Qui a pas procrastinat qualque còp a sautar d'article en article sus Viquipèdia, a cercar e a descobrir de recantons d'Occitània, d'encontradas, de limits, de curiositats...? Plan sovent, se t'interèssa la lenga occitana, cèrcas tanben d'ont ven lo toponim de ton vilatge o de ta vila, que la màger part del temps es pas oficial jos sa forma occitana.

A partir d'aquí, vesèm qualques causas que trucan, ont la traduccion trantalha. De curiositats coma Visoas / Vigeois (País d'Usèrcha), ont l'escritura es completament diferenta mas la prononciacion es la meteissa, la dicotomia Vaquèira-Baqueira en Val d'Aran, noms del vilatge e de l'estacion d'esquí respectivament, o tanben mai d'un vilatge nomenats Sench Amand, que son venguts Saint-Chamand, o Sanch Èli vengut Saint-Chély... Mas n'i a plan mai. De cambiaments completament radicals qu'amagan d'istòrias d'imposicion o de vergonha, e que fan tanben partida del bagatge d'aqueste país. Fruch d'aquelas erràncias, apareis aqueste recuèlh, que poiriá èsser fòrça mai long e plan segur que i aurà de legeires que i poiràn collaborar amb lors coneissenças.

Fiançac / Portes-lès-Valence (Valentinés)

Fiançac es una comuna dins la banlega de Valença que, e mai se fins al sègle XIX èra majoritàriament agricòla, cresquèt fòrça al començament del sègle XX. Es per aquò que sas elèits decidiguèron, en 1908, de cambiar lo toponim en "Portes-lès-Valence" (Pòrtas de Valença), en tot abandonant lo nom original simplament per rebatre lo fach qu'èran a costat d'una granda vila.

Limon / Limone Piemonte (Val Vermenanha)

La prononciacion locala del nom de la vilòta en occità s'endeven amb l'ortografia actuala: Limon. Proven de la simplificacion del diftong de "lai" (o "alai"), combinant amb "mont" (o "amont"). La marrida interpretacion en la traduccion del toponim a l'italian a quitament menat a incorporar un limon dins l'escut de la vila e que l'enclugam dins aquesta tièra d'escarlimpadas.

Sent Julian d'Empara e Livinhac lo Bas / Capdenac-Gare (Fijagués)

Sent Julian d'Empara e Livinhac lo Bas èran dos vilatges roergats pichonèls e tranquils sus la riba d'Òlt fins que decidiguèron de lor metre un camin de fèrre per religar Fijac e Vilafranca de Roergue. Sus la riba carcinòla del riu, i aviá un vilatge nomenat Capdenac per ont passava la linha, mas coma èra ennaut d'una còla, se decidiguèt que la gara seriá construcha dins la plana de l'autre costat del riu, sul territòri de Sent Julian. Aital, la gara balhèt naissença a un quartièr, puèi fin finala a tot una vilòta qu'engoliguèt los maines, que, en fusionar en una meteissa comuna, prenguèron lo nom de la gara... del vilatge d'a costat.

La Vacha / Beauvallon (Valentinés)

Fòrça toponims d'un pauc pertot provenon de questions simplas, naturalas e abitualas, coma per exemple d'accidents geografics, de bastiments o quitament de la fauna e de la flora d'alentorn. Ça que la, los estatjants de La Vacha, just a costat de Fiançac, devián pas èsser convencuts pel nom de lor vilatge e pensèron en 1890 que de cambiar lo nom de la comuna per Beauvallon (literalament, "bèl valon") seriá mai de bon veire dins la modernitat e per l'imatge del vilatge, malgrat que, a mon vejaire, la singularitat de "La Vacha" me sembla mai interessanta e aisida de remembrar. Perqué n'aver vergonha?

La Sala / Decazeville (Bacin de la Sala)

Lo Bacin de la Sala foguèt un territòri minièr que visquèt una fòrta industrializacion amb la revolucion industriala mercés a la combinason de ressorsas del quite parçan, e del Valon de Marcilhac e del Causse Comtal vesins. Lo nom de La Sala es documentat tre l'Edat Mejana, mas en 1830 la vila formada pel desvolopament prenguèt lo nom de "Decazeville" en l'onor del duc Élie Decazes. Es el que dobriguèt las primièras usinas, que, a lor torn, crearián puèi la consciéncia de classa d'unes obrièrs plan combatius, que plan segurament seriá pas tròp estada de l'agrat del quite duc Decazes.

Sent Laurenç daus Urmes / Saint-Laurent-des-Hommes (Dobla)

En Peiregòrd, la combinason de la glèisa de Sent Laurenç amb los olms –"urmes" dins lo dialècte lemosin local– dels alentorns donèt lo toponim de Sent Laurenç daus Urmes. La traduccion al francés, que revertariá un Sent Laurenç daus "Òmes", a pas cap de relacion amb la denominacion del departament de Dordonha coma "Pays de l'Homme", mas amb aquesta anecdòta, an un argument de pes per justificar l'eslogan –un chic arbitrari, o cal ben dire, ça que la.

Sent Joan le Nòu / L'Union (Tolosan)

Aquela comuna es bensai la qu'a cambiat mai sovent de nom de tota Occitània. A la debuta, n'èran doas (Bèlvéser / Bélbèze, e La Cournandrie, que n'avèm pas sabut trobar lo nom en occitan), que fusionèron jol nom de "Saint-Jean-de-Kyrié-Éleyson" pendent la Revolucion. Un an pus tard, se decidiguèt –Dieu mercés– de ne remplaçar lo nom per "l'Union". Al cap d'un temps, se'n dessepara Sent Joan le Vièlh (en francés, "Saint-Jean" tot cort). Çò mai confús dins tot aquò es que, al jorn d'anuèch, i a de gents que dison "Saint-Jean-de-l'Union" per parlar tant de l'una coma de l'autra de las doas comunas.

Quand l'escritura en occitan parla, mas en francés se compren pas res

I a d'autres cases que lo nom en francés amaga lo sens del toponim mentre que la forma occitana es de bon comprene, coma per exemple: Vathmala / Bethmale, en Coserans, conegut pel formatge del meteis nom; Bèthhag / Betchat, tanben en Coserans, e La Fag / Lafat, en Nauta Marcha, que partejan la fobia als fages dins lors noms sens que sacham perqué; Bòsc Sec / Bosset, dins lo Landés, e Franceschas / Fransèches, en Nauta Marcha, qu'al primièr li amagan la secaressa e al segond li la ajustan per pas un sòu.

Lo Pònt de Montverd, Fraissinet de Losera e Sent Maurise de Ventalon / Pont-de-Montvert-Sud-Mont-Lozère (Cevena Gavaldanesa)
 

Los redecopatges administratius de l'estat francés son la font d'un fum de toponims nòus per de comunas eissidas de fusions, que lor cal cercar de noms qu'agraden a totòm. Un dels que se poirián considerar coma los mai WTF de tota Occitània es aqueste. Las tres comunas fusionèron lo 1r de genièr de 2016 e decidiguèron que lo nom mai apropriat seriá d'encadenar lo nom de la comuna mai granda amb la reflexion que "las tres comunas son totas al sud del Mont Losera", creant aital un nom quilometric e, solid, fòrça artificial.

Mas tot es pas perdut!

Castèlnòu de Braçac, Ferrièiras e Lo Marnhès èran tres comunas que fusionèron tanben en 2016, mas –a mon vejaire– quitament se lo nom l'anèron pescar al país de la fantasiá, es substancialament mai polit. Lo novèl toponim de "Fontrieu" fa referéncia al maine que se sona en francés "Nonrieu" (òc?), al centre geografic del bacin de la comuna nòva, en remplaçant "Non" per "Font" pr'amor que i a fòrça fonts sul territòri. E çò melhor de tot, es que se pòt traduire en occitan!