Opinion
Lei mots que se terminan per -èu -èa e -ieu -ieva
Dins lei cultismes (lei mots de formacion culta o sabenta, que lei prenèm au grèc e au latin) avèm una sèria de formas que se terminan per ‑èu au masculin e per ‑èa au femenin. Venon en generau:
Lei lengas romanicas de la Mediterranèa pòrtan de terminasons similaras a aquelei de l’occitan e en acòrdi amb lo latin e lo grèc.
Lo francés, per còntra, a de terminasons completament imprevisiblas e irregularas.
L’usatge occitan normatiu recomanda de restaurar una certana coeréncia. L’occitan se deu alinhar sus lo latin, lo grèc, lo catalan, l’espanhòu e l’italian. Deu pas seguir lei formas susprenentas dau francés.
Dins quauquei cas, es pas solament lo francés que crèa la confusion, mai tanben l’abséncia d’usatge consolidat de l’occitan. Es una situacion que favoriza encara mai lei formas trantalhantas.
Vaicí d’exemples.
(1)
— grèc: Europaios Europaia Europaion
— latin: europaeus europaea europaeum
— catalan: europeu europea
— espanhòu: europeo europea
— italian: europeo europea
— occitan
(2)
— grèc: Aramaios Aramaia Aramaion
— latin: aramaeus aramaea aramaeum
— catalan: arameu aramea
— espanhòu: arameo aramea
— italian: arameo aramea
— occitan
(3)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: mediterraneus mediterranea mediterraneum
— catalan: mediterrani mediterrània
— espanhòu: mediterráneo mediterránea
— italian: mediterraneo mediterranea
— occitan
(3 bis)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: (pas de forma similara)
— catalan: el mar Mediterrani = la mar Mediterrània
— espanhòu: el Mar Mediterráneo
— italian: il Mar Mediterraneo
— occitan
(4)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: rectilineus rectilinea rectilineum
— catalan: rectilini rectilínia
— espanhòu: rectilíneo rectilínea
— italian: rettilineo rettilinea
— occitan
(5)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: contemporaneus contemporanea contemporaneum
— catalan: contemporani contemporània
— espanhòu: contemporáneo contemporánea
— italian: contemporaneo contemporanea
— occitan
(6)
— grèc: mouseion
— latin: museum
— catalan: museu
— espanhòu: museo
— italian: museo
— occitan
(7)
— grèc: Lykeion
— latin: Lyceum
— catalan: liceu
— espanhòu: liceo
— italian: liceo
— occitan
(8)
— grèc: idea
— latin: idea
— catalan: idea
— espanhòu: idea
— italian: idea
— occitan
I a quauquei cas que l’occitan utiliza lei formas semicultas ‑ieu ‑ieva dempuei una vielha tradicion medievala, en luòc dei formas ‑èu ‑èa:
josieu josieva = judieu judieva
ebrieu ebrieva (es mens tradicionau de dire ebrèu* ebrèa*)
Matieu
Andrieu
— Dei terminasons latinas ‑eus au masculin, ‑ea au femenin, ‑eum au genre nèutre.
— Dei terminasons latinas ‑aeus au masculin, ‑aea au femenin, ‑aeum au genre nèutre.
— Dei terminasons grègas ‑aios (‑αιος) au masculin, ‑aia (‑αια) au femenin, ‑aion (‑αιον) au genre nèutre.
— Dei terminasons latinas ‑aeus au masculin, ‑aea au femenin, ‑aeum au genre nèutre.
— Dei terminasons grègas ‑aios (‑αιος) au masculin, ‑aia (‑αια) au femenin, ‑aion (‑αιον) au genre nèutre.
Lei lengas romanicas de la Mediterranèa pòrtan de terminasons similaras a aquelei de l’occitan e en acòrdi amb lo latin e lo grèc.
— Lo catalan ditz ‑eu (o ‑i) au masculin e ‑ea (o ´‑ia) au femenin.
— L’espanhòu ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.
— L’italian ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.
— L’espanhòu ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.
— L’italian ditz ‑eo au masculin e ‑ea au femenin.
Lo francés, per còntra, a de terminasons completament imprevisiblas e irregularas.
L’usatge occitan normatiu recomanda de restaurar una certana coeréncia. L’occitan se deu alinhar sus lo latin, lo grèc, lo catalan, l’espanhòu e l’italian. Deu pas seguir lei formas susprenentas dau francés.
Dins quauquei cas, es pas solament lo francés que crèa la confusion, mai tanben l’abséncia d’usatge consolidat de l’occitan. Es una situacion que favoriza encara mai lei formas trantalhantas.
Vaicí d’exemples.
(1)
— grèc: Europaios Europaia Europaion
— latin: europaeus europaea europaeum
— catalan: europeu europea
— espanhòu: europeo europea
— italian: europeo europea
— occitan
· normatiu: europèueuropèa
· francizat: european* europeana*
· trantalhant: europenc* europenca*
— francés: européen européenne· francizat: european* europeana*
· trantalhant: europenc* europenca*
(2)
— grèc: Aramaios Aramaia Aramaion
— latin: aramaeus aramaea aramaeum
— catalan: arameu aramea
— espanhòu: arameo aramea
— italian: arameo aramea
— occitan
· normatiu: aramèuaramèa
· francizat: aramean* arameana*
— francés: araméen araméenne· francizat: aramean* arameana*
(3)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: mediterraneus mediterranea mediterraneum
— catalan: mediterrani mediterrània
— espanhòu: mediterráneo mediterránea
— italian: mediterraneo mediterranea
— occitan
· normatiu: mediterranèumediterranèa
· trantalhant: mediterranh* mediterranha*
· fantasiós: mie(g)terran* mie(g)terrana* (invencion occitanista)
· francizat: mediterranean* mediterraneana*
— francés: méditerranéen méditerranéenne· trantalhant: mediterranh* mediterranha*
· fantasiós: mie(g)terran* mie(g)terrana* (invencion occitanista)
· francizat: mediterranean* mediterraneana*
(3 bis)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: (pas de forma similara)
— catalan: el mar Mediterrani = la mar Mediterrània
— espanhòu: el Mar Mediterráneo
— italian: il Mar Mediterraneo
— occitan
· normatiu: la Mar Mediterranèa
· trantalhant: la Mar Mediterranha*
· fantasiós: la Mar Mie(g)terrana* (invencion occitanista)
— francés: la Mer Méditerranée· trantalhant: la Mar Mediterranha*
· fantasiós: la Mar Mie(g)terrana* (invencion occitanista)
(4)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: rectilineus rectilinea rectilineum
— catalan: rectilini rectilínia
— espanhòu: rectilíneo rectilínea
— italian: rettilineo rettilinea
— occitan
· normatiu: rectilinèurectilinèa
· francizat: rectilinhe* rectilinha*
— francés: rectiligne· francizat: rectilinhe* rectilinha*
(5)
— grèc: (pas de forma similara)
— latin: contemporaneus contemporanea contemporaneum
— catalan: contemporani contemporània
— espanhòu: contemporáneo contemporánea
— italian: contemporaneo contemporanea
— occitan
· normatiu: contemporanèucontemporanèa
· francizat: contemporan* contemporana*
— francés: contemporain contemporaine· francizat: contemporan* contemporana*
(6)
— grèc: mouseion
— latin: museum
— catalan: museu
— espanhòu: museo
— italian: museo
— occitan
· normatiu: musèu
· francizat: musé* = museòn*
— francés: musée = muséum = rarament muséon· francizat: musé* = museòn*
(7)
— grèc: Lykeion
— latin: Lyceum
— catalan: liceu
— espanhòu: liceo
— italian: liceo
— occitan
· normatiu: licèu
· francizat: licé*
— francés: lycée· francizat: licé*
(8)
— grèc: idea
— latin: idea
— catalan: idea
— espanhòu: idea
— italian: idea
— occitan
· normatiu: idèa
· trantalhant: idèia* = idea* = eidèia* = idèva* = idada*
— francés: idée· trantalhant: idèia* = idea* = eidèia* = idèva* = idada*
I a quauquei cas que l’occitan utiliza lei formas semicultas ‑ieu ‑ieva dempuei una vielha tradicion medievala, en luòc dei formas ‑èu ‑èa:
josieu josieva = judieu judieva
ebrieu ebrieva (es mens tradicionau de dire ebrèu* ebrèa*)
Matieu
Andrieu
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Una clarificacion necessària! Cau ajustar qu'aquò pòu ajudar per lo francés, quora s'escriu "un trophée", "un lycée", au masculin m'una -E finala, mentre s'escriu "la bonté" au femenin, sensa -E.
En tant que professor de lengas, es una caua que mi rende servici sovent!
Las formas "idè[i]as/idè[g]as" devon èstre de creacions popularas per levar lo iat non, coma tu[g]ar, tu[i]ar? Devon èstre acceptadas a l'oral, me figure?
I a pas una especializacion de sens de possibla entre europèu e europenc?
#3 E, donc...?
europenc : TDF amb un VERS DE TOUSSAINT GROS de MARSELHA al segle XVIII
Tanben dísem irèia/idèia en garonò-vasadés.
Per les fòrmas en -ieu/-ieva, benlèu pòdem mencionar la prononciacion -iu/-iva (judiu/judiva, Matiu/Mativa, Andriu/Andriva/Andrivet). Mès benlèu que -ieu/-ieva englòba aquò ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari