Arriba sovent qu’un Franchimand deishe pas las armas tant aisidament qu’aquò. Cau díser que son convençuts de bona fe tre lo mainadèr de lor superioritat. Son pas marrits, ça que la, mes son educats atau.
 
Cau doncas drin contunhar e l’explicar que non, la lenga francesa es pas la mès beròia deu monde. Es pas aisit de provar, qu’èm ací dens un jutjament sujectiu d’apreciacion.
 
Le cau purmèr díser que coneish pas totas las lengas e doncas que pòt pas parlar atau. Ende jo, per exemple, las lengas mès beròias deu monde son a pàrias l’italian e lo rus. I a pr’aquò un explic racionau e logic: l’accent tonic es cambiadís, e aquò balha a la frasa un ritme musicau agradiu.
 
Lo Franchimand sap pas generalament çò qu’es un accent tonic, n’i a quitament que dison que n’i a pas en francés. Sabon pas que cad sus la darrèra sillaba, lhevat se s’acaba per un “e” mut. La regularitat produsís un ritme drin monotòn e somsainièr, lavetz que la frasa italiana o russa es mès viventa.
 
I a un dusau element objectiu qu’empacha lo francés d’estar polit: la “r” grassejada. Tota sola, pòt anar, mes lavetz après una “t” o una “c”, es francament òrra. Soi acostumat d’escotar la ràdio, es vos pòdi díser que quan un parlaire ditz très, trop o je crois, çò qu’es pas tan rare, èi l’impression que mon receptor a problèmas electrics. Es pr’aquò que, a l’opèra, los cantaires devon rotlar las “r” per rasons esteticas.
 
Lo Franchimand se refugia lavetz darrèr una idèia fòrça espandida: lo francés es una lenga complicada. Solide qu’i a darrèr un concèpte drin valorizant, lo que lo monde que parlan una lenga “complèxa” desvolopan un biaish de pensar complèxe tanben, que’us destria deus autes, notadament de las lengas africanas jutjadas “primitivas” (Lavetz que, au contrari, lo wolòf per exemple es fòrça complicat).
 
Le cau díser que lo francés es benlèu mauaisit d’escríver pr’amor d’un sistèma basat sus l’etimologia, mes es pro simple de construccion. Las lengas eslaus, per exemple, possedisson 6 o 7 declinasons (7 peu polonés, on las quitas chifras se declinan!) e un “aspècte” suplementari, es a díser que totis los vèrbes son doblats segon que l’accion es puntuala o se pensa dens la durada. Aquiu on lo francés a lo vèrbe prendre, lo polonés a wziąć e brać.
 
Se vòste Franchimand contunha de’s portar las pelhas a la bugada, le cau brembar que lo francés a un problèma màger que lengas minorizadas com l’occitan an pas: a perdut la capacitat de fabricar mots navèths. Solide aquò’s pas devut a la lenga era medisha, mes a l’infeudacion sancèra deus Franchimands a l’anglés. La societat francesa a apitat un sistèma teoric de ierarquizacion de las lengas ende plaçar lo francés sus un pedestau, e adara patís de la situacion de sa lenga qu’es mestrejada peus vencedors de la guèrra freda.
 
Los exemples mancan pas. Los responsables màgers de l’agravacion de d’aquesta situacion son shens de dobte los jornalistas qu’aiman plaçar lor anglicisme e tot ajustar “com se ditz” lavetz que’s ditz pas justament.
 
Las lengas minorizadas, eras, son fòrça creativas e mancan pas d’idèia ende batiar una nautat. Am una dimenjada quan an un week-end, e vaquí una listòta: A vosautes de perlongar la lista se volètz. Çò de segur, après aquò, anatz pas partir en vacanças dambe vòste Franchimand ongan …