Es pas lo premier còp que pausam la question: au contrari de las autras lengas de França, que concernan ren qu’una region, coma lo breton, o una part de departament, coma lo basc, çò que caracteriza l’occitan, es que son espandi recuerbe sèt de las ancianas regions, e aüra quatre de las nòvas, en laissant de caire los trocets sus la talvèra (dau costat de l’Indra per exemple: la franja sud d’Indra es dins lo Creissent, se pot doncas considerar qu’es d’occitan, brut, mas occitan, e, naturalament, las parts de l’espandi occitan que son pas dins l’estat francés).
 
D’aquí, coma o avèm de-lonja sotalinhat, de diferéncias en termes de tractament segon los endreches, entre lo desèrt quasi absolut au nòrd (Auvernha, Lemosin, Ròse-Aups) e las oasis dau sud.
 
Una situacion d’inegalitat qu’es visiblament per se perlonjar.
 
 
Esparpalh faiçon puzzle

L’i a premier de tot las implicacions de la “refòrma” regionala recenta.

 
Siam pas per discutar aquí dau fons d’aquela refòrma: sus quentes critèris, e après quenta consultacion son estats chausits los “mariatges” entre regions d’avans e regions d’aüra, o quentes means e competéncias suplementaris van estre porsuts a las novèlas entitats, vist las responsabilitats mai o mens costosas que lor son impausat?
 
Cò que nos interessa aquí es las consequéncias sus l’ensenhament de la lenga. E aquí, pas grand qué de nòu, per pas dire mai:
 

— Potencialament positiva, mas chau veire, la fusion entre Aquitània e Lemosin: vist çò que la Region Lemosin fasia per la lenga, es clar que pòt pas estre pèjo amb una region alarjaa que, dins son estat anterior, ne fasia un pauc mai; e serè benlèu possible de far quauque ren per l’occitan de la franja de Charenta, (en laissant naturalament de plaça au peitavin-santongés, emai los occitanistas aien tròp sovent de mau a acceptar l’existéncia de las “lengas d’oïl”).
 
— Dins lo cas de la fusion entre Tolosa e Montpelhier, ont de causas se fasian, sembla a premiera vista que l’aquesit serè au mens mantengut.
 
— Per quant au mariatge mai o mens forçat entre Auvernha e Ròse-Aups, se potencialament, aquí mai, poiria permetre una politica coerenta entre Auvernha e la part occitanofòna de Ròse-Aups (Droma-Ardescha, sud Isèra, sud Loire), chalrè veire s’es una idèia qu’interessa vertadierament lo novèu president de la region.

 
Mas las regions pòion pas far sens un acòrdi, e una “convencion” amb l’Estat. E aquí començan las dificultats.
 
 
 

Los territòris de las regions e los territòris de las academias, a bon drech anar, auria chalgut que la “refòrma” los armonizesse, au nom de la reduccion dau “mila-fuèlhas administratiu” que las gazetas ne parlan tant e puèi mai.

 
Es pas çò que s’es passat dins lo monde reau: las academias ancianas demòran: n’i aurè encara doas en PACA (Ais e Niça, mas l’i siam acostumats) doas entre Tolosa e Montpelhier, amb preeminéncia per Montpelhier (vist l’amor que lo rectorat locau mòstra per l’occitan, bon coratge…), tres per la “Nouvelle Aquitaine” (e bon coratge, aquí mai, per discutar amb lo rectorat de Lemotges…) Brèu, las “novèlas” regions se van retrobar amb un nombre d’interlocutors rectoraus que serè complicat d’acordar entre elos au moment que chalrè tornar negociar (o començar enfin de negociar…) las convencions Estat-Region. Aquí mai e tornarmai, bon coratge.
 
 
Avètz dich “autonomia”?
 
Es pas lo solet problèma que las “refòrmas” en cors implican. Fai un brave moment que lo grand mot, amondaut e a drecha coma a gaucha dins lo discors oficiau, es lo d’autonomia.
 
Autonomia dels rectorats, autonomia dels establiments, que dison.
 
Lo problèma es que l’autonomia dels establiments, es pas la dels personaus mas premier de tot l’autonomia dels chaps d’establiment, sempre que mai mestres de la gestion dels means que lor son autrejats.
 
Aquò vòl dire que se las oras bailaas a l’occitan benefician pas d’una dotacion particulara (çò que, d’experiéncia, enchanta pas brica nòstres interlocutors ministeriaus), serèn integraas a una dotacion globala orària amb totas las autras matèrias, amb la risca qu’un chap d’establiment considere que las urgéncias per son “projecte” son pas la lenga regionala, mas quauque ren mai…
 
Laissam aquí de caire, car li chalrè tornar quand aurem mai d’entresenhas vengùas dau terrenh e de nòstres collègas de collègi, l’impacte de la “refòrma” dau collègi, amb los famoses EPI.
 
Partit coma es, serè complicat de far foncionar l’ensenhament de l’occitan au nivèu d’una academia e, en dessobre, d’una  region.
 
Serè encara mai complicat d’o far foncionar au nivèu interregionau.
 
 
L’i a l’OPLO, que pòt juar un ròtle de coordinator, a condicion, es clar, que n’aie los means
 
Mas l’OPLO, es una instància que concerna ren qu’una part de l’espandi occitan, a saber entre Bordèus e lo Ròse: Ròse-Aups e PACA son pas concernats.
 
E l’idèia d’un raprochament entre Provença e las autras regions a l’entorn de la promocion de l’occitan es pas tant  evidenta, e o es probable encara mens per Auvernha-Ròse-Aups, ont l’occitan es pas solet concernat.
 
Car coma es naturau, una “region” pòt trobar, dins lo melhor dels cases, un interès a proclamar la valor de sa “lenga regionala”, e mobilizar de means per sa promocion, que sieie via de convencions amb l’Educacion Nacionala o via d’autres biaisses (Cultura, patrimòni, medias…).
 
Solament, serè, logicament, SA lenga regionala, aquela que pòt semondre a son discors de legitimacion de son existéncia los arguments culturaus que fan mestier, d’aitant mai quora los contorns de la region, familiers despuèi lo temps de las “regions-programa” dau paure Pompidou s’atròban subit bravament eslargits.
 
Es absulament pas segur, per o dire ansin sens dramatizar, que l’idèia de la necessitat de partear la lenga “regionala” amb d’autras “regions” dins l’encastre d’una politica cordonaa lor semble tant evidenta qu’aquò.
 
L’interés de la region PACA, per préner aquel exemple, es de promòure l’idèia d’una lenga “provençala” especifica, (emai en afichant, per mostrar son sens de la pluralitat, l’existéncia, a l’entorn dau “provençau”, dau “nissard” e dau “gavòt”…), pas de defendre l’idèia qu’aqueu “provençau” es en fach una lenga comuna amb las regions vesinas, çò que risca d’estre vist coma pas gaire rentable en termes de comunicacion, (e Dieu sap se la comunicacion, es quauque ren qu’aqueu mond l’i son sensibles…).
 
E dau còp, la tentacion normala, per las associacions occitanistas localas, serè de privilegiar aquò locau, sens se tròp socitar de çò que se passarè de l’autre costat dau confin sagrat de la “region”.
 
 
Jacobinisme, disián?
 
Aquí siam acharats a una polida paradòxa.
 
Fai de decennis, per pas dire de sègles, que lo moviment occitan denonciam lo “jacobinisme” francés. Mas encuei la realitat dau sistèma es absulament pas “jacobina”. Pas solament per la rason evidenta que los govèrns en plaça son pas aquí per far la Revolucion… Mas perqué lo leit-motiv “modèrn” de l’autonomia laissaa als “actors de terrenh” a per resulta immediata l’abséncia de tot contraròtle vertadier dau centre sus las baronias localas.
 
Quant de còps, dins los rescontres que la FELCO avèm agut amb lo ministèri, nos es estat respondut que de la carriera de Grenelle estant, nòstres interlocutors avian pas ges de biais d’impausar que que sieie als rectors o als chaps d’establiment.
 
La realitat dau “mamot” es aquela: la de la reconstitucion  d’un vertadier feudalisme, ont lo bon o lo marrit voler d’un rector, d’un DASEN o d’un chap d’establiment pòt perfechament valer mai, en l’abséncia de lèi, que las circulàrias o arrestats, o polits discorses venguts d’amont.
 
Vaquí nòstre problèma, los que siam apontuats a assajar de desvolopar l’ensenhament de l’occitan dins l’escòla publica: poèm obténer, e avèm obtengut, de tèxtes e de directivas au nivèu nacionau, que suu papier bailan de possibilitats de desvolopament de nòstre ensenhament.
 
Mas dins la realitat siam preses dins unas estenalhas entre lo localisme dels poers territoriaus e lo feudalisme de l’aparelh Educ Nat: e tot aquò bèu, suu terrenh, au ras dau terrenh, pòt far chi se lo decideire locau decida que se sente pas concernat.
 
 
Coma far per arribar a trobar lo biais d’impausar lo respiech dels textes amai a aquelos que se senton pas engatjats per elos? Coma far per arribar a un desvolopament coerent, equitable, entre totas las parts de l’espaci occitan?
 
Las regions pòion ajuar, segur, amb los limits qu’avèm dich. Mas es clar que basta pas.
Quau a d’idèias, que las nos done…