(complement: anecdòtas notaas amb dos o tres ans d’escart, farà de precisions o variantas o ponctualament redicha amb las doas opinions precedentas).
 
Me n’aviso, lo primier jorn de formacion qu’aguèro a l’IUFM-ESPE. Un de l’ierarquia, que torneriam plus jamai veire, nos diguèt: “Vosautres joves professors estagiaris, entratz dins un sistèma, una ierarquia. Se vos agrada ges, la pòrta es grana dubèrta”... Vos laisso imaginar lo frei que metèt dins l’acampaa. Es ver que, qualques ans mai tardi, un amic professor dirà: “L’educacion nacionala, es mai dur d’i entrar que de’n sortir...”. Mas imaginatz, que sèm mai que totjorn en temps de devalorizacion dal mestier de professors (me’n avio dal concors a l’escrich, i èran mens de la mitat de candidats que previstes, fasia un gran voide dins la gran sala), son gaire de paraulas per atraire las abelhas.
 
Aquest an... (2016-2017) marria rentraa, pròpi marria. Comencèro los corses solament fin de setembre (ai fach la presentacion de l’occitan dins 4 collègis aquest an per aver al final 3 collègis), exceptat per lo licèu qu’avio los ancians de Primiera que son venguts quasi totes en Terminala. Per una question d’emplec dal temps, posquèro ancara ren passar far la promocion dins lo licèu. Doncas la rentraa comença d’èstre luenh e fonciono amb los efectius liceans de l’an passat es tot.
 
En collègis, es l’adaptacion completa. D’escolans previstes que venon ren, d’autres que vòlon venir mas que lor emplec dal temps o permete ges. Per d’unos dins aquesto cas, vist qu’una classa a desapareissut, avèm tornat creat una autra ora per recuperar d’escolans inicialament non previstes.
 
I es una concurréncia que contunha entre las opcions, aüra “Iniciacion” e “Ensenhament de complement”. Per lo prestigi dal latin “superior” a l’occitan, ai agut d’escolans que m’an dich: “Permete d’aver las raices de mots, desolat vendrai plus en occitan”. E la quita escolana que me ditz aquò, que fa plus d’occitan aquest an, canta ancara de cançons en occitan que me ditz mai. Aquela de contradiccion...
 
Arriba quasi tostemps d’aver de grops multiclassas, totas las classas de 6ena ensèm per far una ora d’occitan, eça. per cada nivèl. Es la situacion ideala pasmens. Perqué per de rasons d’emplec de temps, arriba d’aver de corses multinivèls. Quora es 5e-4e, passa. Ancara que, los rapòrts entre garçons e filhas e las interaccions dins la classa siguèsson diferentas e mens fluidas qu’amb un solet nivèl. Mas quora avètz un cors d’occitan recampa de 6enas, de 5enas amb de 4rtas, e mai que m’an integrat de SEGPAs dins l’efectiu, es esportiu... Sembla increïble mas èra lo cas. Dur de gerir las diferéncias de nivèl E de patologias (sensa formacion). E dins l’acadèmia d’Ais-Marselha-Niça (vist que sèm d’aüra enlà recampats ansin), avèm ges de manual per l’occitan vivaroalpenc e provençaloniçard. Se cal tot far, cercar de documents interessants. Que personalament, un tèxt que parla de “mon olivier monsur lo mera” m’interessa gaire.
 
Question de localizacion tanben. Coma es un cors multiclassas, a las recreacions coma trobar sos escolans quora las plaças per se rengar dins la cort son notaas d’après las classas. Es la “cerca” als escolans, subretot a la rentraa me dirètz, mas fa totjorn un començament folcloric. E sovent, començar amb de marrias marcas, marca mal per lo rèsta de l’an. Que las règlas de vita de classa s’instauran tre la rentraa. E las costumas (bònas o marrias) tanben...
 
Fins a l’an passat, las opcions èran entre miegjorn e dos. Entrainavan de problèmas per los mieg pensionaris que normalament son prioritaris. Per de multiplas rasons (valablas o non) poían arribar en retardi e doncas començaviam un cors amb d’escolans que arriban en còmpta gotas. Un jorn un escolan venguèt en cors sensa aver poscut passar e manjar a la cantina! Après 30 minutas de cors, un susvelhant venguèt per li dire d’anar manjar e donca tornèt ren en cors. E aquest an, aquest escolan l’ai plus en occitan malastrosament.
 
Coma arriba que i aguèsson d’atalhiers en meme temps entre 12h e 14h, 14 classas son prioritàrias… De susvelhants nos dison d’èstre indulgents amb los retardataris...
 
E quora acabam cors a 14h e que encaenam amb un cors après, es una organizacion per non èstre en retardi s’avetz de besonh de méter de mòts als parents, dins los quasèrns de correspondéncia (e los quasèrns los devetz tornar als escolans lèu senon pòon ren sortir de l’establiment sensa lo quasèrn). Aquò es un problèma qu’al mens quasi totes los profs conoisson (un pauc de normalitat fa de ben).
 
Per los extèrnes, an just una ora per anar e venir e per manjar, sovent d’unos manjavan a la lèsta d’escondon dins lo correor (interdich de fach), una escolana que manja a cò de sa mamet dins la comuna vesina arrestèt l’opcion question de temps de trajèct.
 
L’ambient creat es que lo cors es un cors a la carta (dins lo sens detenta), d’escolans ansin en retardi en decalatge amb lo ritme de la classa.
 
Los escolans se creson mai permeses de far de comentaris, de remarcas, de respòstas per lo nombre reduch e an l’impression que coma sèm en opcion i es una proximitat amb lo professor. De còups avèm d’escolans que fan de “galejaas” e que duèrbon la pòrta en passar e parton lèu. Los escolans se "creson qu'en opcion, lo respècte e la disciplina son en...opcion!". Entre els, ambal professor... 
 
Après nòstre passatge dins los correors, per darrier de liceans que conoissèm ges e que dison totun: “Es lo prof d’occitan” e un respònde “Prof d’occitan, a de que sièrve? A ren”... Madòna! E los escolans d’occitan se senton tanben ren respectats en entendre aiçò.
 
Parier per lo feble nombre d’escolans. Sètz qu’aiçò coma collegians d’occitan? Sètz solets en cors? dich amb de rires. Mete mal d’aise los escolans, que que diguessiam coma professor. Es d’aitan mai dificil qu’es un eatge complicat per los collegians. Sortir de la massa, a un pretz, la marginalizacion (malgrat los discorses antistigmatizacion, antiarcelament...).
 
E de collègas o de susvelhants quora sio amb un grop de collegian pron reduch: “As d’astre d’aver pauc d’escolans”. Ben non, justament. Son a costat de la placa.
 
Impression de mendicar d’escolans. Cal sovent passar 2 còups,  una primiera vòuta per far la promocion e eventualament un autre per recuperar los buletins d’inscripcion de retardataris, convéncer mai precisament una classa perqué an una ora de trauc cada setmana o una setmana de doas. Alora pluslèu que d’esperar en permanéncia.
 
I es una impression de dever se justificar decessa. 
 
De vòutas, de collègas qu’an de conoisséncias en occitan vos testan per saber çò que sabètz. S’es “folclo” o ver.
 
Parier per los escolans que demandan una “demo” d’occitan oral. En cas que, coma me demandèt un jorn un escolan dal temps d’unas minutas promo, se fuguèsse una lenga inventaa...
 
M’arriba sovent al començament de l’an que de collegians e de liceans venguèsson una sesilha de cors “per veire”, per far un “essayage m’sieur”. E d’unos se’n van coma son venguts amb de pretèxtes “estranhes” que de fach an gaire d’interés mas qu’es destorbant dins lo sens que buta a se reméter en causa (de còups, amb la reculaa, son d’escolans que los collègas vos dison qu’avètz ren perdut). ” Sio ren ’compatible’ amb l’occitan quitament un me sortèt un cors”. Sensa parlar d’aquels que vènon en cors de “demostracion” per pausar de questions nècias, far de remarcas estupidas, se trufar de l’accent, de mòts, far los malins e los comics o ancara cercar la contradiccion (- Monsur, per dire “bonjour” se ditz pas “Alora!” -Ben se pòt dire aiçò, mas literalament vòl dire “alors” sosentendut “...coma va?” quora crosam qualqu’un per carriera. Senon mai literalament per dire “bonjour” se ditz “adieu, bònjorn” o d’un biais diferent “òu! alora!” - Non monsur (e cerca la contradiccion)... -Es vòstre drech d’o pensar (li dio)... Que dire de mai?). Mas los tornatz plus jamai veire. Una cambarada de la sieu classa me diguèt: “Excusatz-lo, es un jove coma aquò”... Al mens, avio ren l’impression d’aver mancat aquel cors-promocion per atraire a l’occitan coma matèria. Despí me fau de forras de rires en dire a l’escolan que parla d’assaiar: “Va ben, lo cors l’as pron assaiat? Non es tròup serrat, es a talh?” o alora “Assaiar l’occitan, es l’adoptar!”.
 
Estranhament de joves que lor metèro una observacion per disciplina me demandèron d’èstre desinscriches. E aquest an, un escolan qu’o diguèt clar a la rentraa: “Se me metètz un mòt dins lo quasèrn de correspondéncia, me desinscrivo de “l’opcion” (es plus una opcion, lo nom cambièt) occitan e veno plus lo cors que ven”. L’avio capit tre la mieu primiera annaa de professor d’occitan, mas èra lo primier escolan que m’o disia de biais tan clar, onèst qué fin finala! Se sòna de cantatge tanben... D’unos me diràn benlèu que veo lo gòt a mitat voide pecaire.
 
Un autre còup, una collèga d’arts plasticas me demanda lo rapòrt entre occitan, occitan local sonat mentonasc, escareasc... patoàs... Li explico e resuma la situacion en dire: “A! Es un sotaproduch qué!”. Amb la cara de desdenh.
 
La deblesa d’èstre una opcion es que son sovent aicí “per repuar la meana” e venon plus se l’opcion lor fa baissar la meana (“16 en occitan m’a fach baissar la meana”), levat se l’annaa es ben avançaa e que l’administracion considèra qu’es plus possible d’anar venir coma se vòl en opcion. Mas l’an d’après i vendràn plus e en esperant vos fan pagar lo sieu enervament d’èstre aicí “forçats” en comptar los jorns fins a l’estiu.
 
Parierament quora se creson que sèm aicí en vacanças mas que veson que fasèm de corses amb de projèctes, de règlas de classa, un minimum necessari d’investiment e doncas de disciplina, alora decidon de plus venir. Çò que destabilizar los autres que demòran en cors, destabiliza las progressions per las constrenchas materialas ligaas (quant de correspondents per las letras que mandarem?).
 
De monde nos prenon per de mieg professors. D’escolans se trufan de l’occitan quora passam e dison “bannndou” [bann’du] coma de nècis en faguent una gamonhuenha per far coma se diguèsson “bònjorn”.
 
Cal dire qu’un jorn, per una rentraa, èra la primiera annaa que fasio dins aquel establiment, arribèro a 7h30 per m’installar dins la sala d’occitan e sentir lo terren. Mas i èra degun de capable de me donar las claus de la sala. Deguèro demandar a un collèga que me prèste sa clau per durbir e a la collèga de la sala vesina qu’arribèt lo cors d’après per barrar la mieu sala. Folclo. Ero pasmens vengut per la prerentraa, mas m’avian dich qu’aurio las claus lo jorn de la rentraa...
 
E de començar l’an sensa aver accès als clips musicals occitans sus internet per las restriccions per defaut que se fa a cada creacion de còmpte informatic dins un establiment. La rentraa èra lònga de se méter en rota ailí.
 
Los escolans se permeton d’obliar lor material mai que dins las matèrias “importantas”. De parents lor meton mens/ren la pression per aver lo material “Ma maire se’n fote”, quitament se amenaçats d’una ora de pega après 3 oblits successius de quasèrn d’escritura (que dins lo temps fa quasi un mes sensa quasèrn e fuelhas pegaas vist qu’es un cors d’una ora per setmana). E doncas, sensa material, s’avètz ren de fuelhs “de secors”, seràn de joves que se van penalizar, porràn ren seguir la continuitat d’una cançon a traucs per exemple.
 
Qualques collegians qu’an de personalitat remarcan aquel tractament e se rebèlan. “Cal far una manifestacion per l’occitan!”
 
Arriba que de professors volguèsson ragantar d’oras qu’an mancaas e qu’o faguèsson sus una ora d’occitan, un concors en anglés “The big challenge” o una repeticion de corala o ancara un autre projèct ponctual en francés menat per una jovena professora estagiària (qu’a lèu integrat l’ierarquia de las matèrias benlèu...). E una ora que sauta de mai per l’occitan. E una ora de mens. E se disetz non al collèga, fa pauc esperit de concession e gosta solet. Fa lo tip que rena e pensa gaire equipa. Sensa comptar los estagis en entrepresa en classa de tèrça e mai los jorns feriats se tòmban sus lo jorn d’occitan dals tèrças, los vesètz gaire.
 
Pas tan lo fach d’èstre TZR, mas lo manca de respèct de la part de cèrts collègas, de cèrts susvelhants, de cèrtas personas de l’administracion quora parlatz, escambiats amb elos. Un jorn a la rentraa de l’an demando de passar una comanda de quarques libres en occitan. Mas i es ges de linha per la matèria amb un budget previst. E pi vos es precisat “benlèu l’an que ven i seretz plus, alora veirem (l’an pebre de fach)”. Es una remarca a gratis, sensa arguments fondats. De que ne’n sap aquela persona de l’administracion, se se pausa o non la question de saber se serai aicí o non l’an que ven? Sap manco que sio fòra DGH e doncas qu’amb dos o quaranta escolans, serai present per ensenhar l’occitan.
 
Pi tombam d’acòrdi per 3 libres e me demanda de confirmar per mail la comanda e d’agachar de precisions. Lo temps passant, aspero un pauc e tòrno demandar de nòvas. M’es respondut que lo temps a passat, qu’es coma de ma fauta perqué entre temps ai agut quinze jorns de comjats parentalitat (çò que m’arregàrdia) e qu’ai degut obliar. Doncas devino dins l’abséncia de respòsta que mon mail de confirmacion, l’a passat a la trapela. E coma la fin de l’an se rapròcha, la comanda non serà passaa, vist que per quarquas setmanas “vos serviràn ren” (e que per aquela persona serai benlèu ren present l’an que ven…). Per astre m’es arribat que dins un establiment aiçò.
 
Una collèga que me fa, en m’agachant a cercar un clip en occitan sus internet: “Te destiba d’escota aiçò (ça te détends d’écouter ça)?”. Coma se trabalhesso ren. Es de música occitana per lo trabalh, ponch e basta. Qualifico ren çò qu’escota per los corses.
 
De collegians coma un collèga (CAPESSian coma ieu) -e dal país- que s’amusa a refar l’accent occitan après qu’ago parlat d’un biais “plasent”.
 
Çò que fau que sensa èstre paranoïac, coma professor d’occitan, arriba mai que la costuma de trapelas ansin. Un autre còup, un collèga se sente en concurréncia amb ieu e avans la fin de l’an, comença de prospectar dins las classas per recrutar e “s’engatjar” ja per l’an d’après. En faguent córrer lo bruch que se un escolan s’engatja dins sa matèria, s’engatja per tota la sieu escolaritat dins l’establiment…
 
E ieu, quora arribo enfin a obtenir la mencion de l’opcion occitan de seleccionar sus la ficha d’inscripcion en prevision de l’an que ven, un professor ditz dins una classa quora un escolan li demanda d’informacions sus l’occitan “Mas l’occitan i serà ren l’an que ven”!. Mas un còup de mai, una dicha fondaa sus ren, basaa sus ges de decision vist que dins aquel autre establiment sio tanben fòra DGH doncas ges impactat per los manipòlis en CA per discutre lo tòc de gras per aver d’oras.
 
E pi, quitament en essent afectat fòra DGH coma professor d’occitan per far per exemple 4 oras d’occitan dins un establiment, l’adjonch al cap d’establiment se pilha lo drech (un pauc dificil de refusar) d’utilizar d’oras vòstras per vos far far de “sosten” escolar, revisions de francés, mats e quitament d’anglés que los escolans dèvon far lors devers...
 
Amb la refòrma, de caps d’establiments son “perturbats” e sabon ren coma serà tractat l’occitan. De la 5ena a la 3rça? E mai en 6ena (de fach òc, qu’es una ora “d’iniciacion”). Aürosament avèm d’infos sus magistere.education.fr/ac-nice de lor donar concernent la reforma dals collègis.
 
Quora d’escolans se vòlon plus marcar per l’an que ven, vos es fach sosentendre que los motivatz ren pron. Mas de fach, per los amb qual avèm parlat e qu’arrèstan es en causa de la subrecarga d’oras per setmana o impossibilitat de se divisar en dos a la mema ora...
 
De monde se creson autorizats a de familiaritat. Manco un bònjorn e manda: “Es ancara aquí lo prof? Es content? (il est encore là le prof, il est content?)” que me diguèt davans un jorn un personal de servici en parlant a la tèrça persona. Ieu manco de respècte en degun, caps o personal de servici.
 
En manjar a la cantina amb de collègas, avèm de tot. Amb “Ràdio cantina” avèm de tot. Un collèga a la fin de l’an que ditz (sa familha parla occitan), d’un ària grèva: “Sas, creo que totas aquelas pichinas lengas, l’avenir, lor destin es ja traçat, va plus gaire durar ancara...”. Mercés al moral. As bèl dire tot çèo que sabes de positiu, ren bolega en fàcia. E l’an d’après as la mema sansonha.
 
Mas dins l’ambient mediatic (articles dins la premsa, revistas sindicalas) se parla sempre dal latin e de l’alemand coma opcions en perilh, i son de tremor e de resson, quasi jamai per l’occitan. O alora d’un biais anecdotic.
 
O un susvelhant un jorn, davans la classa, après èstre rentraa e escotar un collegian acabar de far un exercici, de comentar la lenga “aquel mòt en occitan es gaire bèl [...]. Zo, adieu”.
 
De susvelhants que nos parlan sensa consideracion.
 
En sala dals professors, i son sempre d’unos que se pilhan per d’importants e que s’esclafan en corregir de còpias: “aquela error, es intolerabla sus una còpia de x-enca”. Mas ieu, se devio m’esclafar a cada mancament al respècte d’un professor d’occitan e non solament per d’errors d’ortogràfia, m’esclafario totes los jorns o totas las oras.
 
Aürosament qu’avèm d’escolans luminoses e motivats (e quitament militants de còups!) que nos fan obliar d’autres escolans e aquelas maganhas.
 
E que totes los establiments son ren ansin. Per astre, avèm de collègas que cercan d’aver d’empatia amb nosautres. “Ma filha es dins tala autra vila, es en classa “Patrimòni” e doncas fan d’occitan de la 6ena fins a la tèrça. An de mal de recrutar, mas existe al mens (son una ventena)” (fa pantaisar, ieu los escolans son escampilhats sus totplen de classas, fa de problèmas d’emplec dal temps non concordent entre elos...). O ancara “Sas, sio anat al Larzac quora ères ancara ren naissut “Gardarem lo Larzac””. Ieu me penso, tan que gardarem los corses d’occitan dins l’establiment, anarà! 
 
D’autres demandan: “Va ben, as pron d’escolans?”. Un sorire fa sempre de ben. Tant qu’es ren jaune. O alora aur e sang.
 
Per nòta, vaicí lo ligam d’un blòg que tenguèro mas qu’ai plus lo temps d’alimentar entre totas las activitats.