Opinion
Un biais modèrne de presentar una lenga minorizada
Las associacions que defenen las lengas minorizadas ac hèn de mès d’un biais. E dambe una eficacitat, ac cau díser, que pòt cambiar d’un biais a l’aute. Per çò qu’es de tocar lo monde joens, benlèu que lo biais mès bon … es d’estar joen se medish.
Es aquò que hè (a agut l’idèia d’aver pas que 21 ans) lo Mikołaj Wilga, un joen silesian de la vila de Bytom, qu’a creat una cadena YouTube ende promòver sa lenga, e es vengut atau un youtuber. Una cadena, suu siti YouTube, es un grop de vidèos que son hèitas per la medisha persona. S’i pòt abonar, e atau ètz informats a cada còp qu’un filmòt navèth es botat en linha.
Devath lo chafre Niklaus Pieron, aqueste estudiant en filologia anglesa se botèc un jorn a’s filmar a casa dens situacion totjorn umoristicas dens la lenga silesiana, lenga minorizada de Polonha (Parlada en Hauta-Silesia e drin en Republica Chèca) e pas jamès reconeguda a maugrat d’unas temptativas de votacions au parlament. Es sovent qualificada de gwara, çò que pòt correspóner haut o baish a nòste mot pejoratiu de “patés”.
Eslevat peus grans, lo petit Mikołaj aprengoc e parlèc las duas lengas a l’encòp sens nat problèma. Comprengoc pas sa “silesianitud” qu’un còp en vacanças dens la region de Masuria, region deus lacs deu nòrd-èst de Polonha, quan lo monde le digoc que “s’ausís qu’es de Silesia”.
Cau díser totun que sa cadena YouTube es pas consacrada sancèrament au silesian, mes qu’a lançat una seria apelada ŚLĄSKIE SŁOWA NA DZIŚ, sia “mots silesians ende uei”, que tracta d’una part de vocabulari emplegat dens la vita vitanta.
Lo purmèr numèro, que podètz véser aquiu, estoc dedicat aus sznuptuchy, los mocadors de papièr, a la srajtaśma, o papièr igienic, e a la flacha, botelha. Sens de comprénguer lo silesian, podètz gostar de l’interpretacion d’actor deu joenot, autoproclamat profesor niy-za-fest habilitowany, sia un “professor pas tròp abilitat”, a la simplicitat plasenta de la realizacion e a l’ambient generau de las vidèos.
Dinc a uei, lo Niklaus poderé recéber lo prèmi de la mès bona promocion d’una lenga minorizada. Sa cadena a dejà mès de 54.000 abonats (pas totis en Silesia, segon eth), e se sabèm pas s’es aquò pr’amor de son activitat linguïtica, podèm i pensar se vesèm lo rebat mediatic que sa creacion a provocat dens los mèdias de Hauta Silesia.
Sabèm pas se la cadena YouTube deu Niklaus n’es l’unica encausa, mes la lenga silesiana vedoc un reganh d’interés au miei deus estudiants de la vila de Katowice aquestas darrèras annadas.
Aquò poderé servir d’exemple a mantuns dehensors de las lengas minorizadas, gràcias sutot a internèt que permet una comunicacion tranversala sens de passar peus poders en plaça.
De qué soscar. Es evident que pertocar un public vièlh, per contra, es una tòca a escaigença braca.
Es aquò que hè (a agut l’idèia d’aver pas que 21 ans) lo Mikołaj Wilga, un joen silesian de la vila de Bytom, qu’a creat una cadena YouTube ende promòver sa lenga, e es vengut atau un youtuber. Una cadena, suu siti YouTube, es un grop de vidèos que son hèitas per la medisha persona. S’i pòt abonar, e atau ètz informats a cada còp qu’un filmòt navèth es botat en linha.
Devath lo chafre Niklaus Pieron, aqueste estudiant en filologia anglesa se botèc un jorn a’s filmar a casa dens situacion totjorn umoristicas dens la lenga silesiana, lenga minorizada de Polonha (Parlada en Hauta-Silesia e drin en Republica Chèca) e pas jamès reconeguda a maugrat d’unas temptativas de votacions au parlament. Es sovent qualificada de gwara, çò que pòt correspóner haut o baish a nòste mot pejoratiu de “patés”.
Eslevat peus grans, lo petit Mikołaj aprengoc e parlèc las duas lengas a l’encòp sens nat problèma. Comprengoc pas sa “silesianitud” qu’un còp en vacanças dens la region de Masuria, region deus lacs deu nòrd-èst de Polonha, quan lo monde le digoc que “s’ausís qu’es de Silesia”.
Cau díser totun que sa cadena YouTube es pas consacrada sancèrament au silesian, mes qu’a lançat una seria apelada ŚLĄSKIE SŁOWA NA DZIŚ, sia “mots silesians ende uei”, que tracta d’una part de vocabulari emplegat dens la vita vitanta.
Lo purmèr numèro, que podètz véser aquiu, estoc dedicat aus sznuptuchy, los mocadors de papièr, a la srajtaśma, o papièr igienic, e a la flacha, botelha. Sens de comprénguer lo silesian, podètz gostar de l’interpretacion d’actor deu joenot, autoproclamat profesor niy-za-fest habilitowany, sia un “professor pas tròp abilitat”, a la simplicitat plasenta de la realizacion e a l’ambient generau de las vidèos.
Dinc a uei, lo Niklaus poderé recéber lo prèmi de la mès bona promocion d’una lenga minorizada. Sa cadena a dejà mès de 54.000 abonats (pas totis en Silesia, segon eth), e se sabèm pas s’es aquò pr’amor de son activitat linguïtica, podèm i pensar se vesèm lo rebat mediatic que sa creacion a provocat dens los mèdias de Hauta Silesia.
Sabèm pas se la cadena YouTube deu Niklaus n’es l’unica encausa, mes la lenga silesiana vedoc un reganh d’interés au miei deus estudiants de la vila de Katowice aquestas darrèras annadas.
Aquò poderé servir d’exemple a mantuns dehensors de las lengas minorizadas, gràcias sutot a internèt que permet una comunicacion tranversala sens de passar peus poders en plaça.
De qué soscar. Es evident que pertocar un public vièlh, per contra, es una tòca a escaigença braca.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Los ciutadans alemands de Silesia estèron pas "convidats amablament de s'anar leu leu" de tota Silesia, com tampauc n'estèron los ciutadans de lenga silesiana de l'Alta Silesia. Los poloneses jamai estèron amables amb tots aquestes ciutadans.
Parlatz-nos tambén de los caisubs, que tambén son ciutadans polonesos, sens doblidar los de legga turquesa..
De còps lo silesian sembla de chèc popular (non-degermanizat)*. Totun cresi que cau aver basas d'alemand end'ac compréner.
Atau lo qui mia lo tren ei un "ajznboňák"...
#3 S'agís de l'eslava. Lo monde que parlacan lo silesian germanic eston convidats amablament de se n'anar lèu lèu a la fin de la guèrra de cap a Alemanha e Silesia Baisha (region de Wrocław o Breslau mès a l'oèst) estoc lavetz poblada de Poloneses desportats de las regions de l'èst balhadas a l'Union Sovietica.
Per contra, coma Silesia Hauta estoc alemana pendent un brave tròç de temps, totis los mots modèrnes deu sègle XX-au son de soca alemana. Lo tram se ditz "bana" de l'aleman "Bahn" e a còps se podon encontrar mots ibrids german/eslaus coma "lufczyk", qu'es lo diminutiu eslau (-ik) de "Luft" en alemand, sia l'aire. Se parla d'un trauquet dens un mur o un finestron.
I a tanben fòrça mots chècs : pozór ("atencion" - en polonés uwaga e en chèc pozor) o koło per díser la bicileta, en chèc kolo, en polonés "rower" de la marca de fabricant.
De quina lenga silesiana s'agís aquí ? Que n'i a doas... una eslava mai una germanica.
https://fr.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A9sien
Me sembla que Deidier Maurell faguèt un trabalh sus lo subjècte amb seis escolan, en Provença.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari