L’autre ser anèri al teatre. I anèri non pas per anar véser un autor classic coma Sofòcle, Shakespear, Molière, Goldoni o Chekhov. Nimai soi pas anat véser la pèça dins un teatre a l’italiana dels sègle XVIIIen o XIXen. Soi simplament anat a la sala de la Fèsta comunala de l’Isla d’Albigés. Ges de mondanitat quand vau al teatre.
 
Aquel ser de febrièr de 2016, aquò’s la tropa amatora de “Los de Ganobre” que jogavan lor pèça “Per una manada d’argent”. Fasiá temps qu’èri pas anar véser jogar de comediants. Cal dire qu’i vau a la condicion exprèssa que l’espectacle siá balhat en lenga nòstra e exclusivament en lenga nòstra. Fa temps de fugissi los espectacles teatrals ont d’unas companhias se plason a montar de pèças perpetuant la diglossia. Pèças dins las qualas sovent los personatges qu’an lo polit ròtle parlan en francés e los niais s’exprimisson en occitan. Malurosament, d’aquesta còlas teatralas ne demòra encara. A l’Isla d’Albigés l’espectacle èra anonciat en bona lenga nòstra e i anèri. E mai foguèri pas completament decebut.
 
Aquela tropa de “Los de Ganobre”, es plan solide, coma son nom o pòrta, de Ganobre. Se tracha d’un vilatjòt dels Monts de La Cauna. Un endrech ont la lenga es encara viva. Viva coma l’es encara dins la val de Tarn se me’n referissi al public nombrós vengut assistir a la representacion. D’efièch, cent cinquanta personas èran presentas dins la sala. Aquesta èra gaireben plena. Soi estat agradablament susprés de constatar que i age encara tant de mond capable de seguir un espectacle dins la lenga. Fin finala n’i aviá aitant que fa trenta o quaranta ans. Malgrat que lo nombre de locutors demesiguèsse un pauc mai cada an, i a efectivament de qué èsser estonat de se mainar que las gents se desplançan encara pel teatre occitan. Cal tanben notar que l’associacion organizatritz de la serada èra lo cèrcle local de l’Institut d’Estudis Occitans, una entitat fòrça plan implantada a l’Isla d’Albigés e dins los environs. L’anóncia de l’espectacle èra estat plan facha, aquò rai! Pasmens, compte tengut qu’es ja malaisit de far sortir lo monde de davant lo fenestron catodic e que presentament èra concernís pas que los occitanocomprenents, òc-ben i aviá de que crénher per l’espessor del public.
 
Aquela frequentacion relativament nombrosa pròva que i a encara de monde que son estacats a la lenga, quitament se ne fan pas lor lenga del cada jorn. E mai es vertat qu’amb un amic nos mesclèrem al public per l’entracte. Anèrem beure de pomat e manjar de pescajons. A l’entorn de nosauts èran pas nombreses los que conversavan en occitan. Aquò pausa tornar-mai la question de l’usatge social de la lenga: dins quina situacion se parla e dins quala autra se parla pas? Per la majoritat de las personas presentas aquel ser, l’occitan èra puslèu un suplement d’arma cultural que non pas una lenga de comunicacion sociala.
 
Sus l’empont, se vesiá e s’ausisiá còp-sec que los uèch comedians èran d’occitanofòes naturals. Ai pas de nòta biografica los tocant, mas probablament èran totes de çò que disem nautres “la Montanha albigesa”. Se poriá quitament conjecturar que demest eles i aviá de paisans, de mesterials, de maselièrs, d’ensenhaires o benlèu d’infirmièras. A l’ora ont l’Internet, la television e lo telefonet passan gaireben pertot, i a pas pus vertadièrament d’endreches completament perduts e isolats; pasmens, dins los parçans pauc poblats, la lenga s’i es melhor servada que dins las planas. Aqueles comedians ne son la pròva viva.
 
Farai pas d’alonguis sus la qualitat de l’espectacle, se que non per dire que los comedians èra d’un nivèl professional. Lor merit es d’ont mai grand que la pèça foguèt escricha e montada collectivament. Se tracha d’una tropa autogerida e totes los comedians vilandreses que se gargalhan de longa de lor engèni artistic e de lor avantgardisme social, ne deurián prene de grana. Dins lo teatre es coma pertot endacòm mai: i a los que parlan e los que fan.
 
Lor espectacle es dins la dralha del teatre popular occitan. Umor, jòc de mots, derision e quid pro quo de tota mena son al programa. Aquò sempre jogat just e a un ritme descabrestat per totes los comedians afogats. L’espectacle durèt mai de doas oras e pendent aquel parelh d’oras vos apromèti de los zigomatics nòstres arrestèron pas d’èsser meses a contribucion.
 
Es evident que la tropa se fasiá plaser de jogar en occitan. Èra visible que per eles èra un chale personal despartit a maites. Lor aisidesa dins l’expressivitat fasiá gaug a seguir. Lo rire e la satisfaccion son comunicatius. Atanben, totes n’agèrem per nòstre argent. D’evidéncia, la desicion per la tropa d’emplegat la lenga occitana, èra pas, un engatjament militant. D’alhors, ieu que soi desempuèi quaranta ans sul camp batalhièr los ai pas jamai rescontrat dins cap d’associacion culturala o reivindicativa.
 
Al final, aqueles occitans fan córrer la lenga sens se mainar qu’es en perilh de mòrt. Sens aver consciéncia que lo mèdia de lor expression artistica es a mand de desapéisser. Alavetz, son cèrta de vectors precioses de difusion de la cultura occitana, mas sens aquela consciéncia que lor manca crudelament, son tanben de vectors que, pauc a cha pauc, son destinat a desaparéisser amb lor identitat pregonda. Aquela tropa de teatre me fa pensar als manteneires del felibritge. De monde que fan un trabalh remirable sens poder o voler analisar çò que fan e dins quin contèxte o fan. De monde que van tumar contra la paret, mas que i van en cantant.
 
En fin d’espectacle agèrem drech a d’unes pietadoses: “L’espectacle en patés qu’avem agut lo plaser de vos presentar”, “Es un plaser per nosauts de jogar en patés”, “Tan que poirem contunharem de jogar en patés”, etc… Alara qu’en 2016 tot Occitan qu’a d’uèlhs per véser e d’aurelha per escotar pòt pas mai ignorar que la lenga del país es l’occitan, jamais “Los de Ganobre” parlèron pas sus l’empont de lenga occitana. Podián pas, ça que la, saber pas qu’èra l’Institut d’Estudis Occitans que los faguèt venir a l’Isla d’Albigés. Malgrat aquò, marquèron pas cap de respècte per aquela lenga que, visiblament, lor balha talament de gaug. En la nomant pas de son nom marquèron pas, nimai, de respècte pels occitanistas que los convidèron. Probablament que dins lor esperit son a se far plaser amb un element folcloric que troban a lor agrat; ni mai, ni mens. Per eles es lo “patés” qu’an sasit, per d’autres es la presentacion de costumes e de danças calhadas dins d’exibicions mortifèras.
 
Aquí cossí per aquesta representacion teatrala de febrièr de 2016 passèri una bona debuta de serada e cossí s’acabèt dins la decebuda. Un còp de mai constatèri una alienacion nacionala tras que prigonda. Coma disiá Rabelais, sciéncia sens consciéncia es pas que perdicion de l’arma.