Dins lo numèro de novembre-decembre de 1993 de la revista Occitans!, lo president de l’I.E.O. de l’epòca, Robèrt Martí, escriviá a prepaus de la despartida del cineasta italian Federico Fellini aquestas frasas:”[...] disi lo nòstre Fellini que, per ieu, es tant d’en çò nòstre que d’unes que o revendican. Fellini es lo grand realisator occitan qu’avèm pas agut. Portaire de tota aquela latinitat barròca e fonsa que fa que al pus prigond de cadun, sas femnas, sas maires, totas en popas e cuol, sas familhas en rebordèla, sos condottieri pelhards e magres, sos sòmis son los nòstres coma jamai pus los tornarem trapar. [...] A l’ora ont l’Euròpa se cèrca, Fellini apareis coma l’òme de l’Euròpa latina, aquela que endacòm, entre alh e òli, glèisa e bordèl, nos porgís d’itineraris bartassièrs que menon primièr a l’òme”. Son de polits mots cap a un director de cinèma qu’admiri ieu tanben e un polit omenatge a aquesta latinitat que nosautres occitans sentissem batre fòrt jos nòstra pèl sens que la poscam totjorn comprene.
 
Vertat es qu’Occitània a pas agut lo cinèma long metratge de ficcion que se seriá ameritada, tant per las produccions en lenga occitana coma en francés. Las temptativas coratjosas son paucas. Son de remarcar La fam de Machogàs (1964) e L’orsalhièr (1980) de Joan Flechet,  Istòria d’Adrian (1980) de Joan-Pèire Danís, La Malastrada (1988) d’Alan Rollando, Malatèrra (2003) de Felip Carrèsa e E l’aura fai son vir (2005) de Giorgio Diritti. Las femnas e los òmes qu’an fargat aquestes filmes en lenga occitana son de pionièrs vertadièrs. S’ameritan l’omenatge de la nacion nòstra ja qu’an sabut bravar la magror dels mejans financièrs e las dificultats tecnicas que ne resultan per porgir d’òbras primadièras qualitadosas.
 
Per çò dels filmes en lenga francesa, estimi que los que s’ameritan l’etiqueta de cinèma occitan sonque son los filmes provençals de las annadas 1930 a l’entorn de Marcèu Panhòu e lo cinèma provençal de Robèrt Guediguian. En defòra d’aqueles, los filmes que tractan d’Occitània s’inscrivon dins una tradicion succursalista francesa neocoloniala: es pas de cinèma occitan.
 
Compreni doncas Robèrt Martí e sa sensibilitat latina quand vesiá en Fellini lo trochaman de l’occitanitat. Es un biais de dire qu’al mens l’Òme d’Òc a agut dreit a la paraula... cinematografica.
 
Per ma part una autra categoria de filmes son los pòrtaparaulas de l’esperit occitan: los westerns. Per ieu la font e l’esséncia de l’occitanitat campan dins la ruralitat. Uèi Occitània es un país majoritariament urban, mas se la lenga e la tradicion occitana son encara vivas -inclós dins las vilas- es perqué la montanha e la campanha occitanas an foncionat coma de conservatòris e se son pas virats cap a la lenga e a la mòda de París. E qué trapam dins la ruralitat occitana? De païsans, de noiriguièrs, de vaquièrs, de pastres, de curats, de garda-campestres, de gendarmas, de vilatges. Aquò son de personatges que trapam tanben dins los westerns: los cow-boys son de vaquièrs e de pastres, los sheriffs son los garda-campestres, los predicators son los curats e la Cavalariá dels Estats-Units son los gendarmas. Los ranches son las bòrias e los rodeos son la fèsta del vilatge. Los westerns còntan la vida de las comunautats ruralas dels Estats Units. L’escomesa qu’an ganhada es de reüssir a transformar la vida rurala e païsana en filmes d’accion e d’aventura. E mai qu’aquò: son venguts de mites immediatament reconeissables pel public universal. Quand sosqui a la sèria TV que breçèt la miá enfància L’ostalon dins la prada pensi qu’a moment donat cada occitan s’es pogut reconéisser dins lo quotidian dels vilatjans de Walnut Grove del sègle XIXⁿ. Qui coneis l’istòria de L’autbòi de nèu de Max Roqueta se sovendrà de Dança amb los lops de Kevin Costner.  Amb la magia d’Hollywood, los westerns an transcendit la ruralitat e Occitània es capabla de s’i reconéisser. Lo militantisme occitan tanben se pòt identificar a l’autre costat dels westerns: coma pòble oprimit e colonizat serem sensibles als personatges dels indians. Sitting Bull es lo nòstre Joan Cavalièr, Crazy Horse es lo nòstre Ramon VI de Tolosa e lo General Custer es Simon de Montfort.
 
Los Estats Units son pas sonque lo supòst de l’ultraliberalisme de conquèsta. Es tanben una tèrra simpla amb de monde simples, trabalhadors de la tèrra, de pastres e gent dei mas. La civilizacion estatsunidenca amb los westerns a sabut donar a aquestes personatges une dimension aristocratica. A la diferéncia dels ploucs -atal coma França considèra la païsanariá occitana- los cow-boys americans son d’eròis de cinèma. Es encara una riquesa nòstra que França a pas volgut veire chas nosautres. Se, coma o escriviá Robèrt Martí, Fellini es coma lo grand realizator nòstre, pensi ieu que los westerns americans son los filmes occitans que lo País Nòstre a pas agut.