Opinion
La mòrga, un mot occitan amb una trajectòria internacionala
Aqueste còp, evoquem l’istòria d’un mot del sens sorn.
La mòrga, originàriament en occitan, es un “regard de mesprètz” o “un regard de desfís”. Aquel nom femenin deriva del vèrb morgar (amb alternància o/ò: mòrgui...) que significa “regardar amb mesprètz” o “regardar en desfisant”.
Lo vèrb occitan morgar sembla de venir d’una forma ipotetica en latin vulgar, murricare°, que derivava ela meteissa d’una racina expressiva murr-°, qu’èra benlèu una onomatopèia per imitar las labras que rondinan. La meteissa racina murr-° a engendrat en occitan lo morre. Lo vèrb morgar, donc, exprimís una certana faiçon de “far lo morre”.
Los mots occitans morgar e la mòrga foguèron manlevats en francés, al sègle XV, pendent la Guèrra de Cent Ans, dins lo vocabulari militar que de mercenaris de lenga occitana exportèron en França. E aital lo francés ne prenguèt lo vèrb morguer e lo nom femenin la morgue.
Pus tard, lo francés desvolopèt de senses especials e novèls per la morgue. Al sègle XVII, en partent de “regard de mesprètz”, tanben la morgue devenguèt en francés un “endrech de preson ont los gardians espinchan los presonièrs novèls per se remembrar de lors caras abans de los embarrar”. E pus tard, encara al meteis sègle XVII, la morgue venguèt un “endrech ont se depausa los cadavres per fin de los identificar”. Un luòc precís de París s’apelèt aital La Morgue puèi venguèt l’Institut Médico-Légal de Paris.
Es aquel darrièr sens de la morgue, “luòc de depaus dels cadavres”, que s’es internacionalizat a partir del francés parisenc.
Aital lo mot occitan la mòrga coneis dos senses principals:
Los francismes son desconselhats en general perque apaurisson l’occitan. Per contra los francismes son acceptables quand pòrtan en occitan de recorses expressius que l’occitan aviá pas abans. Dins lo cas de la mòrga, lo francisme enriquidor se tròba pas dins la forma del mot mas dins un sens segondari d’aquel mot.
La mòrga, originàriament en occitan, es un “regard de mesprètz” o “un regard de desfís”. Aquel nom femenin deriva del vèrb morgar (amb alternància o/ò: mòrgui...) que significa “regardar amb mesprètz” o “regardar en desfisant”.
Lo vèrb occitan morgar sembla de venir d’una forma ipotetica en latin vulgar, murricare°, que derivava ela meteissa d’una racina expressiva murr-°, qu’èra benlèu una onomatopèia per imitar las labras que rondinan. La meteissa racina murr-° a engendrat en occitan lo morre. Lo vèrb morgar, donc, exprimís una certana faiçon de “far lo morre”.
Los mots occitans morgar e la mòrga foguèron manlevats en francés, al sègle XV, pendent la Guèrra de Cent Ans, dins lo vocabulari militar que de mercenaris de lenga occitana exportèron en França. E aital lo francés ne prenguèt lo vèrb morguer e lo nom femenin la morgue.
Pus tard, lo francés desvolopèt de senses especials e novèls per la morgue. Al sègle XVII, en partent de “regard de mesprètz”, tanben la morgue devenguèt en francés un “endrech de preson ont los gardians espinchan los presonièrs novèls per se remembrar de lors caras abans de los embarrar”. E pus tard, encara al meteis sègle XVII, la morgue venguèt un “endrech ont se depausa los cadavres per fin de los identificar”. Un luòc precís de París s’apelèt aital La Morgue puèi venguèt l’Institut Médico-Légal de Paris.
Es aquel darrièr sens de la morgue, “luòc de depaus dels cadavres”, que s’es internacionalizat a partir del francés parisenc.
— Al començament del sègle XIX es devengut un nom corrent en anglés: the morgue [ˈmɔːg].
— Es arribat tanben en portugués: a morgue (nom femenin).
— Aquel sens es arribat en occitan parièr: la mòrga. Es atestat dins lo diccionari niçard de Castelana (e pus tard, tanben, lo trobam acceptat dins d’obratges en lemosin, auvernhat e provençal).
— Es arribat tanben en portugués: a morgue (nom femenin).
— Aquel sens es arribat en occitan parièr: la mòrga. Es atestat dins lo diccionari niçard de Castelana (e pus tard, tanben, lo trobam acceptat dins d’obratges en lemosin, auvernhat e provençal).
Aital lo mot occitan la mòrga coneis dos senses principals:
1º un sens de basa desvolopat de manièra autoctòna en Occitània, “regard de mesprètz”;
2º un sens segond e internacionalizat a partir del francés, “luòc de depaus de cadavres”.
2º un sens segond e internacionalizat a partir del francés, “luòc de depaus de cadavres”.
Los francismes son desconselhats en general perque apaurisson l’occitan. Per contra los francismes son acceptables quand pòrtan en occitan de recorses expressius que l’occitan aviá pas abans. Dins lo cas de la mòrga, lo francisme enriquidor se tròba pas dins la forma del mot mas dins un sens segondari d’aquel mot.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
En gascon, mòrga n'ei pas un mot d'origina indigèna, que n'a pas sonque lo significat deu mot parisenc. Qu'ei un manlhèu francés.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari