Eth dia 5 de març de 1603, que moric en Barcelona en aulor de santetat un personatge aranés, que hè part dera istòria d’Aran: eth Venerable Pare Frair Joan de Vilamòs der orde des Agustins.
 
Coma conde Mossén Amiell , “Eth Venerable Pare Joan, neishec en lòc de Vilamòs, ena Val d’Aran, Bisbat de Comenge, hilh de pares onradi e pietosi, des que non sabem es sòns nòms”. Sabem qu’ère ua costum que en fòrça ordes religioses as frares se les coneishie, e podien cridar-les damb eth nòm deth pòble d’a on èren originaris. Viege a remplaçar eth sòn nòm de pila; e atau les podien cridar: pare o frair Vilamòs. Eth sòn biograf conde qu’en sòn pòble aprenec es prumères letres, e qu’entrèc dempús ena escòla de gramatica des agustins en Mijaran, a on se desvelhèc era sua vocacion. Entrèc en convent de Sant Agustin de Barcelona a on hec es vòts d’obediéncia, praubetat e castedat. Dempús d’èster ordenat de capelhan, lo nomentèren prior deth convent de Santa Maria d’Àneu, aon demorèc pendent tres ans. Passadi es tres ans en Àneu tornèc entà Barcelona, a on enquiath dia dera sua mòrt exercic coma sacristan.
 
Encara qu’era major part dera sua vida religiosa se passèc en Barcelona e sonque siguec en Aran pendent es prumèrs ans, òc que velhèc pes ahèrs religiosi dera Val. Amiell que li atribuís un protagonisme destacat ena origina des crotzes e banères d’Aran qu’aué se conserven. Aurie ajudat en Barcelona as enviadi aranesi entà encargar es crotzes enes orfebres dera ciutat.
 
En bèth libre des agustins^[1] que i a donades dera sua biografia, quauqu’ues istoriques e bères autes dilhèu frut dera legenda, coma er episòdi deth uart deth convent (pag.86-87 de 1). Segons çò que compden bèri testimònis, un novici te li dèc ath Pare Vilamòs, entà trufar-se’n, un balhon de laurèr sec entà que lo plantèsse en uart deth convent. Eth Pare Joan, brave e aubedissent qu’ère, qu’ac hec atau, e dempús de benedir-lo e d’adaiguar-lo pendent quinze dies, eth balhon que se convertic en un arbinhòt de laurèr que floric pendent fòrça ans^[2].
 
Actuauments eth sòn imatge^[3] que se venère en Santuari de Santa Maria de Mijaran (veir fòto).
 
Es que s’arreconeishen coma venerables sonque an culte en lòc a on viscut. Èster venerable ei un prumèr grad d’arreconeishença des sues vertuts, qu’an viscut en un grad eroïc. Dempús ven eth qu’ei declarat beat e, generauments, a un culte en sòn evescat. Eth qu’ei declarat sant a un culte en tota era glèisa universau. Eth Pare Joan de Vilamòs a per part dera Glèisa Catolica era reconeishença de Venerable. Era Glèisa que prepause as sants coma modèls e intercesors^[4], maugrat qu’eth procès de beatificacion entà arténher era arreconeishença deth grad de santetat ei long, rigorós. Peth moment, eth religiós de Vilamòs non ei sant ne credem que n’arribe a èster lèu. Ena Congregatio de Causis Sanctorum, dicastèri competent en Vatican en ahèr des sants, actuauments que no i a dubèrt cap de procès de beatificacion deth religiós aranés. Alavetz non existís en santorau deth calendari un dia determinat entà èster venerat. Totun, qu’ei ua costum ena Glèisa de méter era veneracion d’un sant o d’un beat, eth dia dera sua mòrt, quan se sap, pr’amor qu’eth dia dera sua mòrt ei eth dia deth sòn naishement entara glòria. En aguest sens sabem eth dia dera mòrt deth Venerable Joan de Vilamòs, siguec eth dia 5 de març de 1603. Per tant aguest dia se’n pòt hèr memòria.
 
Des d’aguestes linhes volem sauvar era sua memòria e reivindicar era sua figura coma part deth patrimòni esperitau deth nòste País qu’ath delà de nhèu e de montanhes a exemples de personatges qu’an hèt a lúder eth nòm deth nòste país ena istòria.
 
Entad açò prepausam:
 
 
Se vòs apuar era prepausa qu’ac pòdes hèr a trauès deth mèn forumlari de Jornalet.
 
Qu’eth Venerable Pare Joan de Vilamòs vèsse sus eth nòste País abondius bens espirituaus.
 
Amen.
 
 
 
 

---

[1]Compendio historial de los hermitaños de nuestro padre San Agustín del Principado Cataluña. Publicat en an 1699 per Joseph Massot.
 
[2] Revista de Cataluña. Publicada en Barcelona en 1862.
 
[3] Retaule de Mijaran damb es imatges de Jaime Ir e eth Venerable Frair Joan de Vilamòs, òbra d’Antonio Fernández de Ortega e Garcia de Acilu, “eth Mèstre de Vitòria e de Mijaran”.
 
[4] Lumen Gentium 40; 48-51- Concili Vatican II
 
 
 
 
 

---