Es coma una contra-set l’endeman d’una serada de pintada: com i sèm arribats?
 
A léger los jornaus, espiar lo finestron e escotar la ràdio, nos sembla pantaishar (vòli parlar deu monde d’esquèrra). On es passada la democracia, vòli díser lo hèit que sia normalament lo pòble que decidís de la politica deu país?
 
Pas jamès dens l’istòria de la Republica francesa un govèrn a obrat tan contra l’interés de sos electors pròpis. Dejà avèvam l’impression que l’òsca èra passada, que l’art de’s trufar deu monde èra arribat a son zenit dambe lo “mon enemic, es la finança”, e ben non pas, un escalon de mès estoc trespassat dambe lo darrèr projècte de lei sus còdi deu trabalh perpausat per la ministra Myriam El Khomri (véser imatge). Com aquò es possible? Espiam un momentòt a l’endarrèr.
 
La debuta deu panatòri comença en 2000 quan Jacques Chirac, lavetz president de la Republica, decidís de passar lo mandat de sa foncion de sèt a cinc annadas. Devath l’argument de la modernizacion, la mesura sembla pas dangerosa e un referéndum es organizat. 73% deus votants dison de “òc”, mes sus 30% d’inscrits e 84% d’exprimits, çò que redusís la preséncia a 18,40% deus còs electorau deus que’s declarèn a favor deu cambiament.
 
A l’epòca, una votzes s’èran dejà lhevadas end’avisar deus dangèrs d’un regime presidenciau, mes a l’epòca, avón pas tròp de reclam, que semblava pro tecnic.
 
Puèi, dusau hèita de la pèça dramatica, Lionel Jospin, purmèr ministre, en noveme de la medisha annada, inverstís lo calendari politic ende botar las eleccions presidencialas abans las legislativas. En espiar viste, ren d’extraordinari, la mesura es pas compresa mes sembla inofensiva.
 
Tròp tard, lo trecanard es prèst es s’es dejà tornat barrar. Sus nosautes.
 
De lavetz enlà, tota la politica vira a l’entorn de la sola eleccion que compta vertadièrament: la presidenciala. Acabat lo debat dens las circonscripcions entre los votants e los candidats locaus, cau pas que confirmar sa causida de la presidenciala end’estar coerent e balhar a son elegit los utisses de miar sa politica.
 
Doncas, deus dus poders: l’executiu e lo legislatiu, un va gahar lo hòrt sus l’aute, que serà pas mès qu’une cambra d’enregistrament de çò qu’estoc decidit a Matignon o a l’Elysée. Ende mestrejar las velleïtats d’una deputats reguitnaires, duas armas son emplegadas: lo famós article 49.3 que permet de passar una lei shens l’acòrd de la representacion nacionala e populara, e sustot l’escanacòth de la candidatura, pr’amor qu’es lo partit que decidís que se va presentar on, e distribuïr atau las recompensas a dròlles braves.
 
A comptar d’aquiu, lo poder executiu a las mans liuras. E se’n priva pas.
 
Tot çò que la dreta pòt pas hèr passar de paur d’un bolegadís sociau e de véser lo monde devarar per carrèras, l’esquèrra socialista ac realiza còp sec shens de mautar e dambe una assegurança que hè beròi gai.
 
Vaquí doncas la situacion: una refòrma deu trabalh que podèm qualificar d’ultra-liberala shens d’aver peur de s’enganar, a la quala la dreta sancèra e lo patronat trucan de las mans, e que lo govèrn pensa hèr passar per dessús lo parlament, tan sap que l’oposicion de l’esquèrra, o de çò que’n demòra, serà de las peludas.
 
Pr’amor que los deputats son pres entre dus huecs: lo partit que decidís de lor candidatura (o pas, com se ditz), mes tanben los electors d’esquèrra de lor circonscripcion que, a tròp se trufar d’eths, poderén anar a la pesca lo jorn de l’escrutin.
 
Lo Partit Socialista sap qu’i aurà totun una bona part de lor electorat que’us demorarà fidèla, e aquò tanlèu lo purmèr torn de la presidenciala gràcias à un utís fabricat peu quite François Mitterand, la vièlha vop: la paur deu babau Front National.