Opinion
Simbèu*, un mot qu’existís pas
Segon certans diccionaris e certans occitanistas, lo mot lengadocian lo simbòl se convertiriá dins d’autres dialèctes en lo simbèu* o lo simbòle* o lo simbòlo*... Que non, pas ges...
En realitat i a dos mots diferents de basa, amb d’originas diferentas e de senses diferents: d’un caire lo simbòl amb una s, d’autre caire lo cimbèl o lo cimbèu amb una c.
(Confèssi que ieu meteis me daissèri enganar per aquel problèma a una epòca anteriora de ma vida abans que me botèsse a estudiar la question.)
Simbòl
Quand volèm parlar de “simbòl”, sufís de dire lo simbòl. Es la forma normala dins totes los dialèctes occitans.
Es un mot de formacion culta (o sabenta), pres al latin symbolum, e lo mot latin ven el meteis del grèc sýmbolon (σύμβολον).
La varianta lo símbol es pas inexacta mas es limitada a qualques parlars periferics e pauc estenduts. Lo símbol reflectís una accentuacion arcaïca, similara a la forma catalana el símbol. Se recomanda la forma generala lo simbòl per la comunicacion larga e per l’occitan estandard.
La forma lo símbolo* se tròba en niçard e dins las Valadas, mas es pas recomandabla que còpia l’italian il simbolo. La cal remplaçar per lo simbòl.
La forma lo simbòle* se tròba dins fòrça parlars, un pauc de pertot, mas es pas de conselhar perque còpia lo francés le symbole. Se recomanda de remplaçar lo simbòle* per lo simbòl.
La forma lo simbòlo* es pro enigmatica e se limita a certans parlars gascons del costat de l’estat francés. Sembla pas de s’utilizar dins lo gascon aranés de l’estat espanhòl. A priòri, donc, la ‑o* finala de simbòlo* non vendriá pas de l’espanhòl el símbolo. Vaicí una ipotèsi per
explicar lo simbòlo*: l’esitacion entre ‑e e ‑o finalas es normala dins qualques mots de formacion populara, en gascon, coma l’arbe / l’arbo (= l’arbre), l’ase / l’aso e se seriá estenduda per analogia al francisme lo simbòle* / lo simbòlo*. Cal preferir en tot cas lo simbòl, qu’es de formacion pus regulara.
Cimbèl/cimbèu
Lo forma lo simbèu*, amb una s, existís pas dins la grafia classica normalizada de l’occitan. Es admissibla solament en grafia mistralenca: ‘lou simbèu’ (vejatz los diccionaris de Mistral e Palai).
Lo sol equivalent corrècte en grafia classica es lo cimbèu o lo cimbèl, segon los parlars, amb una c (vejatz lo diccionari d’Alibèrt).
Aquel mot ven del latin popular cymbellum° “pichona cimbala”, qu’es un diminitiu del latin classic cymbalum “cimbala”, que ven el meteis del grèc kýmbalon (κύμβαλον) “cimbala”.
Lo cimbèl o lo cimbèu es, a l’origina, una “leca per enganar los aucèls en forma de pichona cimbala penjada a un fil”. Puèi lo mot designèt d’autras formas de lecas per enganar de predas divèrsas. Per exemple, un cimbèl podiá prene la forma d’un aucèl viu estacat près d’una leca per n’atraire d’autres. E mai podiá èsser un fals aucèl de fusta...
D’aquí se desvolopèt un sens novèl suplementari: per analogia amb l’aucèl estacat al fil, lo cimbèl designèt tanben un objècte estacat a un fil tibat e servissent de compàs per mesurar la talha d’un cercle.
Un autre sens possible per cimbèl o cimbèu es lo de “signe”, çò es, “marca materiala d’una mesura”... puèi “signe” o “senhal” en general. Aquò o podèm legir dins lo diccionari occitan de Mistral a l’article cimbèu (‘simbèu’).
Probablament, qualques occitanistas faguèron una lectura tròp rapida de Mistral.
Fin finala creguèron que l’occitan deviá adoptar la forma lo simbèu* en luòc de lo simbòl. Pensavan probable que lo simbèu* fasiá “pus occitan” e que lo simbòl fasiá “tròp francés”.
Es una error coma ne vesèm tantas dins l’usatge fragil de l’occitan.
En realitat i a dos mots diferents de basa, amb d’originas diferentas e de senses diferents: d’un caire lo simbòl amb una s, d’autre caire lo cimbèl o lo cimbèu amb una c.
(Confèssi que ieu meteis me daissèri enganar per aquel problèma a una epòca anteriora de ma vida abans que me botèsse a estudiar la question.)
Simbòl
Quand volèm parlar de “simbòl”, sufís de dire lo simbòl. Es la forma normala dins totes los dialèctes occitans.
Es un mot de formacion culta (o sabenta), pres al latin symbolum, e lo mot latin ven el meteis del grèc sýmbolon (σύμβολον).
La varianta lo símbol es pas inexacta mas es limitada a qualques parlars periferics e pauc estenduts. Lo símbol reflectís una accentuacion arcaïca, similara a la forma catalana el símbol. Se recomanda la forma generala lo simbòl per la comunicacion larga e per l’occitan estandard.
La forma lo símbolo* se tròba en niçard e dins las Valadas, mas es pas recomandabla que còpia l’italian il simbolo. La cal remplaçar per lo simbòl.
La forma lo simbòle* se tròba dins fòrça parlars, un pauc de pertot, mas es pas de conselhar perque còpia lo francés le symbole. Se recomanda de remplaçar lo simbòle* per lo simbòl.
NB — La famosa ‑e de sosten, dins simbòle*, es pas brica necessària en occitan e o ai ja demostrat en detalh dins una sèria d’articles aquí, aquí, aquí, aquí, aquí e aquí. S’acceptam pertot en occitan de dire alcòl, etanòl e mongòl, podèm prononciar pertot simbòl sens cap de problèma.
La forma lo simbòlo* es pro enigmatica e se limita a certans parlars gascons del costat de l’estat francés. Sembla pas de s’utilizar dins lo gascon aranés de l’estat espanhòl. A priòri, donc, la ‑o* finala de simbòlo* non vendriá pas de l’espanhòl el símbolo. Vaicí una ipotèsi per
explicar lo simbòlo*: l’esitacion entre ‑e e ‑o finalas es normala dins qualques mots de formacion populara, en gascon, coma l’arbe / l’arbo (= l’arbre), l’ase / l’aso e se seriá estenduda per analogia al francisme lo simbòle* / lo simbòlo*. Cal preferir en tot cas lo simbòl, qu’es de formacion pus regulara.
Cimbèl/cimbèu
Lo forma lo simbèu*, amb una s, existís pas dins la grafia classica normalizada de l’occitan. Es admissibla solament en grafia mistralenca: ‘lou simbèu’ (vejatz los diccionaris de Mistral e Palai).
Lo sol equivalent corrècte en grafia classica es lo cimbèu o lo cimbèl, segon los parlars, amb una c (vejatz lo diccionari d’Alibèrt).
Aquel mot ven del latin popular cymbellum° “pichona cimbala”, qu’es un diminitiu del latin classic cymbalum “cimbala”, que ven el meteis del grèc kýmbalon (κύμβαλον) “cimbala”.
Lo cimbèl o lo cimbèu es, a l’origina, una “leca per enganar los aucèls en forma de pichona cimbala penjada a un fil”. Puèi lo mot designèt d’autras formas de lecas per enganar de predas divèrsas. Per exemple, un cimbèl podiá prene la forma d’un aucèl viu estacat près d’una leca per n’atraire d’autres. E mai podiá èsser un fals aucèl de fusta...
D’aquí se desvolopèt un sens novèl suplementari: per analogia amb l’aucèl estacat al fil, lo cimbèl designèt tanben un objècte estacat a un fil tibat e servissent de compàs per mesurar la talha d’un cercle.
NB — Per aqueste darrièr sens, lo francés ditz le simbleau, mot qu’a la meteissa origina que lo cimbèl o lo cimbèu. Mas lo francés a causit una grafia non etimologica amb s en luòc de c. Aquò explica l’usatge erronèu de s dins la grafia mistralenca ‘lou simbèu’.
Un autre sens possible per cimbèl o cimbèu es lo de “signe”, çò es, “marca materiala d’una mesura”... puèi “signe” o “senhal” en general. Aquò o podèm legir dins lo diccionari occitan de Mistral a l’article cimbèu (‘simbèu’).
Probablament, qualques occitanistas faguèron una lectura tròp rapida de Mistral.
— Vegèron que cimbèu (simbèu*) podiá significar “signe”, un sens pròche d’aquel de “simbòl”.
— E a l’encòp, s’avisèron que lo mot cimbèu (simbèu*) aviá una forma similara a aquela de simbòl, e mai se los dos mots an pas brica la meteissa etimologia.
— E a l’encòp, s’avisèron que lo mot cimbèu (simbèu*) aviá una forma similara a aquela de simbòl, e mai se los dos mots an pas brica la meteissa etimologia.
Fin finala creguèron que l’occitan deviá adoptar la forma lo simbèu* en luòc de lo simbòl. Pensavan probable que lo simbèu* fasiá “pus occitan” e que lo simbòl fasiá “tròp francés”.
Es una error coma ne vesèm tantas dins l’usatge fragil de l’occitan.
NB — Un mot que ven tanben de cymbalum es lo cimbolo la cimbola: es una “campaneta al còl d'un muòl o d’un buòu” (e en particular, al còl d’un cap de bestiar que guida un tropèl).
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#10 Mas qual a dit que èra dit en l'article que l'o d'arbo èra una vocala de sosten? Pas ieu, en tot cas.
#9 Abans de har ua "remarca correctiva", que caleré liéger atentivament. Dens aqueste article, arrés non ditz pas que la "-o" d'"arbo" ei ua "vocala de sostien".
Una petita remarca correctiva a prepaus del mot "arbo". L''"o" finala d'aqueste mot "arbo" es perfèitament etimologica e pas briga una vocala de sosten (quina idèa!!!). Lo mot ven del latin "arbor", cf. espanhòl árbol, id.
La cronica recenta de David Grosclaude -que se basa sul mot simbèu- pren un tota autra valor (sabor?) se, allòc del sens "symbole", remplaçam pel sens "leurre". Quitament ne deven comica.
#6 Un títol d'article conten totjorn una part de simplificacion.
Evidentament, 'simbèu' existís d'una certana maniera: existís superficialament dins l'usatge deis occitanistas que son separats de la lenga autentica e qu'assajan de la retrobar de maniera eroïca.
Rèsta verai, pasmens, que 'simbèu' existís pas dins la lenga tradicionala ni dins la lenga normativa. Es una forma artificiala, inventada, mau compresa. Çò qu'existís prefondament, es 'cimbèu' e 'simbòl'. Mon dever es d'informar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari