Fai una passadeta que mi tròbi a eschambiar emb d’occitanistas sobre l’occitanisme fons, prumièr, sa tòca e son “ADN” coma los mèdias an pres costuma de dire. Lo perqué d’aqueles eschambis ven per ieu d’una constatacion de fracàs d’aqueste movement. D’unes trobaràn lo mot fòrt mès explicarai mon prepaus.
 
L’occitanisme si vòu un movement de promocion e de defensa de l’occitan, la tòca dels occitanistas quand charrem emb eles es de veire la lenga arribar a un ponch de normalitat dins la societat, per d’altres mens engatjats serà ja un respèct elementari, d’avançadas pichòtas per de dire de veire lor lenga existir. Dins un cas coma dins l’altre lo famós “occitan lenga viva!” es un classic emb aquò es aicí que mon prepaus si precisa: “lenga viva”... lenga parlada, escricha, normala dins la societat, a la fin finala gaireben totes los occitanistas tomban doncas d’acòrdi, mès emb quantes mejans?
 
- Lo fracàs comença ja al sègle XX emb los occitanistas parents e contunha uèi. Tornarem pas sobre la definicion de l’occitanista, en dos mots militant occitan (comprene: militant per l’occitan). Una causa jónhe totes los militants, la lenga. Durbirem pas la guèrra emb las batèstas costumièiras entre occitans politizats e culturaus, cadun farà son chamin e tornem a l’element que totes nos unís: la lenga.
 
Militant despuèi mon adolescéncia ai agut coma ben d’amics l’ocasion de ne rescontrar de centenats d’altres de tota mena, als ideaus diferents mès encara un còp units per l’occitan.
 
Coma vai qu’emb mai de 70 ans d’occitanisme agem vist tan pauc de parents transmetre la lenga a lors enfants. Deguessiam comptar lo nombre d’enfants d’occitanistas que an recebut l’occitan coma lenga mairala/pairala doas mans gaireben bastarián, seriá quasi ironic quand òm sap lo nombre d’enfants d’ensenhaires occitanistas que lo mestièr es prumièr la transmission dels sabers...mès los ensenhaires son pas solets dins lo panièr, foncionaris, actors del mitan culturau (chantaires, animators e altres) coma emplegats o patrons del sector privat son tanben concernits.
 
Seriá legitim de sonar occitanista una persona que transmet pas sa lenga a l’ostau?
 
S’agís pas d’una “chaça a las fachinièiras” o de lausar al contrari aqueles que faguèron lor trabalh (encara que o meritarián) mès de s’acarar a la realitat e de tornar a las basas del trabalh/dever/mission/ròtle de l’occitanista: contunhar de far de sa lenga una lenga VIVA, naturala e normala dins la societat, tornar crear de fogaus de referéncia que permetràn d’adurre de credibilitat deman a nòstre movement emb de locutors natius que si pausaràn pas la question a l’adolescéncia de l’utilitat o non de parlar occitan. La si pausèsson parlaràn a tot lo mens saupràn parlar. Un aquesit.
 
Parli de normalitat per deman, mès es uèi, coma dins tota la segonda mitat del sègle XX qu’auriam degut veire ponchejar e créisser aquest aquesit que fariá uèi nòstra fòrça. Ne paguem ben la nòta mès trabalhem sobre çò qu’arriba.
 
Los occitanistas son sovent plen de rasonaments politics, linguistics, sociaus...rasonan mès quant siguèsson parents respectèron la règla elementària, la basa del militantisme: la transmission de l’occitan coma lenga prumièira?
 
Las excepcions existisson, grandmercé a eles per nòstre avenir d’èstre dins la normalitat, pasmens las decenias passan e las causas chàmbian pas gaire, l’occitanista metrà l’enfant en Calandreta, en classa bilingüa o lo dròlle farà d’occitan en opcion se lo caire prepausa pas mièlhs, anarà benlèu a l’universitat sègre un cursus d’occitan e un còp parent se o es farà tornar lo mèsme esquèma. L’escòla coma solucion miracla e sobretot de facilitat emb coma resultat de locutors trantalhants pas totjorn segurs de lor practica, emb coma occitans una manca identitària e afectiva evidenta.
 
Consequéncia indirècta d’aiçò l’occitanista viu en generau d’un biais virtuau o per passadas annalas son occitanitat, s’acamparà coma fòrça o avèm fach un temps per exemple a l’Estivada onte ausirem la lenga sobre 1km, e segur que ne sèm eroses coma ne seriá altrament? Onte tanben lo papà o la mamà parlarà davant los collègas en occitan a son dròlle que (levat excepcions qu’encara un còp podèm mercejar) li respondrà en francés, e òc l’escòla coma papet e mamet un còp per trimèstre basta pas per ne far un locutor actiu, mès occitan = hobby de papà/mamà si que lo pichòt o a encapat...pas ni mai ni mens.
 
-  Justament l’escòla, aquí tanpauc la question serà pas sobre lo caractèr obligatòri o non, mès sobre la lenga apresa. O chau dire vesèm de tot aicí, de la mairala a l’universitat, public, privat o Calandreta, lo nivèl dels ensenhaires varia qu’es pas de creire, per simplificar tres concorses principaus: Calandreta, CRPE LR (Langues Régionales), e CAPES per lo segondari. Dos publics tocats: los ensenhaires e los escolans.
 
Dins mon percors d’ancian estudiant d’occitan a Montpelhièr e de professor de las escòlas, mestièr que fau despuèi quauquas annadas ara, ai agut l’ocasion de rescontrar fòrça escolans e ensenhaires de tot caire, coma explicar talas disparitats dins lo nivèl d’occitan escrich coma orau?
 
Per si formar, doas universitats principalas: Montpelhièr e Tolosa. Despuèi 15 ans ausi la mèsma musica sobre lo parlar catastrofic dels estudiants de Montpelhièr, lo famós parlar “Pauvalerian”.
 
Jamai ai pas estudiat a Tolosa, çò que pòdi constatar es (o èra que sabi pas coma es ara) una prosodia sovent melhora a cò dels estudiants del Miralh qu’a cò d’aqueles de Paul Valéry. Regrèti que l’universitat si done pas coma obligacion per l’obtencion d’una licéncia o d’un master la capacitat de s’exprimir dins un occitan corrent e corrèct, chauguèsse tornar prene los estudiants 10, 20, 30 còps coma nos o fasián en catalan o en portugués opcionals per exemple. Master en pòcha ben d’estudiants sortiràn d’aquí sens gaubejar la lenga, si presentaràn als concorses de l’ensenhament après preparacion e capitaràn ben sens quasi ges d’exigéncias linguisticas. Saupràn benlèu que Bodon (qu’èra pas tanpauc un modèl al nivèl de la transmission familhala) moriguèt a Larbatache mès auràn sèt* quand auràn set...
 
Perqué? Coma naltres totes militants que sèm podèm acceptar aquò, coma l’ensenhaire e son formator pòdon acceptar l’a pauc près, serà aquò l’estima qu’aurem per nòstre eiretatge culturau, l’occitan estrabejat, quand tornarem prene de lònga quante francés que siege per un “ça” en plaça de “sa”, un “-er” en plaça d’un “-é” mès un occitan clafit d’errors parladas coma escrichas? La dignitat nos aurà abandonat? Pasmens lo postulat èra clar: sèm occitanistas e coma occitanistas la basa de nòstre engatjament es la defensa de la lenga occitana, i a pas quaucòm que truca emb aquò?
 
Un còp de mai s’apren a la màger part del mitan occitanista, quant de personas (dintre e fòra mitan) nos an dich pas plus escotar la ràdio occitanofòna en causa de l’occitan que sovent n’es pas, quant nos an dich arrestar un album de musica en occitan avans la fin del prumièr tròç per las mèsmas rasons? D’unes diràn qu’es mièlhs que pas ren, sigem onèstes un tèxte enregistrat emb volontat de charrar o chantar en occitan si trabalha podèm pas jugar als enfantons bravonets contúnia.
 
Aquesta reflexion si vòu positiva e de difusar sens moderacion, demanda s’o volètz ben d’i chifrar ne turtèsse quauqu’uns a la prumièira lectura, fai besonh de tornar prene los fondamentaus a la basa e l’occitanista n’a pas qu’un: sa lenga.
 
Ensenhaires, universitaris, foncionaris, actors culturaus, occitanistas del sector privat e altres: totes nos devèm d’èstre exigents cada jorn sobre nòstra practica linguistica per una briga de coeréncia e de credibilitat que perdèm totjorn mai pròche la populacion occitana.
 
Transmission (al brèç coma als nòstres), respèct de la lenga, ensenhament de qualitat sens concession e remesa en question, ieu per lo prumièr, faràn mai qu’un occitanisme legitim e credible per deman, faràn los occitans de deman.
 
 
 
 
 

---

* “d’un” occitanisme que l’article es una reflexion sobre las basas d’aqueste militantisme. Un article sobre d’altres elements fondamentaus coma la necessitat per exisitir de parlar occitan emb lo monde per charrièiras e pertot poiriá far l’objèct d’una altra reflexion.