues régionales inscrites dans la Loi de refondation de l’école - communiqué de la FELCO). E tornamai en octòbre, tochant la Charta europenca (Charte Européenne - Les débats au Sénat. Communiqué de la FELCO). E coma siam dins lo comic de repeticion, la proposicion de lèi despausaa per lo brito-autonomisto-ecologista Pau Molac nos a porsut una nòva escasença de verifiar que pas ren chambiava.
En octòbre, lo PS avia despausat una proposicion de lei constitucionala que devia permetre l’adopcion de la charta europenca. Los socialistas avian votat per a l’unanimitat, normau, la drecha avia vota contra, normau, car per elos èra pas question de donar a la gaucha una majoritat au Congrès, e mai sus un subjecte ont bona part de lors elejuts anavan d’acòrdi amb la proposicion. En eschambi, la drecha despausava una proposicion de lèi sus las lengas de França, pròva d’amor e de bona volontat.
En parallèl, lo grop EELV sostenia una proposicion de lèi amagestraa per lo Breton Pau Molac, qu’aviam pogut rescontrar, a passat temps, dins la FLAREP. Aquela proposicion parla ensenhament, immersiu per l’essenciau, mèdias, e senhaletica. Lo 16 de decembre, la comission dels afars culturaus examina lo texte, e ne fai de pichon bòsc, en particulier sus çò que tòcha l’ensenhament. Capita totun d’èstre mes a l’ordre dau jorn dels debats de l’assemblaa, ensemo amb d’autres textes despausats pel grop EELV sus d’autres subjèctes: veirem qu’es probable una de las rasons dels problèmas que van sègre.
Aquí, franc nuech, una discussion que rachampa, sieie dich en passant, mens de participants que la discussion en comission. Mas sabèm ben, e ne fasèm pas un argument anti-parlementarista facil, qu’es sovent lo cas dins los debats plenièrs, sobretot quand las cameras de F3 l’i son pas, coma per las questions au Govèrn.
Durant aquela discussion, d’amendaments venguts d’un pauc totes los partits permeton de far tornar dins lo tèxte de disposicions que la comission avia eliminat. E a la fin finala, suspresa, l’apondon dels vòtes de quatre deputats socialistas absents permete de chambiar la majoritat, e doncas de far regetar la proposicion, que, dau còp, poirè pas èstre discutaa au Senat, dau meteis biais que lo regit per la drecha senatoriala de la proposicion constitucionala tochant la Charta avia tuat tota possibilitat de naveta.
Magistrau.
Aquel enterrament a la chut-chut, a mièjanuèch, a pas interessat la premsa nacionala. Per contra, e coma es logic, a mes en ràbia los militants de las lengas concernaas. S’un còp passat lo temps de la ràbia, ben comprensibla, ven lo temps de l’analisi. Quauques elements aqui.
Benvengúa dins lo mond enchantat de la representacion nacionala
Un pauc de contèxte parlementari, per començar: au moment que lo tèxte Molac ven en discussion, lo PS an ja degut engolir una desfacha, d’abòrd qu’un autre tèxte prepausat per los verds sus la publicitat a la TV per los enfants es estat adoptat contra la volontat dau ministèri de la cultura e dau PS (un episòdi que, eu, a tirat l’atencion dels mediàs, directament concernats, aquò vai).
Premier nivèu d’analisi doncas: es pas totalament inexplicable que per far contrapés, au moment de la discussion dau tèxte seguent, lo PS aie decidat de far pagar als verds lor victòria precedenta. Quau conois l’estat de las relacions entre fòrças “de gaucha” a l’ora d’aüra o poirè comprendre.
Pas pro d’aquò, entre los orators qu’an sostengut lo tèxte Molac, l’i avia de “Republicans” lo Breton Le Fur, e dos Alsacians (tanto mond qu’èran ja intervenguts dins los debats anteriors en favor de las lengas de França). Se la drecha sosten, se pòt capir que la gaucha aguesse d’estats d’arma…
Laisso de caire la posicion dau Front de Gaucha, que degun de sos membres a participat au debat e au vòte, e los chevenementistas, qu’èran contra, mas qu’an pas encara capit qu’existan pas.
Dau còp, los qu’an sostengut la proposicion Molac amb los verds èran un pauc a gaucha – un deputat associat au PRG, e aquò es estat una suspresa – e a drecha.
Mas naturalament, las justificacions dels vòtes poián pas integrar tant innocentament qu’aquò una motivacion ansin. Chau doncas anar veire dau costat dels discorses tenguts dins la discussion.
Los grands principis e los grands sentiments
Sens suspresa, per çò que tòcha los mèdias e la sinhaletica, çò que trobam, es l’afirmacion que, tot comptat rebatut, çò que se fai es ja permés, se fai ja, e doncas fai pas mestièr d’apondre d’autras dispausicions mai costrenhentas.
Naturalament, aquò se poiria discutar, e es curiós de veire que los aparaires de la proposicion o aien pas fach.
Costat sinhaletica, l’episòdi de Vilanòva de Magalona mòstra qu’un enquadrament legislatiu seria pas inutil (ont n’es la proposicion senatoriala de Courteau?)
Tochant los mediàs, es verai que l’i a ja d’emissions en lenga regionala suu servici public de television e de radio. Seria pas estat inutil d’assenhalar que per çò que tòcha l’occitan, lo fach que l’i aie d’emissions en òc costat Provença e costat Miegjorn-Pireneus-Lengadòc-Rosselhon (nom provisòri…) empacha pas qu’aquestas emissions, de qualitat amb aquò, son brevas e limitaas a una pichona encrena la diamenja (non pas que lo jornalet de Viure al pais sus cinc minutas lo dissabtes au sera pòt tochar, ne’n pòio testimoniar, de mond qu’agachan pas l’emission especiala de la diamenja a l’ora de l’aperitiu). Empacha pas, nimanco, qu’en Aquitània, Lemosin, Auvernha, a çò que sabo, e penso que sabo, l’i a pas grand causa per pas dire pas ren. Aquestas objeccions simplas, l’i a pas agut degun per las faire dins lo debat. Curiós, non?
Dins la mèma amira, sus la question de l’ensenhament, aquí tanben l’argument èra que çò que se fai aüra basta. Solets de deputats de drecha an pres la pena d’assenhalar qu’amb la refòrma dau collegi èra benlèu pas tan brilhant qu’aquò.
E sobretot, fàcia a la question de l’immersion, avèm vist sautar fòra l’article 2 de la Constitucion sus la preeminéncia dau francés: pas question d’imaginar un sistèma d’ensenhament ont lo francés auriá pas tota sa plaça.
Aquí tanben, degun es estat capable dins lo debat de ramentar que finda dins l’ensenhament immersiu associatiu lo francés a sa plaça, e, sobretot, que dins la vita reala, lo francés en essent omnipresent tant dins la vita ordinària coma dins la quita vita de las familhas, sas posicions èran absoluament pas amenaçaas. L’enfant es expausat a la lenga regionala a l’escòla, mas retròba lo francés tre que ne suerte: de bons esperits justifian lo biais que l’escòla de Ferry a tractat las lengas regionalas en disent qu’èra normau que lo francés seguesse mèstre a l’escòla dins una societat ont lo “patois” senhoreava pertot en defòra. Los mèmes refusan d’aplicar la mèma logica a l’ensenhament de las lengas de França…
A un premièr nivèu doncas òm se pòt demandar se lo tèxte es estat vertadierament defendut per sos quites sostens.
Mas chal anar un pauc mai en delai, e se pausar de questions suu tèxte eu-mème.
La chausia qu’es estaa facha tochant l’ensenhament es estaa de privilegiar l’ensenhament immersiu.
En se, perqué pas? Adoptat, aquò auria pogut permetre, aquí ont èra possible, de passar lo lindau dels 50% dau temps escolar donat a la lenga regionala – en sabent que dins lo cas occitan, ont francés e occitan son ensenhats per dos ensenhaires diferents, es pas tant aisit.
Lo problèma es que dins la proposicion cabia un article qu’autorizava las collectivitats territorialas a adurre lor sostenh financier als investiments immobiliers de las escòlas associativas. Çò qu’èra una ataca directa contra la celebrissima Lei Falloux. Aquò poia pas far aure que provocar doas reaccions bessonas:
— Costat gaucha, la defensa de l’estatu quò entre public e privat.
— Costat drecha, la revendicacion de l’extension d’aquela libertat per l’associatiu a l’ensems de l’ensenhament privat.
E aquí òm tombava mai dins un vièlh debat que remonta au sègle XIX, reviscolat per la lei Debré de 1959, puèi per la tentativa de Savary de servici public unificat en 84, puèi per l’assag Bairon de 1995 per n’acabar amb la lei Falloux au benefici dau privat.
D’un costat coma de l’autre, aviam una muleta mesa sota lo nas dau buòu. Era pas totalament imprevisible que lo buòu n’aprofichesse per atacar banas en avans. Es dificilament comprensible que los promotors de la proposicion o aguesson pas comprés.
Tot se passa doncas coma se chascun dels dos camps avia decidat de far una exibicion de sos muscles sens pensar a una resulta concreta per lo problèma pausat.
Apondètz a aquò la disciplina de vòte e l’absenteisme, e tot es reglat.
Au Senat, la drecha a despausat una proposicion de lei que lor a servit a far eissubliar lor oposicion a la revision constitucionala. Coma dins aquesta proposicion caup un article 10 que s’opausa eu tanben a la Lei Falloux, se pòt devinar que, venguesse en discussion (çò qu’es pas segur, amb aquò) rescontraria las mèmas oposicions, amb las mèmas resultas finalas. E doncas, chasque partit poiria far mòstra de sa simpatia platonica per las lengas regionalas, sens qu’aquò lo compeliguesse a far quauque ren de concret per elas. Fai cinquanta-cinc ans qu’aquò dura, l’i a pas de rason per qu’aquò chàmbie.
L’i a pas d’autra solucion, alora?
La tendéncia lorda, dins lo monde politic coma dins una part dels faseires d’opinion, es de trobar doas escapas:
Chau doncas saber prepausar de causas que permeten de defugir aquela dobla trapèla, benlèu en començant per far sautar lo ferrolh de l’article 2.
Es pas lo luec encuei de far de suggestions, que prendrian tròp d’espaci.
Mas a un moment o l’autre, l’i chalrè tornar, se volèm evitar, a l’avenir, de fracasses derisòris coma lo qu’avèm vist aquela trista nuèch dau 15 de genièr…
La malediccion de las lengas de França, es qu’an d’amics dins totes los partits. Lo problèma es doncas pas tant los enemics (ne manca pas, mercés). Es lo fach que quand los amics d’un costat fan una proposicion, los amics de l’autre costat, forçat, pòion pas sègre.
Es una donaa de basa qu’aviam pogut verifiar en 2008 (anam puèi pas remontar au deluvi) au moment de la discussion sus la Constitucion (enfin, una de las innombrablas discussions sus la Constitucion, aqueu texte escrich dins lo maubre que l’i chau pas tochar, etc. e que de lonja se discuta). Cf. Per exemple: Les débats au Sénat juin 2008 - langues régionales dans la Constitution -communiqué FELCO.
O aviam confirmat au moment de la discussion de la lei Peillon (cf.: Les langues régionales inscrites dans la Loi de refondation de l’école - communiqué de la FELCO). E tornamai en octòbre, tochant la Charta europenca (Charte Européenne - Les débats au Sénat. Communiqué de la FELCO). E coma siam dins lo comic de repeticion, la proposicion de lèi despausaa per lo brito-autonomisto-ecologista Pau Molac nos a porsut una nòva escasença de verifiar que pas ren chambiava.
En octòbre, lo PS avia despausat una proposicion de lei constitucionala que devia permetre l’adopcion de la charta europenca. Los socialistas avian votat per a l’unanimitat, normau, la drecha avia vota contra, normau, car per elos èra pas question de donar a la gaucha una majoritat au Congrès, e mai sus un subjecte ont bona part de lors elejuts anavan d’acòrdi amb la proposicion. En eschambi, la drecha despausava una proposicion de lèi sus las lengas de França, pròva d’amor e de bona volontat.
En parallèl, lo grop EELV sostenia una proposicion de lèi amagestraa per lo Breton Pau Molac, qu’aviam pogut rescontrar, a passat temps, dins la FLAREP. Aquela proposicion parla ensenhament, immersiu per l’essenciau, mèdias, e senhaletica. Lo 16 de decembre, la comission dels afars culturaus examina lo texte, e ne fai de pichon bòsc, en particulier sus çò que tòcha l’ensenhament. Capita totun d’èstre mes a l’ordre dau jorn dels debats de l’assemblaa, ensemo amb d’autres textes despausats pel grop EELV sus d’autres subjèctes: veirem qu’es probable una de las rasons dels problèmas que van sègre.
Aquí, franc nuech, una discussion que rachampa, sieie dich en passant, mens de participants que la discussion en comission. Mas sabèm ben, e ne fasèm pas un argument anti-parlementarista facil, qu’es sovent lo cas dins los debats plenièrs, sobretot quand las cameras de F3 l’i son pas, coma per las questions au Govèrn.
Durant aquela discussion, d’amendaments venguts d’un pauc totes los partits permeton de far tornar dins lo tèxte de disposicions que la comission avia eliminat. E a la fin finala, suspresa, l’apondon dels vòtes de quatre deputats socialistas absents permete de chambiar la majoritat, e doncas de far regetar la proposicion, que, dau còp, poirè pas èstre discutaa au Senat, dau meteis biais que lo regit per la drecha senatoriala de la proposicion constitucionala tochant la Charta avia tuat tota possibilitat de naveta.
Magistrau.
Aquel enterrament a la chut-chut, a mièjanuèch, a pas interessat la premsa nacionala. Per contra, e coma es logic, a mes en ràbia los militants de las lengas concernaas. S’un còp passat lo temps de la ràbia, ben comprensibla, ven lo temps de l’analisi. Quauques elements aqui.
Benvengúa dins lo mond enchantat de la representacion nacionala
Un pauc de contèxte parlementari, per començar: au moment que lo tèxte Molac ven en discussion, lo PS an ja degut engolir una desfacha, d’abòrd qu’un autre tèxte prepausat per los verds sus la publicitat a la TV per los enfants es estat adoptat contra la volontat dau ministèri de la cultura e dau PS (un episòdi que, eu, a tirat l’atencion dels mediàs, directament concernats, aquò vai).
Premier nivèu d’analisi doncas: es pas totalament inexplicable que per far contrapés, au moment de la discussion dau tèxte seguent, lo PS aie decidat de far pagar als verds lor victòria precedenta. Quau conois l’estat de las relacions entre fòrças “de gaucha” a l’ora d’aüra o poirè comprendre.
Pas pro d’aquò, entre los orators qu’an sostengut lo tèxte Molac, l’i avia de “Republicans” lo Breton Le Fur, e dos Alsacians (tanto mond qu’èran ja intervenguts dins los debats anteriors en favor de las lengas de França). Se la drecha sosten, se pòt capir que la gaucha aguesse d’estats d’arma…
Laisso de caire la posicion dau Front de Gaucha, que degun de sos membres a participat au debat e au vòte, e los chevenementistas, qu’èran contra, mas qu’an pas encara capit qu’existan pas.
Dau còp, los qu’an sostengut la proposicion Molac amb los verds èran un pauc a gaucha – un deputat associat au PRG, e aquò es estat una suspresa – e a drecha.
Mas naturalament, las justificacions dels vòtes poián pas integrar tant innocentament qu’aquò una motivacion ansin. Chau doncas anar veire dau costat dels discorses tenguts dins la discussion.
Los grands principis e los grands sentiments
Sens suspresa, per çò que tòcha los mèdias e la sinhaletica, çò que trobam, es l’afirmacion que, tot comptat rebatut, çò que se fai es ja permés, se fai ja, e doncas fai pas mestièr d’apondre d’autras dispausicions mai costrenhentas.
Naturalament, aquò se poiria discutar, e es curiós de veire que los aparaires de la proposicion o aien pas fach.
Costat sinhaletica, l’episòdi de Vilanòva de Magalona mòstra qu’un enquadrament legislatiu seria pas inutil (ont n’es la proposicion senatoriala de Courteau?)
Tochant los mediàs, es verai que l’i a ja d’emissions en lenga regionala suu servici public de television e de radio. Seria pas estat inutil d’assenhalar que per çò que tòcha l’occitan, lo fach que l’i aie d’emissions en òc costat Provença e costat Miegjorn-Pireneus-Lengadòc-Rosselhon (nom provisòri…) empacha pas qu’aquestas emissions, de qualitat amb aquò, son brevas e limitaas a una pichona encrena la diamenja (non pas que lo jornalet de Viure al pais sus cinc minutas lo dissabtes au sera pòt tochar, ne’n pòio testimoniar, de mond qu’agachan pas l’emission especiala de la diamenja a l’ora de l’aperitiu). Empacha pas, nimanco, qu’en Aquitània, Lemosin, Auvernha, a çò que sabo, e penso que sabo, l’i a pas grand causa per pas dire pas ren. Aquestas objeccions simplas, l’i a pas agut degun per las faire dins lo debat. Curiós, non?
Dins la mèma amira, sus la question de l’ensenhament, aquí tanben l’argument èra que çò que se fai aüra basta. Solets de deputats de drecha an pres la pena d’assenhalar qu’amb la refòrma dau collegi èra benlèu pas tan brilhant qu’aquò.
E sobretot, fàcia a la question de l’immersion, avèm vist sautar fòra l’article 2 de la Constitucion sus la preeminéncia dau francés: pas question d’imaginar un sistèma d’ensenhament ont lo francés auriá pas tota sa plaça.
Aquí tanben, degun es estat capable dins lo debat de ramentar que finda dins l’ensenhament immersiu associatiu lo francés a sa plaça, e, sobretot, que dins la vita reala, lo francés en essent omnipresent tant dins la vita ordinària coma dins la quita vita de las familhas, sas posicions èran absoluament pas amenaçaas. L’enfant es expausat a la lenga regionala a l’escòla, mas retròba lo francés tre que ne suerte: de bons esperits justifian lo biais que l’escòla de Ferry a tractat las lengas regionalas en disent qu’èra normau que lo francés seguesse mèstre a l’escòla dins una societat ont lo “patois” senhoreava pertot en defòra. Los mèmes refusan d’aplicar la mèma logica a l’ensenhament de las lengas de França…
A un premièr nivèu doncas òm se pòt demandar se lo tèxte es estat vertadierament defendut per sos quites sostens.
Mas chal anar un pauc mai en delai, e se pausar de questions suu tèxte eu-mème.
La chausia qu’es estaa facha tochant l’ensenhament es estaa de privilegiar l’ensenhament immersiu.
En se, perqué pas? Adoptat, aquò auria pogut permetre, aquí ont èra possible, de passar lo lindau dels 50% dau temps escolar donat a la lenga regionala – en sabent que dins lo cas occitan, ont francés e occitan son ensenhats per dos ensenhaires diferents, es pas tant aisit.
Lo problèma es que dins la proposicion cabia un article qu’autorizava las collectivitats territorialas a adurre lor sostenh financier als investiments immobiliers de las escòlas associativas. Çò qu’èra una ataca directa contra la celebrissima Lei Falloux. Aquò poia pas far aure que provocar doas reaccions bessonas:
— Costat gaucha, la defensa de l’estatu quò entre public e privat.
— Costat drecha, la revendicacion de l’extension d’aquela libertat per l’associatiu a l’ensems de l’ensenhament privat.
E aquí òm tombava mai dins un vièlh debat que remonta au sègle XIX, reviscolat per la lei Debré de 1959, puèi per la tentativa de Savary de servici public unificat en 84, puèi per l’assag Bairon de 1995 per n’acabar amb la lei Falloux au benefici dau privat.
D’un costat coma de l’autre, aviam una muleta mesa sota lo nas dau buòu. Era pas totalament imprevisible que lo buòu n’aprofichesse per atacar banas en avans. Es dificilament comprensible que los promotors de la proposicion o aguesson pas comprés.
Tot se passa doncas coma se chascun dels dos camps avia decidat de far una exibicion de sos muscles sens pensar a una resulta concreta per lo problèma pausat.
Los partisans despausavan una proposicion facha de tau biais qu’èra segura de rescontrar d’oposicions.
Los opausants de fons èran segur de poer trobar d’aliganças ponctualas amb de mond qu’èran pas fondamentalament contra mas que se poián pensar autorizats a refusar una proposicion que lor semblava d’anar tròp luenh.
Los opausants de fons èran segur de poer trobar d’aliganças ponctualas amb de mond qu’èran pas fondamentalament contra mas que se poián pensar autorizats a refusar una proposicion que lor semblava d’anar tròp luenh.
Apondètz a aquò la disciplina de vòte e l’absenteisme, e tot es reglat.
Au Senat, la drecha a despausat una proposicion de lei que lor a servit a far eissubliar lor oposicion a la revision constitucionala. Coma dins aquesta proposicion caup un article 10 que s’opausa eu tanben a la Lei Falloux, se pòt devinar que, venguesse en discussion (çò qu’es pas segur, amb aquò) rescontraria las mèmas oposicions, amb las mèmas resultas finalas. E doncas, chasque partit poiria far mòstra de sa simpatia platonica per las lengas regionalas, sens qu’aquò lo compeliguesse a far quauque ren de concret per elas. Fai cinquanta-cinc ans qu’aquò dura, l’i a pas de rason per qu’aquò chàmbie.
L’i a pas d’autra solucion, alora?
La tendéncia lorda, dins lo monde politic coma dins una part dels faseires d’opinion, es de trobar doas escapas:
— la premiera consista a remandar lo problèma de las lengas “regionalas” a las regions, en laissant l’Estat se desengatjar: la FELCO avèm de lonja defendut l’idèia que lo desvolopament de l’ensenhament de la lenga passava per una sinergia entre Estat e collectivitats.
— Segonda escapa: l’idèia que tot comptat rebatut, las lengas regionalas son un afar privat, que tant vau doncas laissar a l’iniciativa associativa. Aquí tanben, permete de relegar la question endefòra de l’espaci public. Es clar que per nautres es pas acceptable.
— Segonda escapa: l’idèia que tot comptat rebatut, las lengas regionalas son un afar privat, que tant vau doncas laissar a l’iniciativa associativa. Aquí tanben, permete de relegar la question endefòra de l’espaci public. Es clar que per nautres es pas acceptable.
Chau doncas saber prepausar de causas que permeten de defugir aquela dobla trapèla, benlèu en començant per far sautar lo ferrolh de l’article 2.
Es pas lo luec encuei de far de suggestions, que prendrian tròp d’espaci.
Mas a un moment o l’autre, l’i chalrè tornar, se volèm evitar, a l’avenir, de fracasses derisòris coma lo qu’avèm vist aquela trista nuèch dau 15 de genièr…
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
çò que vòli dire i simple (benlèu). Ieu la lenga la teni de l'ostal e de las bòrias mes èra defendut de la parlar. Ai decidat de la parlar quand anguèri a la manifestacion de Carcassona. Ai pres de corses, seguit d'estagis, fait de formacions. Al jorn de vèi, siòm formatriça . Me siòm avisada sustot suls mercats de Tolosa e Carcassona que i aviá de monde que au mens la comprenián, e n'i aviá que la parlavan. La lenga "m'escapa" de mai en mai sul mercat, òc, m'escapa es a dire que i a quicòm que m'empacha de la parlar, o qualqu'un que m'empacha de la parlar e aqueste qualqu'un i ieu. Mes perque les que l'avèm la parlam pas cada jorn, perque nos cal atendre de decisions de l'estat per la gausar parlar, per que nos cal autorisacions ? Sèm pro nombroses encara les que la parlam per far seguir les autris. le monde quand la parli me tustan pas dessús, son mèmes contents, an les èlhs que lusisson, d'unis son pas plan lènc de plorar. Vertat que sariá milhor sèra reconeguda oficialament, mes es pas le cas. Totas aquelas presas de cap me conflan. La passi a mas pichonas filhas (19 e 6 meses). L'ainada dits qualques mòts, compren çò qu'i disi mes a pas cap de reaccions quand i parli en francés : s'es acostumada a m'ausir parlar Lengadocian, la pichoneta s'arrèsta sul còp de plorar quand i canti la breçairòla "nene meninon, la mamà es al canton que penchena le mino" es miraculós. L'ainada comença mèmes de la cantar, fa rire. Qu'atendèm ? Perqué acatar le cap ? S'avèm pas enveja de nos calhar, nos i cal anar, Estat o pas.
Un comentari per Jornalet... me sembla pas de bὸn faire dempuei quauquei mes, que fὸrça causas se son fachas inaudiblas...Per de que faire? En de que serviriá? Per retrobar lo meteis descadenament d’ὸdis que dins lei comentaris de la premsa francesa ( vos parli simplament dau Monde e de Liberacion, es pas manco la pena d’anar veire lo Figarὸ). Marrida marca, me sembla, per lo futur prὸche.
Quand, au nὸstre, d’unei te fan un trabalh de formiga, de Sisíf ( que fau sempre tornat començar), de galerian ( que ne’n fau d’energia e de temps) per assajar de far viure e existir l’ensenhament de nὸstra lenga dins l’educacion nationala, d’autrei lei tractan de collaborators! Aquela tuba! Vos pὸdi assegurar d’una causa; sensa la FELCO-CREO e l’AELOC en Provènça, i auriá ges d’Occitan dins l’ensenhament public. E de cὸps, aquela pression, amb lo desir dei parents, fai se durbir una Calandreta, ὸ, au cὸntra, la pression de Calandreta fai (miraculosament) durbir una classa dei doas lengas.
D’a vegadas siáu obligat d’anar a Montpelhier: sus lo banc de la clinica, aviáu avisat un joine que cargava un camiset”Macarel”. Me siáu riscat de prene lenga amb eu. Suspresa! Parlava una lenga que raiava d’aise. La teniá pas de familha, la tenia de la facultat! Verai qu’après forçava sa grand a li parlar dins la lenga. Un autre jorn, (fèsta deis associacions) un drὸlle d’aperaquí uech ans me demandèt:”Parlatz occitan mossur?” La teniá pas dau breç, la teniá de calandreta. Un autre cὸp, dins lo “tram” ( aviáu assajat lo cὸp; portar un camiset d’una entreprisa privada que dona visibilitat a l’Occitan per carriera), un joine frema prenguèt lenga ambé ieu ...en Occitan, çὸ vai sensa dire.
Perqué tot aquὸ? Per vos demandar; quand de divisions per la batalha?
Aicí n’i a tres; la facultat de Montpelhier, una entreprisa privada, e una escὸla qu’es pas d’estat (frances) mai verai qu’es laïca e liura. Me vendriá jamai a l’idèia de criticar(questionar es pas criticar) qunta que siegue dei tres! Seriá una traïson!
Avèm de besonh d’autrei divisions, son necites tanben lei grandei maissas e lei bramaires d’estanquets, mai que s’enganèsson pas de cibla, de buta, de tὸca.
Vertat ei, se pensam que cau pas negociar dab las estructuras representativas de França, coma vam poder avançar ? Gular que lo poder "parisenc" nos mesprèsa, ei plan. Ensajar d'avançar a l'esconut tà hèr passar ua lei contra lo public e gular darrèr qu'ei ua ataca contra las lengas ei benlèu un pauc mau.aunèste. Continuar de trabalhar per ua legalizacion e mejans per l'ensenhamant tot de las lengas sembla, a daub'uns ua traïson. Que'us deishi partir davant a la conquista deu Senat e de l'Assemblada dab las horcas tà préner lo poder e generalizar las lengas de França. D'aqueth temps, jo vau continuar de trabalhar petit a petit suu terrenh tà hèr còrda.
Sai pas si es mon ròtle de parlar aicí que soi pas engatjat tant que voldriái e sabi pas encara la dralha que me caldriá prene. Mas me pensi que mon activitat quotidiana dins la lenga e per la lenga me balha una certana legitimitat, o al mens lo drech de vejaire. Çaquelà quora vesi d’unes comentaris me pensi que serà pas pièger.
Lo bèl problèma de las lengas regionalas son pas tant los ennemics, que los « regionalistas » quites. Rejunhi un pauc Maria-Joana, mas vau completar mon vejaire. Parli per ieu, solide, e soi segur que d’unes seràn contre aquela idèa, mas fòrça autres, silencioses o tròp ensevelits jol trabalh quotidian, seràn benlèu de mon vejaire.
Quora volèm trabalhar per las nòstras lengas siá ba fasèm dins l’encastre de nòstre trabalh quotidian (professor, dins d’associacions, e d’autres) çò que nos pren dejà fòrça temps, siá ba fasèm ambe un engatjament politic. Insistissi sus « siá » perque dins la màger part dels cases es complicat de combinar los dos. Quora lo nòstre trabalh es dejà de promólver las nòstras lengas, ba volèm plan far e nos pren dejà fòrça temps en defòra. Es a dire de temps qu’avèm pas per la nòstra familha, los nòstres lésers e pichons plasers. Sèm d’òmes e de femnas abans tot. Çò que val a dire que comencam a aver mai de temps per d’engatjaments mai prigonds, fòra los nòstres emplècs, quora avèm dejà « viscuts », quora los mainatges son grands… e sovent quora sèm dejà lasses… Soi pas pron vièlh, e espèri que quand aqueste temps arribarà aurài encara lo vam que m’anima cada jorn mas francament ne soi pas segur. Tre que las causas començan de se plaçar (una mutacion aquí nòstre, los mainatges grandisson…), i a totjorn quicòm que vos va copar lo buf (una refòrma colhassa de l’E.N. que vos fòrça de cambiar tot o partida de las vòstras costumas de trabalh o que met en dangièr lo vòstre emplèc, lo rafús d’una lei en favor de las nòstras lengas (dins l’indiferéncia de vòstre entoratge non « regionalista ») que vos va assucar encara un pauc mai)…
Soi pas desfachista, soi realista. Soi encara aicí a bramar lo meu amor de ma lenga e lo meu engatjament quotidian dins mon mestièr.
Per resumir, lo nòtre vertadièr problèma e que la màger part dels « regionalistas » son pas vertadièrament engatjats politicament (urosament es pas una generalitat e urosament i a d’autres mitans ont de grands pòrta-votz dels nòstres engatjaments permeton d’abançadas). Me permeti de pensar que fau partir d’aqueles, d’aqueles que lor activitat quotidiana permetrà de far abançar mai las causas dins qualques annadas, quora los meus escolans serà adultes, quora los meus enfants seràn adultes, mas que lo temps me manca per far mai avuèi. Me pensi que cal seguir, non pas coma de motons mas ambe soscadís, los que trabalhan politicament per nosautres e lor mostrar la dralha que sembla bona. Me pensi que servís pas a res de se tirar dessús (òc, sabi, soi benlèu tròp dins lo monde idilic dels bisonors, mas es aquí tanben un problèma grand per nosautres) e me pensi que cal pas baissar los braces « mespresats que sèm per un Estat nacionalista-jacobinista-sord-e-òrb ». Cal contunhar, cadun de nòstre costat, cadun dins las nòstras activitats e cadun a portar los autres. Es coma aquò que las causas cambiaràn e que los ferrolhs petaràn.
#19 Anem Z'enfants de la patriiiiiaaaaa !
lo jorn de glòria es arribat !!!!!!
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari