La deputada trabalhista Helen Joanne “Jo” Cox estoc assassinada lo 16 de junh de 2016 a Birstall (Nòrd d’Anglatèrra) supausadament per Thomas Mair un òmi de 52 ans. Uns testimònis dison que l’an ausit cridar “Britain first!” au moment de la hèita, çò que mia los enquistaires sus la tralha d’un murtre politic. Autes testimònis, per contra, dison qu’an pas ausida la frasa. Lo suspècte, de tot biaish, sembla aver ligams dambe movements politics de dreta extrèma, e uns jornalistas descriven lo pertrèit d’un òmi que seguís un tractament psiquiatric. Vaquí on ne sèm au moment quan escrivi aquestas linhas, benlèu l’enquista aurà progressat au moment de lor parucion e lo perpaus d’aqueste article serà vengut shens nada validitat, es lo risc de la cronica setmanèra.
 
Es mauaisit d’ac escríver atau, mes un sentit de malaisèr me prengoc quan ausiscoi aquesta informacion. A uns dias d’un escrutin sus la preséncia de Bretanha Grana dens l’Union Europenca e a un moment quan los sondatges balhavan lo brexit vencedor, aqueste murtre òrre pòt cambiar las cartas deu referéndum. Eveniment que s’escad au “bon moment” (caleré mílhor díser: ad un moment estrategic) o azard totau? Dejà lo dimenge los sondatges muishavan un revirament de l’opinion publica britanica.
 
S’ètz un policièr que mia l’enquista sus un murtre, la règla purmèra es de pas deishar nada tralha abans d’estar convençut au 100% que mia enlòc.
 
Mes d’un aute costat, se consideratz que’s pòt agir d’una temptativa de manipulacion de l’opinion, podètz vos hèr pegar lèu l’etiqueta de “complotista” e tot çò qu’i es ligat (fascista, antisemita, psicopata), sustot se l’escrivètz dens una cronica sus un jornau en linha au lòc de’n referir pas sonque aus vòstes amics dens un estanquet a l’entorn d’un pastagà.
 
Aquò rai, cau assumir, pensi clarament qu’i a una possibilitat de haut o baish 50% que sia una embrolha politica que mira a cambiar la resulta de la consulta. Notatz tanben que demòra, segon jo, 50% de las possibilitats que’n sia pas.
 
Deisharèi totun aus complotistas vertadièrs e professionaus de trobar “irregularitats” dens los testimònis, los rapòrts oficiaus o sus las vidèos de l’arrestacion. Aquestas irregularitats s’explican sovent fòrça simplament.
 
Totun, mon atencion estoc apelada i a pauc per una hèita drin estranha, una mena de rebomb istoric, senhalada per un article dens Libération deu 17 de junh. L’assassinat d’aquesta deputada britanica nos bremba un aute assassinat, dens condicions pro similaras.
 
Lo 12 de seteme de 2003, au bèth miei d’una campanha (!) per un referéndum (!) sus Euròpa (!) e l’adesion de Suèda a la zòna de la moneda unenca, una joena deputada d’esquèrra umanista e pro-europenca, Anna Lindh, mair de dus dròlles, favorabla au “òc”, estoc assassinada per un suedés de soca sèrba dens un centre comerciau. Vos èi hèit gràcias de totis los (!) que senhalan los punts comuns entre los dus ahars.
 
Tot escàs après lo murtre, los sondatges avèvan muishat un reviradís de l’opinion publica a favor deu “ja”, mes fin finala, lo “nej” avèva ganhat.
 
Pensi que la question centrala, au bèth miei deus elements de totis com per exemple s’a cridat o pas ende senhar sa hèita, es de saber se un assassinat politic manipulat es impensader en 2016 dens un país europenc democratic. Es la clau de la soscadissa e cadun a lo dret de pensar çò que vòu.
 
Se la responsa es de “òc”, lavetz la possibilitat que sia un ensag ende hè’s revirar l’opinion demòra sancèra.
 
Se la responsa es de “non”, cau díser qu’es un deus eveniments deplorables que’s pòt pas evitar a còps dens una societat modèrna.