Era votz deth bot e eth sòn son.
 
Sense demorar-m’ac, eth aute dia, coma un flòc de bones èrbes, que me trapè tamb un bot aranés ena sherèra.
 
Pòs pensar s’auí ua polida suspresa. E ben òc!
 
Èrem en Toronto (Canadà), mès enlà dera Mar Grana ena session finau deth Congrès dera enterpresa ena que sò emboishat. Qu’ac hestejàuem tamb un sopar. Tostemps rodicant, que vòs!
 
Alavetz, quan ja auien mestrat es cafès e en moment des arreconeishements… vòs que  me meten un vidèo en qu’apareish eth mèstre Pierre Rouch de Herran (Comenge) tocant un bot aranés e anonciant-me en escran que quan arribèssa en Vilamòs m’i traparia eth mèn bot. E ben! Polida suspresa e polit present, tè.
 
Guarda qu’ac sabie pòca gent qu’èra interessat en un bot aranés. Tanplan que n’i auec pro! En secrèt mès absolut, praube pegarràs de jo, es astutarrassi des mèns collègues  que me voléren regalar-ne un entath mèn anniversari.
 
Audeguèren e uishinèren pertot tà trapar un bot aranés, un esturment que ça’m par, te la cau hèr a hèr expressaments. Cerquèren per Tolosa, París, Girona, Escòcia, d’autan a cogant, pensi que enquiath lunfèrn…que me sai jo!  Fin finala, dempús de romar per tot, demanèren conselh en Conselh Generau d’Aran e en Les les meteren en contacte tamb eth mèstre Pierre Rouch. E atau que me trapè tamb eth bot dejós deth braç. Aquiu qu’ac as!
 
Eth mèn bot aranés qu’ei fabricat ena tonalitat de SibM, çò que li da ua bèra sonoritat doça e grèua, un sh’alet mens estridenta qu’era cornamusa. Un esturment autoctòn, rustic e rurau e qu’ei plan avient enta tocar balades e cançons lentes d’amor.
 
Jo digui que eth sòn son m’arrebrembe ath planh dera Garona, doça, polida, bèra, brava, longanha, bric pressada, sense pòsa.
 
Ei un esturment umil, plan simple, aquiu qu’as era sua arriquesa, sonque tamb un tuèu entà sonar e un aute entà bohar e holar que non a bordon. En tot daurir e barrar es sies horats da sèt nòtes sense ueitaua. Ath prumèr còp de uelh dideries qu’ei ua cornamusa.
 
En temps d’antes eth bot, a mès d’un esturment musicau qu’ ère un recipient que se hège a servir entà carrejar vin e òli. Eth femenin qu’ei era bota deth vin.
 
Ei hèt profitant dus elements disponibles en nòste país: era pèth de crabòt o craba e era husta de boish. Aquerò de profitar es ressorses disponibles ei ben aranés: es mates  des aurassèrs entà hèr andòrtes ta estacar es tròsses d’èrba eth vímet tas paèrs,  es lòses entàs tets, es calhaus des tartèrs entà bastir es cabanes de pèira, era pèth des anhèts entà hèr es morralets des pastors, era cendre ta hèr era ruscada, era lan ta tricotar michons, mitanes e caishanèrs, mestrar era darrèra lòssa d’òlha entà hèr eth shabròt tamb un goterèr de vin, es lauanuts tas pòrcs e quitament era madeisha letra “h” deth abecedàri que mo’n servim entà bastir es digrafs lh, nh, sh, ch, hl, th…. Per èster muda…. En fin tota ua cultura deth profitament e eth reciclatge, òc. Tot se profite, arren no se lance. E senon de cap ath humèr. Ua manèra de víuer ben diferenta deth consumisme descrabestat d’aué en dia, quin bazar!
 
Eth bot aranés qu’ei cosin dera boha e parent dera familha dera cornamusa.
 
De cornamuses, en desparières formes ne trapam per ua bona part d’Euròpa dejà ena Edad Mieja. Ena Occitània Grana que i ère omnipresenta.
 
En fòrça libes de pregàries d’aquera epòca i vedem era cornamusa diboishada en polides miniatures.
 
Eth bot aranés tanben ère present ena Edad Mejana e ei representat ena portalada dera glèisa de Sant Miquèu de Vielha (S.XIII-XIV) e ena de Sant Esteue de Betren.
 
En segle passat que siguec a pròp de desaparéisher. Harai qu’a estat arrecuperat peth grop musicau aranés Bramatopin que tamb fòrça mestièr l’an sabut calar tamb succès en son repertòri.
 
A diferéncia der acordeon, que pese coma un censau, eth bot ei un esturment sople e de bon carrejar que te la pòs penjar en còth.
 
Coma ditz Rouch, seguraments la deuien de tocar es vaquèrs en tot  tier conde dera vacada ja que se pòt tocar inclús en tot caminar. Vedetz qu’en eth cas des oelhèrs ei mès dangerós pr’amor qu’eth bestiar pèish e se botge mès viste e lèu les as en sanfoèn. Totun aguest estiu que sajarè de tocar eth bot practicant entàs oelhes d’Armand de Arres, se li’n quede bèra ua e se no acaçarè ath ors tamb melodies de bot.
 
Peth moment Es Paums  que vam a hicar eth bèth son deth bot aranés enes nòstes composicions de musica aranesa entà ajudar a preservar un estrument tan aranés e qu’en passat deuec d’alegrar damb es sues cançons era anma des nòsti ancessors.
 
Guarda que se mos esdegam encara i èm a temps de que era votz deth bot e eth sòn son tornen un aute còp a galhoar e aumplir de musica toti es cornèrs deth nòste País. Per nosati que non quedarà, ben!