Opinion
Las idèas claras
Coma tot movement, lo nòstre, l’occitan, lo travèrsan de debats e de discussions. Uèi me sembla important qu’ajam las idèas claras per avançar.
Se sèm occitanistas, es perque defendèm una vision del Mond dobèrta a la diversitat, ont nòstra cultura poirà coexistir amb las autras. Perqué d’unes vòlon imitar l’uniformalisme francés, ont solament cal acceptar qui nos sembla parièr a nosautres?
Tanben nòstra civilizacion foguèt nafrada a mòrt a causa de l’intolerància, en particular religiosa. Los occitans que tractan los musulmans o quins autres (non) cresents que sián amb mesfisança o òdi, son mai pròches de Simon de Montfòrt que dels besierencs catolics que perdèron la vida pr’amor que refusavan de liurar los erètges als crosats.
Devèm pas res a França, a Espanha, Itàlia o Mónegue. Cap d’aqueles estats respècta pas completament nòstra cultura, los tres primièrs nos impausan mai (França) o mens (Espanha) lors lengas, e lo quatren, pasmens situat en Occitània, desconeis la lenga occitana, que lo ligur monegasc solet i apareis dins l’ensenhament e los panèls. Interèssa mai la causa occitana la probabilitat d’un estat catalan amb l’occitan coma lenga oficiala, que la defensa de pàtrias que, o sabèm pro, son pas nòstras.
Se devèm pas res an aquelas pàtrias -ni als partits que las aparan e que nos prometon de leis que jamai non fan votar-, son al contrari aquelas pàtrias qu’o nos devon tot: son elas qu’entrenèm amb nòstres impòstes e es a causa d’aquelas que nòstres ancessors moriguèron de badas. Ven doncas a nosautres de nos far respectar, e non pas al revèrs.
E per nos far respectar, caldrà exigir, en nom del drech de reparacion istorica, que l’occitan s’ensenhe obligatòriament a l’escòla.
Ai escrich al futur, “caldrà exigir”, pr’amor que tanben i a una autra idèa clara que cal tenir al cap: sèm febles. Organizar de manifestacions cada tres ans en Lengadòc o signar de peticions en linha amb qualques milièrs de personas, tot aquò es l’indici d’un impacte tròp pauc limitat dins una populacion occitana de setze milions.
Per tant, ont trobar de fòrças? Una autra idèa clara es qu’o poirem pas en nos afeblissent encara mai. Val pas la pena de nos far los agents de França o del francés: Occitània es pas una França del Miègjorn. Es Occitània, es nòstre centre. Sèm nòstre centre, non pas lo centre d’un autre, e en o pensant, nos poirem concentrar sus la lenga, la cultura, lo país.
Doncas, se volèm èstre fòrts, nos cal trobar los mejans de quichar la societat ont vivèm. Passaràn per la lenga nòstra: es l’arma de çò que sèm e la sola arma, amb un jòc de mots solament possible en occitan, que ne dispausem. Escriure, legir, parlar, transmetre. Demostrar pacientament qu’existissèm. Véncer nòstres complèxes. Resistir a la pression de las lengas dominantas, en privat e en public.
Ja o fasèm totes, mas cresi de mai que mai que sèm pas pro organizats. Nos devesissèm, nos escampilham, nos garrolham e nos isolam, amb la risca de nos escantir per sempre, de far morir mai lèu nòstra cultura a l’agonia. Al contrari, cal trobar lo camin de l’unitat, e l’unitat se farà dins la vesibilitat de nòstra lenga, valent a dire dins l’organizacion de la transmission entre familhas e amics.
E pensi a quicòm que retrairiá al collectiu Parlemu corsu de mos compatriòtas de Corsega.
Se sèm occitanistas, es perque defendèm una vision del Mond dobèrta a la diversitat, ont nòstra cultura poirà coexistir amb las autras. Perqué d’unes vòlon imitar l’uniformalisme francés, ont solament cal acceptar qui nos sembla parièr a nosautres?
Tanben nòstra civilizacion foguèt nafrada a mòrt a causa de l’intolerància, en particular religiosa. Los occitans que tractan los musulmans o quins autres (non) cresents que sián amb mesfisança o òdi, son mai pròches de Simon de Montfòrt que dels besierencs catolics que perdèron la vida pr’amor que refusavan de liurar los erètges als crosats.
Devèm pas res a França, a Espanha, Itàlia o Mónegue. Cap d’aqueles estats respècta pas completament nòstra cultura, los tres primièrs nos impausan mai (França) o mens (Espanha) lors lengas, e lo quatren, pasmens situat en Occitània, desconeis la lenga occitana, que lo ligur monegasc solet i apareis dins l’ensenhament e los panèls. Interèssa mai la causa occitana la probabilitat d’un estat catalan amb l’occitan coma lenga oficiala, que la defensa de pàtrias que, o sabèm pro, son pas nòstras.
Se devèm pas res an aquelas pàtrias -ni als partits que las aparan e que nos prometon de leis que jamai non fan votar-, son al contrari aquelas pàtrias qu’o nos devon tot: son elas qu’entrenèm amb nòstres impòstes e es a causa d’aquelas que nòstres ancessors moriguèron de badas. Ven doncas a nosautres de nos far respectar, e non pas al revèrs.
E per nos far respectar, caldrà exigir, en nom del drech de reparacion istorica, que l’occitan s’ensenhe obligatòriament a l’escòla.
Ai escrich al futur, “caldrà exigir”, pr’amor que tanben i a una autra idèa clara que cal tenir al cap: sèm febles. Organizar de manifestacions cada tres ans en Lengadòc o signar de peticions en linha amb qualques milièrs de personas, tot aquò es l’indici d’un impacte tròp pauc limitat dins una populacion occitana de setze milions.
Per tant, ont trobar de fòrças? Una autra idèa clara es qu’o poirem pas en nos afeblissent encara mai. Val pas la pena de nos far los agents de França o del francés: Occitània es pas una França del Miègjorn. Es Occitània, es nòstre centre. Sèm nòstre centre, non pas lo centre d’un autre, e en o pensant, nos poirem concentrar sus la lenga, la cultura, lo país.
Doncas, se volèm èstre fòrts, nos cal trobar los mejans de quichar la societat ont vivèm. Passaràn per la lenga nòstra: es l’arma de çò que sèm e la sola arma, amb un jòc de mots solament possible en occitan, que ne dispausem. Escriure, legir, parlar, transmetre. Demostrar pacientament qu’existissèm. Véncer nòstres complèxes. Resistir a la pression de las lengas dominantas, en privat e en public.
Ja o fasèm totes, mas cresi de mai que mai que sèm pas pro organizats. Nos devesissèm, nos escampilham, nos garrolham e nos isolam, amb la risca de nos escantir per sempre, de far morir mai lèu nòstra cultura a l’agonia. Al contrari, cal trobar lo camin de l’unitat, e l’unitat se farà dins la vesibilitat de nòstra lenga, valent a dire dins l’organizacion de la transmission entre familhas e amics.
E pensi a quicòm que retrairiá al collectiu Parlemu corsu de mos compatriòtas de Corsega.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Doncas cal agachar:
L’utsitá escrit en grafío hispanisado
Le frãncé ecri ãn grafí hispaniŝé
L’ootsitah escreet en grahfeaw anglicizahdaw
Le frãnsay ecree ãn grahfee ãnglicizay
#2 Indicatz : "Per contra, se de restaurators tradicionaus s'associan per traduíser lur carta en òc (grafia fracisada)…" E cossí voldriatz redigir la carta d'un restaurant tradicional d'Ile de France a Nòva Yòrk ? En francés amb grafia anglicizada ? E a Mardid ? En grafia ispanizada ? L'occitan s'escriu en occitan. Sonque los ases son pas fotuts de l'apréner. Tota lenga s'apren, tant a l'escrit coma a l'oral. E sèm tan plan capables d'apréner nòstra lenga coma tot pòble la sieuna, ni mai, ni mens. Simplament, nos mancan dignitat e exigéncia.
#4 As plan rason !
" vesi pas perque se calriá emmerdar amb una grafia qu'es pas perfiècha... lo pòble a rason... los intellectuals en preson... ieu soi pro intelligent per saber coma me cal escriure... etc. "
De se demandar perque escrives lo francés o l'anglés correctament quan la faiçon de dire un mot depend del país ont la lenga es parlada.
Coneisses la cançon : tant que farem aital, cromparem pas de bòrda...
Qu'ei de dòu har pr'amor las toas idèas ne son pas pègas en generau...
Quitament s'es un dret, la canha intellectuau ne deu pas estar encoratjada...
#4
Critiqui pas la grafia alibertina en tant que locutor de gascon que la trobaré pas apropriada per transcríver lo gascon. D'alhons, mon gascon es prampó periferic e, personalament, sui pro ''limosinotròpe'' :).
Remarcaratz tanben qu'utilisi la grafia alibertina en m'adreçant aus que la coneishen... tot en l'adaptant tanplan (p. ex.,sus Gasconha.com, escriurèi ''tabé, taplan, ré, ò, no...'', achí sus Jornalet hèsi un esfòrç mès tot en escrivent ''les'' çò que d'auts escriven ''las''...)
Mès critiqui la grafia alibertina... 1) coma vitrina de l'occitan de cap aus inhorents de 'quera grafia (que son una majoritat, au rapèli...) e de cap aus qu'aprenen l'òc a l'escriut avant de l'apréner a l'orau (coneishi una mèste de conferéncias en òc qu'au mens ad una epòca lo parlèva coma un debutant tot en augent aqueth pòste); 2) quòra es utilisada coma sinonime d'occitan (ex. : ''La Barda'' es occitan, ''Labarde'' es francés > los beocians creiràn que se ditz [labar'da] en occitan e [la'bardə] en francés quòra justament [la'bardə] es un mòt gascon... Bonjorn l'eficacitat !! Enfin bon repapilhi)
E justament tot çò dich dins l'article me sembla pas clar, puslèu sorne.
I a d'antagonismes, de grandassas invocacions chamanicas.
Un retrach de boy scout e una paganaria plan catolica.
La prioritat es la lenga : bona idèia...mas en disent aquò avem ren fach.
Dire sufis cap pus.
La prioritat es la lenga òc ben mas i dèuria aver una tièra d'accions e pas que tres
D'aici d'ailà.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari