Opinion
A Quilhan, d’aquel temps...
Tèxte legit
La vila de Quilhan es a la crosada dels parçans de Rasés, País de Saut e Corbièras. Campa en fons de val d’Aude, pel pèmont pirenenc. I nasquèri a la fin de las annadas 1960. D’aquel temps encara los nenets i venián al monde: la clinica locala -una entrepresa fargada per qualques mètges audacioses de l’endreit- i teniá la siá maternitat. D’aquel temps èra aisit de se far suenhar a Quilhan. I aviá sièis mètges generalistas, un oftalmològ, un dermatològ, un pediatra, un dispensari. A la clinica s’i practiva la quirurgia ortopedica, intèrna e intestinala e quitament la quirurgia plastica. Uèi lo jorn, los dròlles de Quilhan naisson a la maternitat de Carcassona a 55 km. E es a Carcassona tanben que los malauts se fan operar ara. Nos demòra un espital local de medecina generala e un servici d’urgéncia. La quirurgia a desaparegut. I a pas pus de mètges especializats e sonque i demòran tres generalistas. La radiografia es dubèrta dos jorns per setmana. Sèm dins çò que los tecnocratas sònan lo desèrt medical francés.
Las annadas 1960 foguèron un moment gloriós per l’economia quilhanesa. I virava e revirava a bèl fum l’usina de formica (una mena de fuèlha melaminada que s’utilizava per cobrir los mòbles) qu’emplegava 800 obrièrs. Mai de la mitat de la populacion viviá directament dels salaris de Formica. Ara encara se ditz que d’aquel temps tot un barri de villas se bastiguèt mercés a las oras suplementàrias pagadas per l’usina. Èran las trenta gloriosas, vertat es, mas tanben cal dire que l’industria quimica pagava plan. Mas a partir de las annadas 1970, Quilhan entamenèt sa davalada sòcioeconomica amb d’èrsas de licenciament pendent tres decadas fins a la barradura definitiva de l’usina en 2004.
D’aquel temps i aviá tres escòlas primàrias e un collègi de 600 escolans. Uèi lo jorn, la comuna es a pensar de conservar una sola escòla e lo collègi compta sonque 220 joves.
D’aquel temps i aviá de comèrcis de pertot dins lo centre de la vilòta: 3 librariás, una papetariá, 7 o 8 bocariás, un desenat d’especiariás, 2 botigas de bicicletas e mobiletas, 3 pastissariás, de comèrcis de vestits, una merçariá, 2 ferblantariás, una drogariá, 6 fornariás. Uèi lo jorn, lo centre es economicament mòrt. Aquí tanben es un desèrt, comercial aquel. La vida comerciala del còr del vilatge foguèt remplaçada per una “zone commerciale” a despart òrra d’aspècte amb son supermercat demoralisaire. Es tròp luènh per i anar a pè: sistematicament cal prene la veitura per far las crompetas.
D’aquel temps los quilhaneses tenián fe en l’avenidor. Èrem 6000 e cada jorn passavan 8 trens en gara. Uèi lo jorn sèm pas qu’unes 3000 abitants, la gara a clavat e passan 2 trens, un lo matin, l’autre lo vèspre.
Qualques decadas abans ieu -en 1929- mon paire nasquèt a Quilhan. Pensi als cambiaments qu’el a vistes e coneguts. Quand èra jove, l’occitan èra la lenga de la vida vidanta de la màger part dels quilhaneses e aquò dempuèi de sègles. A vist la vilòta passar d’una economia en ligason amb l’agropastoralisme e la silvicultura dels entorns a una economia industriala. A vist la populacion créisser e los quilhaneses de soca venir minoritaris jos l’arribada de la man d’òbra obrièra. A vist la cultura quilhanesa multiseculara demesir e arribar al punt anecdotic. Se pensava qu’èra lo prètz a pagar per lo benestar economic.
Malaürosament aqueste benestar a desaparegut. Uèi lo jorn Quilhan es una comuna amb un taus de pauretat de 24%, e un revengut mejan per fogal fiscal de 16 200 €/an. Per comparason, lo taus de pauretat de l’estat francés es de 14% e lo revengut mejan per fogal es de 19 800 €. La globalizacion e l’ultraliberalisme son passats per ma tèrra e l’an sacmandejada. La classa politica locala mediòcra foguèt incapabla de trapar de solucions de reconversion economica dins una França ultracentralizada qu’entrava tota volontat de desvolopament local e que pòrta ençò nòstre las rasigas de la crisi perpetuala. Quilhan tomba, tomba e arrèsta pas de tombar. E cap de clartat se perfila pas a l’orizont.
E coma Quilhan quantas d’autras vilas e vilatges d’Occitània creban tanben? Quantas periferias d’Occitània s’estofan? De centenas, de milièrs? Quanta misèria nos portaràn encara los de París abans que nos daissen viure e decidir al país?
L’escriveire francochec Milan Kundera escriguèt: “Es totjorn aquò que se passa dins la vida: pensam que jogam un ròtle dins una tala pèça, e sospeitam pas que discretament nos an cambiat los decòrs, de tal biais que devem, sens nos en dobtar, jogar dins un autre espectacle”.
Regularament França fa jogar Occitània dins d’autres espectacles, d’espectacles ont fasem de ròtles cada còp mai miserables. Benlèu un jorn nos levarem e quitarem lo teatre...
Las annadas 1960 foguèron un moment gloriós per l’economia quilhanesa. I virava e revirava a bèl fum l’usina de formica (una mena de fuèlha melaminada que s’utilizava per cobrir los mòbles) qu’emplegava 800 obrièrs. Mai de la mitat de la populacion viviá directament dels salaris de Formica. Ara encara se ditz que d’aquel temps tot un barri de villas se bastiguèt mercés a las oras suplementàrias pagadas per l’usina. Èran las trenta gloriosas, vertat es, mas tanben cal dire que l’industria quimica pagava plan. Mas a partir de las annadas 1970, Quilhan entamenèt sa davalada sòcioeconomica amb d’èrsas de licenciament pendent tres decadas fins a la barradura definitiva de l’usina en 2004.
D’aquel temps i aviá tres escòlas primàrias e un collègi de 600 escolans. Uèi lo jorn, la comuna es a pensar de conservar una sola escòla e lo collègi compta sonque 220 joves.
D’aquel temps i aviá de comèrcis de pertot dins lo centre de la vilòta: 3 librariás, una papetariá, 7 o 8 bocariás, un desenat d’especiariás, 2 botigas de bicicletas e mobiletas, 3 pastissariás, de comèrcis de vestits, una merçariá, 2 ferblantariás, una drogariá, 6 fornariás. Uèi lo jorn, lo centre es economicament mòrt. Aquí tanben es un desèrt, comercial aquel. La vida comerciala del còr del vilatge foguèt remplaçada per una “zone commerciale” a despart òrra d’aspècte amb son supermercat demoralisaire. Es tròp luènh per i anar a pè: sistematicament cal prene la veitura per far las crompetas.
D’aquel temps los quilhaneses tenián fe en l’avenidor. Èrem 6000 e cada jorn passavan 8 trens en gara. Uèi lo jorn sèm pas qu’unes 3000 abitants, la gara a clavat e passan 2 trens, un lo matin, l’autre lo vèspre.
Qualques decadas abans ieu -en 1929- mon paire nasquèt a Quilhan. Pensi als cambiaments qu’el a vistes e coneguts. Quand èra jove, l’occitan èra la lenga de la vida vidanta de la màger part dels quilhaneses e aquò dempuèi de sègles. A vist la vilòta passar d’una economia en ligason amb l’agropastoralisme e la silvicultura dels entorns a una economia industriala. A vist la populacion créisser e los quilhaneses de soca venir minoritaris jos l’arribada de la man d’òbra obrièra. A vist la cultura quilhanesa multiseculara demesir e arribar al punt anecdotic. Se pensava qu’èra lo prètz a pagar per lo benestar economic.
Malaürosament aqueste benestar a desaparegut. Uèi lo jorn Quilhan es una comuna amb un taus de pauretat de 24%, e un revengut mejan per fogal fiscal de 16 200 €/an. Per comparason, lo taus de pauretat de l’estat francés es de 14% e lo revengut mejan per fogal es de 19 800 €. La globalizacion e l’ultraliberalisme son passats per ma tèrra e l’an sacmandejada. La classa politica locala mediòcra foguèt incapabla de trapar de solucions de reconversion economica dins una França ultracentralizada qu’entrava tota volontat de desvolopament local e que pòrta ençò nòstre las rasigas de la crisi perpetuala. Quilhan tomba, tomba e arrèsta pas de tombar. E cap de clartat se perfila pas a l’orizont.
E coma Quilhan quantas d’autras vilas e vilatges d’Occitània creban tanben? Quantas periferias d’Occitània s’estofan? De centenas, de milièrs? Quanta misèria nos portaràn encara los de París abans que nos daissen viure e decidir al país?
L’escriveire francochec Milan Kundera escriguèt: “Es totjorn aquò que se passa dins la vida: pensam que jogam un ròtle dins una tala pèça, e sospeitam pas que discretament nos an cambiat los decòrs, de tal biais que devem, sens nos en dobtar, jogar dins un autre espectacle”.
Regularament França fa jogar Occitània dins d’autres espectacles, d’espectacles ont fasem de ròtles cada còp mai miserables. Benlèu un jorn nos levarem e quitarem lo teatre...
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Paure , un brave article. Qual parlarà de Milhau aital? Coma l'ai vist e coma lo vesi uèi! E Severac del Castèl ! e Espalion , Sant Geniès d'Òlt, Decazeville . E L' Avelanet e Pàmias, Tarascon/ Arièja e Tarn .... Lo desèrt francès! La roïna economica del miègjorn. Un sol luòc vivent : Tolosa arrapat a Airbus coma un negat, mas per quant de temps encara ?
Cresi que çò es una malautiá coloniala. Çò se’n es passat dins mon país per mantuns ans en las vilas luenhencas de la ciutat capitala. Mas Pòrto Rico es encara una colonia e nòstra economia es dependenta de la estatsunidenca.
#12
Quiòc ! La desertifacion es mal europèu, los países occitans son europèus, la desertifacion es tanben un mal occitan.
desencusatz, que responeva au comentari #11 , pas au #10
#10
Que non. Tots que sabem plan la pensada d'En lausa, quan non ac dire pas: qu'ei la colpa tota de paris, que i a ua nacion occitana, escanada, e n'avem aci la prova ...
per aco, qu'ei bon de har soviener, la desertificacion rurau qu'ei un mau europenc
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari