Opinion
Cultura del fracàs o fracàs de la cultura?
Es vertadièrament quicòm d’estranh, l’occitanisme.
Me soi pausat la question fa qualques jorns. “Cossí venèm occitanista?”, es-a-dire, quinas motivacions presidan a la causida d’un engajament en favor d’una cultura minorizada (occitana)? Quins motius sosterrens, quinas determinacions, quinas experiéncias, quinas pensadas e quins desirs se manifèstan a l’individú que causís de consacrar son temps, veire sa vida, a la defensa de quicòm qu’apelam la “cultura occitana”?
Soi convençut que la bona compreneson, sociologica, psicologica e perqué pas? - filosofica, de totes aqueles fenomèns seriá capabla de donar a l’encòp un agach critic e un vam novèl a un moviment politico-cultural que totòm ditz qu’es a desparéisser, mas que despareis pas jamai. A aquesta soscadissa vòli porgir mon magre apòrt, sus un moviment que coneissi mal mas al qual me senti totun ligat ideologicament e dont la desparicion me semblariá una catastròfa.
Un bovarisme occitan?
Remarqui que, d’un biais general, l’istòria emai la literatura occitana son marcadas per un comportament que trantalhariái pas a qualificar de “bovarisme.” Es bensai discutible, mas me sembla que plan sovent cèrts discorses occitanistas son influenciats per un tipe de rapòrt a la realitat que de critics literaris an apelat lo bovarisme, en referéncia a l’eroïna del grand roman de Flaubert Madame Bovary (1857) que marquèt prigondament la literatura francesa per de rasons qu’es pas necite de desvolopar aicí.
Segon Flaubert, lo bovarisme es “lo rescontre dels ideals romantics fàcia a la petitesa de las causas de la realitat.” Lo bovarisme es l’insatisfaccion del sòmi fàcia a la realitat bruta e nèci del mond dich “real.” Un tipe “romantic” que plega los uèlhs sus sa pietadosa “realitat” (campèstre, tanben) per s’escapar dins un mond somiat e mai agradiu. D’aquel biais, me sembla que despuèi sas originas dètznovenista e romantica, de començar amb l’instauracion mistralenca, i a dins una cèrta mena d’occitanisme un refús bovarista de la realitat bruta e d’una modernitat òrra, per se refugiar, non pas sonque dins los romans coma o fasiá l’eroïna de Flaubert, mas puslèu, e pièger, dins la civilizacion romana del XII (los trobadors, Paratge eca.) dont se volguèt l’eretièr exemplari, prus e fisèl. L’occitanisme es en bona part – encara uèi, un romantisme bovarista e radical.
Quand lo jove Mistral escriu que la lenga provençala conven pas a l’abstraccion e la pensada filosofica, e que sola la poesia es son luòc d’expression sublima, fa una causida bovarista e romantica que costarà car a l’occitanisme tot. Fin finala, soi pas segur que lo succès ambigú, coma sabèm, de Mirèlha, tanplan coma la consacracion nacionala e internacionala del sieu poèta, siá estat un dels eveniments mai urós de la cultura occitana. Amaguèt, escondèt e reduiguèt al silenci o a una impossibilitat a priori tota tentativa de bastiment d’una expression politica occitana pròpria que faguèsse pas referéncia al temps jadis dels trobadors, al terradors de per abans e a sa trista desparicion. Malgrat tota la simpatia e l’estacament que totòm pòt aver per Mistral (e pels trobadors), cal reconéisser qu’aquel òme, dont la naissença poetica foguèt contemporanèa de la parucion de Madame Bovary, foguèt una encarnacion exemplària d’aquela psiqué bovarista que trèva dempuèi tant de temps la naissença d’un discors occitan autonomic, modèrn e racional.
Un romantisme del fracàs?
Dins son grand libre Mistral o l’illusion, Robert Lafont remarcava que Mirèlha, contemporanèa de las Fleurs du Mal de Baudelaire (e de Madame Bovary) n’èra l’antitèsi exacta. Lai ont lo poèta parisenc exalta la modernitat dins lo passatge, lo flús, lo devenir, canta la fanga de las vilas grisas, la caronha, la dereliccion e los trebolicis del desir, Mistral canta la Provença ensolelhada, l’èime vigorós del pòble, la sublimacion divina dels còsses e dels impossibles desirs terrèstres. Tot es ja dich al començament. Ça que la Mirèlha coma epopèa es incontestablament un cap d’òbra, sas inovacions estilisticas, la prigondor de son art poetica, mestresada a la perfeccion pel poèta, la beltat de son cant, de son subjècte e de sa lenga, totas causas a despart, ne fan de segur una instauracion inesperada per la cultura occitana renaissenta.
Mas en fach, aquò es pas la question.
Que l’occitanisme al sègle XIX siá nascut d’una epopèa, genre poetic pauc adaptat, se non ironicament, a la “petitesa de las causas de la realitat”, aquò me sembla significatiu de tot un molon d’a priori istorics que condicionan las expressions politicas dels occitans fins ara, e los condemna a çò qu’apelariái una “cultura del fracàs.”
Demandi perdon per mon incultura, mas coneissi pas encara d’estudis critics que partirián (se non per los deslegitimar benlèu...) de la nocion de “fracàs” o de “romantisme del fracàs”, per interpretar l’òbra mistralenca e los discorses literaris, filosofics, politics de defensa de l’occitan. A mon vejaire, l’occitanisme, encara jove coma moviment politic, es bovarista non pas per esséncia mas per naissença (felibrenca) e s’es embarrat dins una cultura romantica del fracàs, dont sentissèm uèi lo rèiregost, la frustracion e capitam mal de sortir.
Istoricament, ja: dempuèi lo fracàs de Murèth o de Montsegur, fins al fracàs de las Comunas de 1871, de la Revòlta de 1907 o del fracàs de l’esperança del Larzac (tuada en 1981...) sembla ben qu’aquel tèma de la mòrt e del fracàs es pro pertinent per comprene un pauc melhor d’ont venon los nòstres problèmas, per tal de s’exprimir e d’articular un discors politic que sortisca d’aquel apriori, e mai que mai amb las siás expressions culturalas e literàrias màger.
Dempuèi Mirèlha, l’istòria d’un amor impossible e de la sublimacion finala d’aquel amor dins la mòrt e la vision de las Santas Marias, fins al Poèma dau Ròse, qu’al delà de l’union dels amants dins la mòrt e del sublime cant pagan del flume, es tanben lo cant de la fin de la batelariá tradicionala, plan literalament destrucha per lo Crocodile, un batèl modèrn a vapor... Lo mistralisme es l’art de far conviure çò mai sublime amb ço prosaïc.
Fins al cap de sa vida de mague romantic, l’istòria del Felibritge ba pròva, Mistral foguèt lo porgidor d’una cultura occitana e romantica del fracàs: sola excepcion, benlèu, Calendau. D’efièch, mas se lo “roman” de Calendau cònta una capitada de las bèlas, la victòria finala còntra lo marrit Severan (la borgesiá provençala que traïguèt la lenga e lo país) e la conquista d’Esterèla (lo Drutz poèta Calendau-Mistral qu’après una tièra d’espròvas pòt conquerir sa Dompna-lenga) es aqueste poèma epic el meteis que pòt èsser considerat poeticament coma un fracàs (fracàs estetic fòrt ben comentat per Lafont) coma se Mistral el meteis i creguèsse pas tròp...
Dins la realitat bruta e fangosa, Dòna Bovary se suicida a causa de sos deutes e lo nòstre Calendau vertadièr s’es aligat a Severan: s’enanèt amb Fortuneta e larguèt la paura Esterèla. Ela, continua d’errar soleta dins sas bauças a somniar dels trobaires del passat; el se metèt a parlar franchimand “per far mai borgés.” The End.
Una noblesa del fracàs?
Mas vòli eliminar un dobte que poiriá espelir a la lectura d’aquelas linhas mieunas: òc, òm a lo drech individualament, d’èsser romantic, d’èsser bovarista, de somiar e de rejetar aquela realitat bòrnha qu’es la nòstra en nom d’ideals romantics. Evidentament. Mon prepaus es segurament pas de condemnar aquela attitud individuala, a la quala ieu meteis, d’un biais cap e tot personal, me daissi anar plan sovent e que prèsi particularament.
Solament, lo fons de mon prepaus es autre: çò que vòli exprimir aicí es l’irrelevància d’aquela cultura romantica del fracàs quand s’agís de bastir un discors politic occitan, racional e modèrn, que siá en mesura de convéncer la populacion del país e de far comprene al mond la necessitat d’aparar la lenga, de luchar per operar cèrtas transformacions socialas, de sosténer un discors politic occitan.
Car lo manten d’aqueles a priori eissits del romantisme “fracassièr”, se son plan polits e sedusents al nivèl estetic, literari e individual, mentrestant, d’un ponch de vista politic pòdon pas menar a quicòm mai qu’un … fracàs. Alavètz perqué abandonam pas aqueles a priori?
Es aquí que ne veni al fons del mieu prepaus: crèsi que la cultura romantica del fracàs es d’un cèrt biais uèi lo factor màger d’adesion ideologica individuala (mas restrencha totun) a la causa occitana. E mai istoricament, aquela cultura del fracàs servís paradoxalament la causa d’una cèrta manièra. Avèm fracassat dempuèi Murèth a bastir un estat pròpri aragocatalanoccitan, eca. eca. uèch sègles mai tard, avèm fracassat a servar l’usatge social de la lenga, avèm fracassat a impausar una diversitat lingüistica e culturala al dintre del nòstre imperium franchimand, fracassam (ieu en tot cas) a parlar (un bon) occitan dins la vida vidanta. Fracassam encara e sempre. Mas al fons, lo fracàs passat nos confèra una cèrta noblesa d’esperit per la lucha dins lo present: i a ges de colonizacion occitana de l’Africa o de la rèsta del mond, ges de capitalisme occitan, ges d’esplecha occitana de la classa obrièra, ges de polícia, d’estat d’emergéncia/d’urgéncia occitan, ges de poiridura e de marrida realitat occitana. Mas ges (o tan pauc...) de realitat occitana tot cort...
Fàcia a una ipotetica tentativa d’occitanisme politic fòrt e institucional, que necessitariá tot simplament dins lo trist mond nòstre, fòrça argent (per la campanhas politicas eca...) e una elèit occitana convertida a la causa (volèm de vertat un Jordi Pujol o un Sarkozy occitan?) e fàcia a las dificultats per ancorar lo discors occitanista dins una basa sociala e populara (sul modèl de las CUP catalanas), condicions impossibilitadas a priori pels verrolhs imperials e identitaris de França, sèm estats obligats, coma occitanistas non milionaris (ieu en tot cas), de se refugiar dins un occitanisme culturalista e intellectualista, daissant la via liura a totes los a priori bovaristas que travèrsan lo camp dels nòstres discorses individuals, e quand s’agís de parlar seriosament “de la petitesa de las causas de la realitat”, nos i volèm pas reconéisser e sabèm pas tròp qué dire.
Conclusion: un racionalisme occitan?
Fin finala, aquel problèma nòstre es benlèu çò que mens volèm resòlvre. “Capitar” dins un sens politic e maquiavielian seriá benlèu la pièger causa que se poiriá passar per l’occitanisme actual, condicionat per aqueles a priori romanticomitologics. Benlèu que çò que nos manca, en l’abséncia d’una “politica culturala” qu’es de mal esperar venent del paísdelsdrechesdelòme, es la construccion d’una cultura politica occitana, racionala e modèrna (mas qué vòl dire aquò?) que nos faga sortir per de bon d’aquela cultura romantica del fracàs.
Mas sens pus comptar sus las fòrças d’atraccion nòblas e romanticas de la “cultura del fracàs”, cossí convéncer lo mond d’aparar la lenga e lo país? Vaquí, a mon vejaire, la nòstra contradiccion pròpria coma moviment politic, cultural, politico-cultural, contradiccion que nos cal resòvlre, sens qu’i capitem fins ara. E a capitar pas, l’occitanisme i capita fòrça plan. Longa mai!
Me soi pausat la question fa qualques jorns. “Cossí venèm occitanista?”, es-a-dire, quinas motivacions presidan a la causida d’un engajament en favor d’una cultura minorizada (occitana)? Quins motius sosterrens, quinas determinacions, quinas experiéncias, quinas pensadas e quins desirs se manifèstan a l’individú que causís de consacrar son temps, veire sa vida, a la defensa de quicòm qu’apelam la “cultura occitana”?
Soi convençut que la bona compreneson, sociologica, psicologica e perqué pas? - filosofica, de totes aqueles fenomèns seriá capabla de donar a l’encòp un agach critic e un vam novèl a un moviment politico-cultural que totòm ditz qu’es a desparéisser, mas que despareis pas jamai. A aquesta soscadissa vòli porgir mon magre apòrt, sus un moviment que coneissi mal mas al qual me senti totun ligat ideologicament e dont la desparicion me semblariá una catastròfa.
Un bovarisme occitan?
Remarqui que, d’un biais general, l’istòria emai la literatura occitana son marcadas per un comportament que trantalhariái pas a qualificar de “bovarisme.” Es bensai discutible, mas me sembla que plan sovent cèrts discorses occitanistas son influenciats per un tipe de rapòrt a la realitat que de critics literaris an apelat lo bovarisme, en referéncia a l’eroïna del grand roman de Flaubert Madame Bovary (1857) que marquèt prigondament la literatura francesa per de rasons qu’es pas necite de desvolopar aicí.
Segon Flaubert, lo bovarisme es “lo rescontre dels ideals romantics fàcia a la petitesa de las causas de la realitat.” Lo bovarisme es l’insatisfaccion del sòmi fàcia a la realitat bruta e nèci del mond dich “real.” Un tipe “romantic” que plega los uèlhs sus sa pietadosa “realitat” (campèstre, tanben) per s’escapar dins un mond somiat e mai agradiu. D’aquel biais, me sembla que despuèi sas originas dètznovenista e romantica, de començar amb l’instauracion mistralenca, i a dins una cèrta mena d’occitanisme un refús bovarista de la realitat bruta e d’una modernitat òrra, per se refugiar, non pas sonque dins los romans coma o fasiá l’eroïna de Flaubert, mas puslèu, e pièger, dins la civilizacion romana del XII (los trobadors, Paratge eca.) dont se volguèt l’eretièr exemplari, prus e fisèl. L’occitanisme es en bona part – encara uèi, un romantisme bovarista e radical.
Quand lo jove Mistral escriu que la lenga provençala conven pas a l’abstraccion e la pensada filosofica, e que sola la poesia es son luòc d’expression sublima, fa una causida bovarista e romantica que costarà car a l’occitanisme tot. Fin finala, soi pas segur que lo succès ambigú, coma sabèm, de Mirèlha, tanplan coma la consacracion nacionala e internacionala del sieu poèta, siá estat un dels eveniments mai urós de la cultura occitana. Amaguèt, escondèt e reduiguèt al silenci o a una impossibilitat a priori tota tentativa de bastiment d’una expression politica occitana pròpria que faguèsse pas referéncia al temps jadis dels trobadors, al terradors de per abans e a sa trista desparicion. Malgrat tota la simpatia e l’estacament que totòm pòt aver per Mistral (e pels trobadors), cal reconéisser qu’aquel òme, dont la naissença poetica foguèt contemporanèa de la parucion de Madame Bovary, foguèt una encarnacion exemplària d’aquela psiqué bovarista que trèva dempuèi tant de temps la naissença d’un discors occitan autonomic, modèrn e racional.
Un romantisme del fracàs?
Dins son grand libre Mistral o l’illusion, Robert Lafont remarcava que Mirèlha, contemporanèa de las Fleurs du Mal de Baudelaire (e de Madame Bovary) n’èra l’antitèsi exacta. Lai ont lo poèta parisenc exalta la modernitat dins lo passatge, lo flús, lo devenir, canta la fanga de las vilas grisas, la caronha, la dereliccion e los trebolicis del desir, Mistral canta la Provença ensolelhada, l’èime vigorós del pòble, la sublimacion divina dels còsses e dels impossibles desirs terrèstres. Tot es ja dich al començament. Ça que la Mirèlha coma epopèa es incontestablament un cap d’òbra, sas inovacions estilisticas, la prigondor de son art poetica, mestresada a la perfeccion pel poèta, la beltat de son cant, de son subjècte e de sa lenga, totas causas a despart, ne fan de segur una instauracion inesperada per la cultura occitana renaissenta.
Mas en fach, aquò es pas la question.
Que l’occitanisme al sègle XIX siá nascut d’una epopèa, genre poetic pauc adaptat, se non ironicament, a la “petitesa de las causas de la realitat”, aquò me sembla significatiu de tot un molon d’a priori istorics que condicionan las expressions politicas dels occitans fins ara, e los condemna a çò qu’apelariái una “cultura del fracàs.”
Demandi perdon per mon incultura, mas coneissi pas encara d’estudis critics que partirián (se non per los deslegitimar benlèu...) de la nocion de “fracàs” o de “romantisme del fracàs”, per interpretar l’òbra mistralenca e los discorses literaris, filosofics, politics de defensa de l’occitan. A mon vejaire, l’occitanisme, encara jove coma moviment politic, es bovarista non pas per esséncia mas per naissença (felibrenca) e s’es embarrat dins una cultura romantica del fracàs, dont sentissèm uèi lo rèiregost, la frustracion e capitam mal de sortir.
Istoricament, ja: dempuèi lo fracàs de Murèth o de Montsegur, fins al fracàs de las Comunas de 1871, de la Revòlta de 1907 o del fracàs de l’esperança del Larzac (tuada en 1981...) sembla ben qu’aquel tèma de la mòrt e del fracàs es pro pertinent per comprene un pauc melhor d’ont venon los nòstres problèmas, per tal de s’exprimir e d’articular un discors politic que sortisca d’aquel apriori, e mai que mai amb las siás expressions culturalas e literàrias màger.
Dempuèi Mirèlha, l’istòria d’un amor impossible e de la sublimacion finala d’aquel amor dins la mòrt e la vision de las Santas Marias, fins al Poèma dau Ròse, qu’al delà de l’union dels amants dins la mòrt e del sublime cant pagan del flume, es tanben lo cant de la fin de la batelariá tradicionala, plan literalament destrucha per lo Crocodile, un batèl modèrn a vapor... Lo mistralisme es l’art de far conviure çò mai sublime amb ço prosaïc.
Fins al cap de sa vida de mague romantic, l’istòria del Felibritge ba pròva, Mistral foguèt lo porgidor d’una cultura occitana e romantica del fracàs: sola excepcion, benlèu, Calendau. D’efièch, mas se lo “roman” de Calendau cònta una capitada de las bèlas, la victòria finala còntra lo marrit Severan (la borgesiá provençala que traïguèt la lenga e lo país) e la conquista d’Esterèla (lo Drutz poèta Calendau-Mistral qu’après una tièra d’espròvas pòt conquerir sa Dompna-lenga) es aqueste poèma epic el meteis que pòt èsser considerat poeticament coma un fracàs (fracàs estetic fòrt ben comentat per Lafont) coma se Mistral el meteis i creguèsse pas tròp...
Dins la realitat bruta e fangosa, Dòna Bovary se suicida a causa de sos deutes e lo nòstre Calendau vertadièr s’es aligat a Severan: s’enanèt amb Fortuneta e larguèt la paura Esterèla. Ela, continua d’errar soleta dins sas bauças a somniar dels trobaires del passat; el se metèt a parlar franchimand “per far mai borgés.” The End.
Una noblesa del fracàs?
Mas vòli eliminar un dobte que poiriá espelir a la lectura d’aquelas linhas mieunas: òc, òm a lo drech individualament, d’èsser romantic, d’èsser bovarista, de somiar e de rejetar aquela realitat bòrnha qu’es la nòstra en nom d’ideals romantics. Evidentament. Mon prepaus es segurament pas de condemnar aquela attitud individuala, a la quala ieu meteis, d’un biais cap e tot personal, me daissi anar plan sovent e que prèsi particularament.
Solament, lo fons de mon prepaus es autre: çò que vòli exprimir aicí es l’irrelevància d’aquela cultura romantica del fracàs quand s’agís de bastir un discors politic occitan, racional e modèrn, que siá en mesura de convéncer la populacion del país e de far comprene al mond la necessitat d’aparar la lenga, de luchar per operar cèrtas transformacions socialas, de sosténer un discors politic occitan.
Car lo manten d’aqueles a priori eissits del romantisme “fracassièr”, se son plan polits e sedusents al nivèl estetic, literari e individual, mentrestant, d’un ponch de vista politic pòdon pas menar a quicòm mai qu’un … fracàs. Alavètz perqué abandonam pas aqueles a priori?
Es aquí que ne veni al fons del mieu prepaus: crèsi que la cultura romantica del fracàs es d’un cèrt biais uèi lo factor màger d’adesion ideologica individuala (mas restrencha totun) a la causa occitana. E mai istoricament, aquela cultura del fracàs servís paradoxalament la causa d’una cèrta manièra. Avèm fracassat dempuèi Murèth a bastir un estat pròpri aragocatalanoccitan, eca. eca. uèch sègles mai tard, avèm fracassat a servar l’usatge social de la lenga, avèm fracassat a impausar una diversitat lingüistica e culturala al dintre del nòstre imperium franchimand, fracassam (ieu en tot cas) a parlar (un bon) occitan dins la vida vidanta. Fracassam encara e sempre. Mas al fons, lo fracàs passat nos confèra una cèrta noblesa d’esperit per la lucha dins lo present: i a ges de colonizacion occitana de l’Africa o de la rèsta del mond, ges de capitalisme occitan, ges d’esplecha occitana de la classa obrièra, ges de polícia, d’estat d’emergéncia/d’urgéncia occitan, ges de poiridura e de marrida realitat occitana. Mas ges (o tan pauc...) de realitat occitana tot cort...
Fàcia a una ipotetica tentativa d’occitanisme politic fòrt e institucional, que necessitariá tot simplament dins lo trist mond nòstre, fòrça argent (per la campanhas politicas eca...) e una elèit occitana convertida a la causa (volèm de vertat un Jordi Pujol o un Sarkozy occitan?) e fàcia a las dificultats per ancorar lo discors occitanista dins una basa sociala e populara (sul modèl de las CUP catalanas), condicions impossibilitadas a priori pels verrolhs imperials e identitaris de França, sèm estats obligats, coma occitanistas non milionaris (ieu en tot cas), de se refugiar dins un occitanisme culturalista e intellectualista, daissant la via liura a totes los a priori bovaristas que travèrsan lo camp dels nòstres discorses individuals, e quand s’agís de parlar seriosament “de la petitesa de las causas de la realitat”, nos i volèm pas reconéisser e sabèm pas tròp qué dire.
Conclusion: un racionalisme occitan?
Fin finala, aquel problèma nòstre es benlèu çò que mens volèm resòlvre. “Capitar” dins un sens politic e maquiavielian seriá benlèu la pièger causa que se poiriá passar per l’occitanisme actual, condicionat per aqueles a priori romanticomitologics. Benlèu que çò que nos manca, en l’abséncia d’una “politica culturala” qu’es de mal esperar venent del paísdelsdrechesdelòme, es la construccion d’una cultura politica occitana, racionala e modèrna (mas qué vòl dire aquò?) que nos faga sortir per de bon d’aquela cultura romantica del fracàs.
Mas sens pus comptar sus las fòrças d’atraccion nòblas e romanticas de la “cultura del fracàs”, cossí convéncer lo mond d’aparar la lenga e lo país? Vaquí, a mon vejaire, la nòstra contradiccion pròpria coma moviment politic, cultural, politico-cultural, contradiccion que nos cal resòvlre, sens qu’i capitem fins ara. E a capitar pas, l’occitanisme i capita fòrça plan. Longa mai!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
*fracàs e *fracassar per fr. échec e échouer son pas tant solament de catalanismes, mas de catanyoladas... :
*fracàs / fallida / fallada / fiasco / fetxida Bal. (fer ~) / pegada / insuccés / mal succés / desastre / malastre | malguany (fet de frustrar-se el que hom pretenia) | malany (desgràcia; malanança) | mal paper (cobrir-se d’un escac: preservar-se, guardar-se, protegir-se contra un atac, un perill, un mal qualsevol). *sofrir un fracàs molt greu: posar un cóp de polls Emp.
*fracassar / no tenir succés / no reeixir / fallar-fallir (esp. una empresa; ser reprovat a un examen) | frustrar-se (una cosa) | tallar-se (algú, deixar de fer o d’obtenir allò que es tenia en propòsit) | errar sos comptes (obtenir un resultat contrari al que s’esperava; frustrar-se les esperances fundades en una cosa) | pegar esquenada Bal. (tenir un mal resultat, ben diferent del que s’esperava: trobar tancat un lloc; no trobar la persona que es volia visitar; arribar a un espectacle o representació quan ja s’ha acabat; trobar-se que no compareix a un apuntament la persona amb qui havíem restat; i especialment, trobar la promesa festejant amb un altre) | mancar (un poeta mancat. Un atemptat mancat) | naufragar, fer aigua, negar l’allioli (empresa, persona etc.) | pop. fer figa / fer flaca Bal. / fer llufa / fer salat / fer cuec / fer cucurulla / fer (l’)ull / fer un pet com una gla-bufa / fer bancarrota / fer els ous en terra / ficar els peus a la galleda / beure fresc / anar-se’n-venir a terra / venir al baix / anar-se’n riu avall / anar-se’n a l’aigua / anar-se’n al pot / anar el carro pel pedregar / anar-se’n a pastar fang / anar-se’n a rodar / acabar-restar en aigua de figues-borratges / restar en aigües de borratja / anar-se’n tot en fum / restar tot en fum de botges / ésser fum de formatjada / trencar-se el coll / restar penjat pel coll / perdre bous i esquelles / fer-se’n sous i nogues R | anar-se’n a can Pistraus / anar-se a can Xixanta / anar (-se’n) al diable-dimoni / anar a mal viatge, anar en mala hora, anar en mal guany, anar-caure de corcoll, anar al botavant, anar a les penyes, anar a les roques, anar de cul al marge, acabar en punta-punxa, acabar com una picada de fesols, acabar-restar com Camot, acabar com el ball de Torrent, acabar com la comèdia de Falset, dur pel mal camí, dur a través (anar a la perdició, fer-se malbé, destruir-se, arruïnar-se) / vulg. anar-se’n a la punyeta / anar-se’n (tot) a fer punyetes | trencar-se el coll (>sofrir grans pèrdues, restar anorreat físicament o moralment) | anar-li tort a algú / anar de costelles a algú / sortir femella a algú (anar malament, revelar-se desencertada una cosa) | errar sos comptes / sortir els comptes torts / no trobar-hi el compte (obtenir un resultat contrari a l’esperat; frustrar-se les esperances fundades en quelcom) | ser-fer marso R, Emp. / fer cala(da) buida / fer catxa / fer cucut / fer meuca / fer pala Val. / fer porra / fer pota / dur el frare Bal. / passejar el ferro / agafar un peix / caçar-ne set i el sarró vuit buit / tornar amb els morros eixuts / no fer nyec fer (no ferir, tornar de la pesca o la caça i no haver pescat res) | fer cala(da) buida / tornar-se’n camús Val. (no trobar allò que hom cercava) | errar-la o errar el tret | vessar-la / pop. cagar-la | restar amb un pam de nas | tornar aiguapoll (una cosa) | anar-se’n en orri(s) | tornar el porc truja (fallir, un negoci, etc.) / anar aigua avall (afonar-se una empresa o institució) / trencar-se el coll (fallar completament en un negoci) | perdre el capítol (malreeixir en la consecució del que es disputa entre molts) | tornar-se’n amb les mans al cap | No picar-ne ni una en el clau, no tirar-ne una en el solc, no picar en terrer, no tocar (en el) mall ni (en l’)enclusa, no fer-ne cap a tret, no fer-ne una de condreta, fer el pa ros, fer coster (no encertar-ne cap, no encertar mai). (clavar-ne) una al mall i una-l’altra a l’enclusa (encertar o endevinar poques vegades). Fer sonar la flauta (encertar per casualitat). *Fer fracassar: desfer el trenc, desfer-desbaratar la voga, partir pel mig
*fracassat / malreeixit / mal encertat / esguerrat / mancat (un poeta mancat. Un atemptat mancat) | cagat vulg. | haver fet un pa com unes hòsties
Sai que sieu tardie mai aqui es entau ...polit article e plan pensat e escrit ... la proba qu'es bon es que Lachaud un còp de mai a pas res compres e l'aima pas...
OK suu romantisme de Fredo : l'i a son brinde a la causo vincudo dins lo Pouèmo dou Rose, e tre la Copa santa, l'i a aquela idèia que "d'un vièi pople fier e libre sian bessai la finicioun" Au meme moment, dins sas letras a Bonapartte Wyse, establis que lo Felibrige es Poesia, contra las Usinas, Brèu, la poesia contra la realitat, e se poiria far una antologia de textes mistralencs que van dins la mema direccion, dinqu'au Parangoun, dins Lis Oulivado, qu'es son testament, en fach. E se poiria persègre amb d'autres grands autors d'oc (cf la Bestio dou Vacarès de d'Arbaud).
Aquo dich, per nuançar ço que dises, sens lo contradire, a la debuta es benlèu mai complicat : lo Mistral de 1859 es romantic, segur, perqué lo romantisme, amb lo retard provinciau, ven d'arribar a Avinhon. Co que fai que Mirèio es un poèma, dau temps qu'es lo roman que de mai en mai es lo genre portaire (mas es arribat a Mistral de definir Mirèio coma un "roman" : signe d'una presa de consciéncia tardiva ?).
-Sus sa nota de la premiera edicion de 59 (a la segonda, fai sautar la nota per pas far paur als critics parisencs) : me sio totjorn demandat e encara me demando se ço que ditz sus las capacitats de la lenga es lo rebat de la sictuacion sociolinguistica de l'oc en son temps, o s'es tot simplament un rebat (conscient o non) de la teoria de Herder : la lenga exprima l'identitat dau poble, e la poesia es l'expression naturala de l'identitat d'aqueu poble. Co que fai la dificultat es que dins la mema nota, Mistral fai de la literatura d'oc la que vai reviscolar una literatura francesa qu'a perdut lo buf. E dins aquela amira, la referéncia als Trobadors e als Albigeses es un pauc l'aur de Fort Knox : "ço que s'es vist pou mai se veire, fraire" : avèm agut una granda literatura universala au sègle XII, ço que fai que ço que parlam es pas un patés e que poèm tornar au meme nivèu. Es pas solament de nostalgia dau bon vielh temps, es l'afortiment d'una legitimitat istorica que justifia las ambicions presentas. Sens aquela referéncia a una premiera naissença, , l'i a pas de ren-aissença possibla.
-Sus las motivacions d'aquelos qu'encuèi aderan a l'occitanisme, son talament diversas que se pot dificilament establir un modèl. Co qu'es verai, es que la repeticion dels argumetns istorics (siam estats vençuts, siam maluroses, l'eatge d'aur es darreire...) empedis la definicion d'un projecte per encuèi. Poltic aqueu projecte ? depende de ço qu'un chama politic. S'es s'una basi autonomista o independentista, penso que l'i a pas d'espaci dins l'opinion per aquo. Se se tracha de redeficinicion d'una cultura en França un pauc mens barraa, aqui, l'i a un espaci, pron de lo saber occupar.
Saiqu'i deu aver quauque motiu ben mai material al fach que se vengue occitanista e qu'aquel grope se mantengue.
Me sembla que l'occitanisme sèm un grope pro ben omogenèu sociologicament. Los tres quarts sèm mai o mens de cadres de la lenga occitana e mai o mens dins la foncion publica. I a ben pus mens de femnas de menatge o de manòbras del bastiment occitanista que de cadres de la foncion publica. Aquò fa que nos mantenèm, del moment que nòstra activitat professionala depend d'aquò meteis. Aquò fa que nos restam dins l'entre-si (sens necessàriament qu'o volguem), sèm un mitan pro barrat, amai volguem pas que siague lo dich, e de longa nos parlam a nautres meteisses sens se sortir los baskets del jaç, de la capèla, del gueto.
Aquò balha tanben una situacion que pòt èstre, amai aisat, de durada (e sens relacion necessària amb la vida de la lenga d'òc : pòt morir tranquilla e l'occitanisme perdurar longamai).
L'afaire de l'avenc entre realitat e sòmi rèsta pro segondari : per dequé l'occitanisme sembla pas amirar lo reviscòl de la lenga (objectiu qu'es de totas manièiras de fòrt mal endevenir del moment que la transmission familiala a dejà tombat de temps i a) mas si ben sa pròpria mantenença coma ensemble/ret d'institucions.
L'occitan podriá restar indefiniment una opcion culturala facultativa que portèsse a integrar una branca professionala especializada (de la foncion publica çò pus sovent).
Atanben aquela vitalitat planplaneta de l'occitanisme jonta amb un moment critic que jamai pus : los locutors natius son... son nascuts un pauc tròp lèu coma se ditz (la transmission familiala en frança s'arrestèt sus los ans 35-40-45 a vista de nas). Ara es lo còp que nos levem del mitan e qu'informem sus aquela situacion catastrofica de mòrt dels darrièrs locutors naturals, e que tanben nos levem del mitan per anar culhir sa paraula : cal "collectar" serà totjorn mai quicòm utille que se demandar se sèm abonat al fracàs o a quicòm mai.
Dise pas aquò per èstre caïn éh, es un constat que me sembla qu'es pro de bon far per l'occitan sus l'estat francés. Cal legir l'interview de Josiana Ubaud sus aqueste jornal, fa lum sus pro de causas, atròbe.
Autrament vesi pas cossí pòdes fracassar s'as pas al començament un objectiu donat : bastir un estat occitano catalan sabe pas se los tipes se tiravan un plan aital, e tanben a aquel moment lo concèpte d'estat soi pas segur tanpauc que valguèsse grand causa, e après, servar l'usatge de la lenga jamai es pas estat un objectiu per digús pus que quatre occitanistas, e encara. Lo restant del monde volián benlèu parlar occitan, mas non pas a sos mainatges. Mas voliái pas comentar sus aquò e tanplan me trompi.
A tota epòca, chau chausir. Au temps de Mme Bovary, chalia chausir d'esser per o contre lo bovarisme.
Uei, fau totjorn chausir entre las vielhas ideias e las nòvas. Quò sert de ren de purar sus lo passat e de dire que belcòp tròp d'occitans an chausit la colaboracion pus leu que la lucha tal un chen que prefera gardar son colier pus leu que de viure sens mas en crebar de fam.
Tant pis si vos fach despiech mas i a ren d'inteligent e d'erudit dins çò que dich Matiàs.
Quò se passa dins lo còr daus occitans e daus occitanistes : chausir l'assimiliacion emben Franca o ben chausir de bastir una pensada autonoma que pren en compte los interès tant culturaus que materiaus d'Occitania. D'aqui se bastira de las ideias politicas, filosoficas, scientificas. Mas, si l'òm ten a la tor Eifel que portam en nos de per un discors manipulator e pervers de l'estat frances, alaidonc trobarem daus avantatges a s'assimilar emben Franca.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari