Opinion
La directritz es una inventritz creatritz
Los noms e adjectius que se terminan per ‑tor al masculin fan normalament lor femenin en ‑tritz. Aital o vòl la nòrma classica de l’occitan, fixada per Loís Alibèrt dempuèi 1935.
Se tracta de mots de formacion culta (o de formacion sabenta) que l’occitan a preses dirèctament al latin classic.
La terminason masculina ‑tor en occitan ven del latin ‑tor/‑torem (per èsser precís, en latin, ‑tor es lo cas nominatiu e ‑torem es lo cas acusatiu).
La terminason femenina ‑tritz en occitan ven del latin ‑trix/‑tricem (per èsser precís, en latin, ‑trix es lo cas nominatiu e ‑tricem es lo cas acusatiu).
Ansin tenèm las formas seguentas en bon occitan.
Dins los parlars que fan lo plural sensible, coma dins prètz > prèses, los femenins en ‑tritz vòlon un plural en ‑trises: las actrises, las animatrises, las directrises...
Las formas femeninas en ‑tritz pòdon conéisser de còps una segonda forma alternativa en ‑tora, qu’es acceptabla a doas condicions: 1º se deu limitar a qualques mots pauc nombroses; 2º cal que pro d’autras lengas romanicas espandiscan un tipe similar a ‑tora dins los mots correspondents.
Dins aquestas comparasons amb d’autras lengas romanicas, devèm pas utilizar lo catalan e l’espanhòl car aquelas doas lengas tendon a generalizar lo tipe ‑tora e a abandonar lo tipe ‑tritz. De fach, lo catalan coneis ben un femenin ‑triu al costat de ‑tora e l’espanhòl a un tipe ‑triz al costat de ‑tora; mas es lo tipe ‑tora que senhoreja del costat iberic.
En occitan, donc, podèm ben acceptar qualques mots amb ‑tora. Per contra es incorrècte de voler generalizar sistematicament lo femenin ‑tora e d’eradicar lo femenin normalizat ‑tritz. Qualques autors an agut militat per ‑tora e contra ‑tritz en s’imaginant que ‑tora seriá una terminason melhora dins lor dialècte. Pretendon impausar de pertot l’animatora*, la directora*, l’institutora*... Lor posicion es erronèa:
Lo tipe normalizat ‑tritz a reculat dins l’usatge popular de totes los dialèctes occitans. Perqué? Perque l’influéncia de la forma francesa ‑trice tend a impausar en occitan popular lo francisme ‑triça* en luòc de ‑tritz:l’animatriça*, la directriça*, l’institutriça*...
Se tracta de mots de formacion culta (o de formacion sabenta) que l’occitan a preses dirèctament al latin classic.
La terminason masculina ‑tor en occitan ven del latin ‑tor/‑torem (per èsser precís, en latin, ‑tor es lo cas nominatiu e ‑torem es lo cas acusatiu).
La terminason femenina ‑tritz en occitan ven del latin ‑trix/‑tricem (per èsser precís, en latin, ‑trix es lo cas nominatiu e ‑tricem es lo cas acusatiu).
Ansin tenèm las formas seguentas en bon occitan.
actor~actritz
amator~amatritz
animator~animatritz
conservator~conservatritz
director~directritz
editor~editritz
formator~formatritz
institutor~institutritz
inventor~inventritz
motor~motritz (es un adjectiu: una ròda motritz)
productor~productritz
promotor~promotritz
rector~rectritz
redactor~redactritz, amb lo derivat capredactor~capredactritz (en nòrd‑occitan chapredactor~chapredactritz)
reductor~reductritz
tutor~tutritz
amator~amatritz
animator~animatritz
conservator~conservatritz
director~directritz
editor~editritz
formator~formatritz
institutor~institutritz
inventor~inventritz
motor~motritz (es un adjectiu: una ròda motritz)
productor~productritz
promotor~promotritz
rector~rectritz
redactor~redactritz, amb lo derivat capredactor~capredactritz (en nòrd‑occitan chapredactor~chapredactritz)
reductor~reductritz
tutor~tutritz
Dins los parlars que fan lo plural sensible, coma dins prètz > prèses, los femenins en ‑tritz vòlon un plural en ‑trises: las actrises, las animatrises, las directrises...
Las formas femeninas en ‑tritz pòdon conéisser de còps una segonda forma alternativa en ‑tora, qu’es acceptabla a doas condicions: 1º se deu limitar a qualques mots pauc nombroses; 2º cal que pro d’autras lengas romanicas espandiscan un tipe similar a ‑tora dins los mots correspondents.
autor~autritz o ben autor~autora (de comparar amb l’italian autore~autrice e amb lo francés auteur~auteure)
doctor~doctoressa o ben doctor~doctora (de comparar amb l’italian dottore~dottoressa e amb lo francés docteur~docteure/doctoresse)
pastor~pastora (aqueste mot a una natura populara e sabenta a l'encòp; de comparar amb l’italian pastore~pastora e amb lo francés pasteur~pasteure)
doctor~doctoressa o ben doctor~doctora (de comparar amb l’italian dottore~dottoressa e amb lo francés docteur~docteure/doctoresse)
pastor~pastora (aqueste mot a una natura populara e sabenta a l'encòp; de comparar amb l’italian pastore~pastora e amb lo francés pasteur~pasteure)
Dins aquestas comparasons amb d’autras lengas romanicas, devèm pas utilizar lo catalan e l’espanhòl car aquelas doas lengas tendon a generalizar lo tipe ‑tora e a abandonar lo tipe ‑tritz. De fach, lo catalan coneis ben un femenin ‑triu al costat de ‑tora e l’espanhòl a un tipe ‑triz al costat de ‑tora; mas es lo tipe ‑tora que senhoreja del costat iberic.
En occitan, donc, podèm ben acceptar qualques mots amb ‑tora. Per contra es incorrècte de voler generalizar sistematicament lo femenin ‑tora e d’eradicar lo femenin normalizat ‑tritz. Qualques autors an agut militat per ‑tora e contra ‑tritz en s’imaginant que ‑tora seriá una terminason melhora dins lor dialècte. Pretendon impausar de pertot l’animatora*, la directora*, l’institutora*... Lor posicion es erronèa:
— Perque escarnisson la nòrma classica d’Alibèrt e installan una confusion inutila.
— Perque los mots de formacion culta (o de formacion sabenta) demandan de formas unitàrias e comunas a totes los dialèctes occitans. La variacion dialectala caracteriza los mots de formacion populara coma castèl (castèth/castèu/chastèl/chastèu). Mas i pòt pas aver de diferenciacion dialectala dins de formas cultas coma directritz, television, psicologia o multitud.
— Perque los mots de formacion culta (o de formacion sabenta) demandan de formas unitàrias e comunas a totes los dialèctes occitans. La variacion dialectala caracteriza los mots de formacion populara coma castèl (castèth/castèu/chastèl/chastèu). Mas i pòt pas aver de diferenciacion dialectala dins de formas cultas coma directritz, television, psicologia o multitud.
Lo tipe normalizat ‑tritz a reculat dins l’usatge popular de totes los dialèctes occitans. Perqué? Perque l’influéncia de la forma francesa ‑trice tend a impausar en occitan popular lo francisme ‑triça* en luòc de ‑tritz:l’animatriça*, la directriça*, l’institutriça*...
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3 L'acòrdi es pas necessari dins aquesta mena de construccion: "s'es corregit l'error", "s'es cantat una cançon", etc.
#2 error corregit e non corregida?
#1 Avètz completament rason, de segur. Ara s'es corregit l'error dins l'article.
En italian disèm pas "dottrice", disèm "dottoressa"
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari