Opinion
Pèrder un linçò en cada bugada
Er estiu ei era sason des hèstes majors e des actes e concèrts en carrèr. Tara gent de montanha, eth bon temps e eth solei ludent son hònt de vida, e gessem, e baram, e hestejam e revendicam es nòstes tradicions.
Eth darrèr dimenge de junhsega, com cada an, en Aran auem era Corsa Aran per sa Lengua, qu’artenh ja 23 ans e qu’amasse lèu un milenat de persones. Caminam e mos trobam ena plaça dera glèisa de Vielha, a on, despús des parlaments, mos demore un aute concèrt mès deth grop Nadau. Era joenessa beu, bare, saute e cante totes es cançons. Se les sap de còr. Era plaça tremòle e toti auem eth madeish sentiment: èm aranesi, tenguem era lengua, tenguem era clau... un dia ar an aumens.
Enguan gessí des deth Baish Aran e vos pogui plan assegurar qu’era lengua occitana s’escote ben pòc en tot caminar. Bona part des marchaires parle castelhan, sustot es mès joeni. Entres ena plaça e çò de madeish: plen de drapèus occitans, toti damb era samarreta que tòque e converses ena lengua minoritzant, exaltacion nacionau ena lengua der imperi. E un an mès me’n torni tà casa preocupada peth futur dera nòsta lengua en carrèr.
Era lengua occitana ei oficiau en Catalonha hè ja dètz ans e a ua lei pròpia, pòc desvolopada, tot sigue dit. Se la reconeish coma lengua d’usatge preferenciau entara administracion en Aran. Pensatz qu’ei atau pertot? Non. Molti des nòsti Ajuntaments an trigat un bilingüisme enes comunicacions, a on enterren eth catalan tot sigue dit tanben, an trigat de hèr es programes de hèsta major e es pannèus des hèires en castelhan, en tot renegar dera lengua pròpia. Atau toti ac pòden compréner, ce diden. Era error qu’aucís era lengua ei pensar que non se mos compen, avergonhir-mos de hèr-la a servir, amagar-la.
Molti des politics aranesi, des associacions, des entitats publiques, des enterpreses, mos parlen enes hilats sociaus en castelhan. Datz un torn per Facebook o Instagram. Es hestivaus d’estiu apòsten peth country american, pera salsa cubana e peth flamenc. Ath delà des dances tradicionaus araneses, ne ua soleta manifestacion culturala en occitan, se non siguesse per Alidé, que de tant en tant mos hè erosi damb un concèrt ena nòsta lengua.
Es amics se mariden e an familha. Es nòms occitans son lègi, ja non les meten, e parlen en castelhan as sòns hilhs e hilhes. E eth 17% des aranesi qu’auem coma lengua mairau era occitana se redusís. Quedam apuprètz uns 1700. E me demani qui, en aguesta agonia lenta, serà eth darrèr moïcan.
E ven eth debat d’investidura en Govèrn espanhòu e veigui espaventada eth pacte PP-C’s que vò acabar damb era immersion lingüistica. Òc, se governen aqueri s’acabe er aranés coma lengua principau enes prumèrs ans d’escòla. Ei atau de clar. E pensi enes resultats en Aran des passades eleccions generaus, e pensi en Aran per sa lengua, e non compreni arren. Cantar Montanhes Araneses damb era man en còr e trigar a partits que non respecten ne era lengua ne eth dret ara autodeterminacion. O piri, demanar qu’era Val d’Aran pogue decidir se Catalonha artenh era independéncia e negar aquera madeisha demana ara as catalans en tot votar partits deth regim deth 78. Esquizofrenia nacionau.
Enteni er acordion dera lengua que pòc a pòc s’amòrte. Sentisqui era substitucion dera cultura pròpria. Patisqui era manca de politiques d’integracion entàs nauvengudi. Plori en compréner qu’er occitan en Aran non ei de besonh. Arrincaria cada pannèu de hèira, de concèrt, de hèsta major en castelhan. Se siguessa en Conselh Generau non daria subvencions a revistes en d’autes lengües, sajaria qu’era actualitat d’Aran se podèsse liéger en aranés. Sajaria d’assegurar era perviuença de mejans coma Jornalet, tot çò qu’auem es lectors occitanistes.
È eth sentiment qu’era Val d’Aran ei perduda, e hesqui ua crida ara responsabilitat pera pervieunça deth nòste tresòr mès gran: era lengua. Sajatz d’anar a dromir cada dia en tot pensar qu’auetz hèt tot çò qu’ei enes vòstes mans entà non deishar-la morir. Sagem entre toti de non pèrder un linçò en cada bugada. Des occitans, mo’n queden massa pòcs.
Eth darrèr dimenge de junhsega, com cada an, en Aran auem era Corsa Aran per sa Lengua, qu’artenh ja 23 ans e qu’amasse lèu un milenat de persones. Caminam e mos trobam ena plaça dera glèisa de Vielha, a on, despús des parlaments, mos demore un aute concèrt mès deth grop Nadau. Era joenessa beu, bare, saute e cante totes es cançons. Se les sap de còr. Era plaça tremòle e toti auem eth madeish sentiment: èm aranesi, tenguem era lengua, tenguem era clau... un dia ar an aumens.
Enguan gessí des deth Baish Aran e vos pogui plan assegurar qu’era lengua occitana s’escote ben pòc en tot caminar. Bona part des marchaires parle castelhan, sustot es mès joeni. Entres ena plaça e çò de madeish: plen de drapèus occitans, toti damb era samarreta que tòque e converses ena lengua minoritzant, exaltacion nacionau ena lengua der imperi. E un an mès me’n torni tà casa preocupada peth futur dera nòsta lengua en carrèr.
Era lengua occitana ei oficiau en Catalonha hè ja dètz ans e a ua lei pròpia, pòc desvolopada, tot sigue dit. Se la reconeish coma lengua d’usatge preferenciau entara administracion en Aran. Pensatz qu’ei atau pertot? Non. Molti des nòsti Ajuntaments an trigat un bilingüisme enes comunicacions, a on enterren eth catalan tot sigue dit tanben, an trigat de hèr es programes de hèsta major e es pannèus des hèires en castelhan, en tot renegar dera lengua pròpia. Atau toti ac pòden compréner, ce diden. Era error qu’aucís era lengua ei pensar que non se mos compen, avergonhir-mos de hèr-la a servir, amagar-la.
Molti des politics aranesi, des associacions, des entitats publiques, des enterpreses, mos parlen enes hilats sociaus en castelhan. Datz un torn per Facebook o Instagram. Es hestivaus d’estiu apòsten peth country american, pera salsa cubana e peth flamenc. Ath delà des dances tradicionaus araneses, ne ua soleta manifestacion culturala en occitan, se non siguesse per Alidé, que de tant en tant mos hè erosi damb un concèrt ena nòsta lengua.
Es amics se mariden e an familha. Es nòms occitans son lègi, ja non les meten, e parlen en castelhan as sòns hilhs e hilhes. E eth 17% des aranesi qu’auem coma lengua mairau era occitana se redusís. Quedam apuprètz uns 1700. E me demani qui, en aguesta agonia lenta, serà eth darrèr moïcan.
E ven eth debat d’investidura en Govèrn espanhòu e veigui espaventada eth pacte PP-C’s que vò acabar damb era immersion lingüistica. Òc, se governen aqueri s’acabe er aranés coma lengua principau enes prumèrs ans d’escòla. Ei atau de clar. E pensi enes resultats en Aran des passades eleccions generaus, e pensi en Aran per sa lengua, e non compreni arren. Cantar Montanhes Araneses damb era man en còr e trigar a partits que non respecten ne era lengua ne eth dret ara autodeterminacion. O piri, demanar qu’era Val d’Aran pogue decidir se Catalonha artenh era independéncia e negar aquera madeisha demana ara as catalans en tot votar partits deth regim deth 78. Esquizofrenia nacionau.
Enteni er acordion dera lengua que pòc a pòc s’amòrte. Sentisqui era substitucion dera cultura pròpria. Patisqui era manca de politiques d’integracion entàs nauvengudi. Plori en compréner qu’er occitan en Aran non ei de besonh. Arrincaria cada pannèu de hèira, de concèrt, de hèsta major en castelhan. Se siguessa en Conselh Generau non daria subvencions a revistes en d’autes lengües, sajaria qu’era actualitat d’Aran se podèsse liéger en aranés. Sajaria d’assegurar era perviuença de mejans coma Jornalet, tot çò qu’auem es lectors occitanistes.
È eth sentiment qu’era Val d’Aran ei perduda, e hesqui ua crida ara responsabilitat pera pervieunça deth nòste tresòr mès gran: era lengua. Sajatz d’anar a dromir cada dia en tot pensar qu’auetz hèt tot çò qu’ei enes vòstes mans entà non deishar-la morir. Sagem entre toti de non pèrder un linçò en cada bugada. Des occitans, mo’n queden massa pòcs.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Sagi de parlar aranés ath bar " Era Plaça" de Vielha damb eth crambèr :
Dialòg :
_ Porqué hablas " catalan" (sic) i no espanol ?
- Pr'amor que sagi de parlar laguens era lengua deth pais . " No entiendo el castellano". Sò un "cabron" de francés e parlar francés o espanhòu non m'agradi !
Totun, cau dider que de cara a la situacion en Occitània gran, era situcion der occitan en Aran es plan melhor.
#5 E cossi far per legitimar nòstras reivindicacions legitimas s'avèm pas un part de la societat civila darrèr nosautres?- los decisionaires agachon pas que: "quantes d'electors?" Se'n foton ben plan de Manjacostel a Mureth o de Cairon a-z-Albi...
Es plan l'interés de l'article de Mireia Boya-Busquet, de mostrar qu'emai una reconeissenca oficiala de la lenga e de mejans empachan pas lo processus de minorizacion.
Quand parlavi dels mercats- era pas per dire sonque que calia parlar la lenga pels mercats, mas per dire que calia, amb nòstres pauques mejans, anar al davant del monde ont se recampan, per explicar d'un biais militant nòstra lucha amb una argumentacion que se tenga e totes los apleches del militantisme popular- paneus, tracts, etc....
#4;
De segur que cal parlar la lenga tre que possible , dins las carrièras , al mercat, de pertot, mas ambe qual? Quand ensaji de parlar , de dire un o dos mots , ai la sentida de mendicar un signe de reconaissénça ... Una pietat. Es pas de la vergonha . Reverti l'avugle , que trantolèja dins la carrièra , a l'espèra d'un signal d'un OVNI (Occitan Valent Normalament Instintiu) . E ben non. Me tombèt pas jamai l'astrada d'entamenar sul pic una conversa.
La tòca es pas de cercar de parlar de pertot , mas de recaptar , los medias que son normalament dedicats a tota lenga nòbla. Coma se demandèt per exemple en 1980 mentre una peticion nacionala , d'aver una cadena de television per nosautres. Mas que la trapèri pas malgrat l'accion de Lafont ambe Miterrand. De pensaires occitans an cregut qu'una cadena internet podià donar l'escambi. E ben non nos cal una cadèna nacionala , coma la 3 per nos far ausir . Los organismes coma l'UNESCO fa bèl tyemps qu' an definit los mejans indispensablas per sauvar una lenga , e tot aqu passa per l'escòla , los jornals , la tele , la lenga del trabalh , de l'administracion , lo maridatge , avèm pas ren d'inventar . Aquelses organismes que trablahan sul respèct de la diversitat , an definit los secors de primièra urgença per las lengas en dangièr de mòrt.
Alara nosautres occitans avèm lo drèch de creire a d'unas idèas lumenosas , cadun dins son canton , mas cal pas oblidar que de saberuts an perfièchament definits los mejans de nos sortir del malpas. E que los mejans son plan coneguts.
Un brave article! Una trista constatacion! - e los occitanistas d'Occitània tota- avèm pas res a dire, que la situacion es marrida pertot, e nos devèm de saludar los esfòrces dels militants de la Val d'Aran per una reconèissença oficiala de la lenga.
Aquò dich, sus de que nos esclaira la paraula de Mireia Boya Busquet?
Que l'oficialitat de la lenga, la reconeissença institucionala, tanplan coma lo trabalh de promocion culturala de la lenga dins sa dignitat ( accions culturalas, d'animacion, de recèrca, d'edicion etc...) bastan pas per reviscolar la lenga pels camps e per carrièira. Atencion !, disi pas aqui qu'aquelas accions son inutilas, mas que nos cal soscar ara, cossi las aparelhar amb un trabalh modeste e prigond dins la societat civila; aquò dins doas grandas direccions:
1- Far ausir la lenga, la parlar, dins la vida de cada jorn, tant que si podèm ( per plassas rasons, sabèm qu'es pas tant simple, mas nos i cal anar). Aviai suggerit, aqui metéis, la creacion d'un badge estil " Parlem-nos occitan" o "Me podetz parlar occitan"o que te sabi mai...mas que respecte l'interlocutor eventual ( çò qu'es pas lo cas del pin ja existant de " MACAREL"( " parla me occitan") que, pel simple tutejar, s'adreiça al monde de ta "tribù" , que sabon ( e encara!) que te pòdon parlar occitan....
2- Sensibilisar lo monde per carrièiras, pels mèrcats, d'un biais militant, en fasent ausir la lenga e en argumentant dins doas direccions:
- Far compréner al monde jà estacats al pais, a la lenga, que son corresponsables de la subrevida de la cultura de lors davancèrs...
- Pel monde venguts del defòra, jà sensibilisats als problèmas de globalisacion, de biòdiversitat, d'environament, etc...lor far comprèner que la "culturòdiversitat"se deu atanben deféndre, e pas solament jos de latituds exoticas, mas primièr, al dintre del pais ont vivon e qu'aquò far partida d'una lucha globala, que ne mesuran, jà, sovent, la necessitat pel devenir de las generacions futura ..
...reflexion dubèrta...
Òc e ieu que me cresiau que la Val d'Aran èra l'isla sauva de la lenga d'Òc , sauva coma lo ròc al mitan de la tempèsta . Alara qu'es en passa de perdre son indentitat. Tristesa, lo malastre grand es lo meteis qu'amenaça nòstra lenga de pertot d'Occitània . Sem venguts al temps de l'uniformitat. e degun non l' aima aquela uniformitat que fa revertar totas les banlegas e totas las ciutats. Benlèu , (dilhèu) nos n' poder servir coma d'una arma vist que la joventut asira l'uniformitat. Praqu'ò la sola pòrta de gessida? (de sortida) , ont es? l'enug mortal del sègle que s'anoncia de l'uniformitat planetarià . E ieu me fa pensar lo vòsté article a la pensada darrièra J Bodon , coma dins son libre : La Santa Estèla Del Centenari , que s'imaginava de sauvar la cultura d'òçc pel biais d'un savant completaments falord., e d'un parèlh de joves vestit d'una armura d'acièr , sensada los aparar del fuòc nucleari.... Ieu vòli creire que l'umanitat vòl pas de l'uniformitat que naseja e los joves d'en primièr.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari