A l’epòca qu’èro estudiant dins una granda ciutat occitana, deguèro anar mai d’un còups als archius. Una bastia grandassa amb un aspèct austère, per i anar o cal voler. E per poler i anar, cal èstre inscrich ja segon de condicions per fin d’aver son drech d’entraa, “sa carta”.
 
Après vos cal acapir coma foncionan los archius, de que i es dintre, se sembla interessant per se o non. Ancara après, que tot aquò manja de temps, cal demandar l’accès als documents en emplenar correctament totas las referenças ambals “còdes maison” ò non dal luec. E mai après, vos cal esperar lo temps que las personas anèsson cercar los documents e vos los prestèsson. Es possible qu’aguessiatz ren lo document lo quite jorn, se las resèrvas de libres son dins un autre endrech que l’endrech public de consultacion. E es après tot aiçò qu’enfin veiètz de que tracha e s’es interessant ò non. Ren avans. Veiètz ja las etapas necitas per arribar a aquel ponch. Mas es ancara ren acabat.
 
Se volètz aver la possibilitat de far una fotocòpia o una fotografia dal document, cal demandar l’autorizacion e es ren automaticament positiva...
 
Tot aquò, d’oras e d’oras passaas a cercar de documents, d’informacions magrinèlas perduas dins de papiers vièlhs e mens vièlhs, es un lòng procèssus per fin d’arribar a las informacions esperaas.
 
Qualquas annaas après, deguèro tornar dins un centre d’archius fach de nòu e foguèt sempre parier. Tot aquò me menèt a la reflexion sus la memòria papier e son contraròtle. D’efiech, d’un temps que fasio de recèrcas sus Garibaldi, me’n aviso d’aver volgut fotocopiar un document. Lo conservator me donèt l’autorizacion. E per malastre perdèro totas mas donaas qu’èran sus lo mieu disc dur —me faguèro raubar— e donca tornèro qualques meses puei mas lo conservator novèl me’n donèt plus l’autorizacion.
 
Aquò mòstra ben las flexions e interpretacions personalas de las possibilitats.
 
Pensèro a d’obratges que duèrmon dins los archius, que meritarián de poler far parlar d’elos dins de publicacions. Mas non, es dificil. Lo nombre de documents en occitan (gavòt, niçard e provençals) que posquèro veire mas que foguèron pauc estudiats l’avio sotaestimat!
 
S’avèm lo títol de cercaire es mai facil me dirètz, benlèu, i anèro jamai sota aquela denominacion...
 
Aürosament que sus internet aüra es possible de trobar de libres occitans integralament consultables en linha e a gratis. De segur seràn pas d’obratges rares. Per exemple lo Centre Internacional de l’Escrich en lenga d’Òc o l’Universitat de Toronto, Robarts Library de Sciéncias socialas e d’Umanitats coma Gallica mèton en linha l’Armana prouvençau en .pdf o en document .txt.
 
D’autras iniciativas se mèton en plaça coma Tresaur de Lenga menat per la Chambra d’Òc en Pemont occitan o occitanica.eu menat per lo Centre Interregional de Documentacion Occitana de Besiers. Un saber desliurat es a venir!