Opinion
Remarcas sus nòu e novèl: nòu temps, Terraire nòu, la Nòva Aquitània...
L’usatge general de nòu e novèl
Las lengas romanicas coneisson dos tipes d’adjectius amb un sens similar: lo tipe nòu e lo tipe novèl.
En occitan las formas completas son las seguentas.
Una caracteristica de l’occitan es l’usatge pro liure e pro sople dels dos tipes, qu’an de senses sovent equivalents e que se plaçan liurament abans o après lo nom.
Aquela soplesa es constanta dempuèi l’Edat Mejana, que n’avèm d’atestacions en abondància. E rèsta observabla dins diferents dialèctes de la lenga actuala. Per exemple, un libre de poèmas del grand escrivan Jòrgi Rebol, en 1937, s’entitolèt Terraire nòu; l’associacion Occitània Viva organizèt en 1988 un concors literari apelat Nòva creacion. Tot aquò es de bon occitan. Conven d’integrar aquela soplesa dins l’occitan estandard.
D’autras lengas romanicas, per contra, coneisson d’usatges pus rigids.
En catalan, los dos tipes son pas equivalents.
En italian, aquò se passa un chic coma en catalan.
En francés, los dos tipes son pas exactament equivalents e se distribuisson de faiçon diferenta.
L’usatge de nòu e novèl dins los toponims tradicionals d’Occitània
Los toponims occitans, tradicionals e indigènas, aplicats a una vila o un vilatge, reflectisson la soplesa generala dels adjectius en question. Tenèm per exemple:
Es pas impossible de trobar lo tipe novèl dins los toponims, mas es rar. Lo trobam mai que mai dins un cas especial coma la Novèla (vila maritima de Lengadòc), ont l’adjectiu es substantivat.
Dins los toponims compausats, donc, la tradicion preferís clarament lo tipe nòu~nòva, probable perque rend los noms pus concises.
L’usatge de nòu dins los toponims modèrnes e internacionals
I a una classa de toponims que son mens tradicionals e que s’aplican non pas a una vila o un vilatge, mas a una region o un país. En aquel cas l’occitan manca de tradicion solida e evidenta. Nos cal regardar çò que se passa dins d’autras lengas romanicas.
I a qualques noms de regions pro ancianas, aparegudas pendent l’Edat Mejana, amb un òrdre dels mots esitant. Lo catalan coneis la Catalonha Vièlha (Catalunya Vella) e en parallèl la Nòva Catalonha o la Catalonha Nòva (Nova Catalunya o Catalunya Nova). L’espanhòl coneis Castelha la Vièlha (Castilla la Vieja) e Castelha la Nòva (Castilla la Nueva). Son de cases isolats.
La màger part dels cases concernisson de territòris recentament nomenats per los europèus pendent l’expansion coloniala dels sègles XVI a XIX. Correspondon a un periòde ont l’occitan ja subissiá la subordinacion e ont podiá pas far autra causa que seguir l’usatge de las lengas dominantas.
Lo Conselh de la Lenga Occitana (CLO) a causit de seguir l’exemple majoritari de las lengas romanicas. Los noms de païses e de regions relativament recents prenon lo tipe lo Nòu X o la Nòva X. Aital l’occitan seguís la tendéncia del catalan, de l’italian e de l’espanhòl e evita lo modèl francés isolat le Nouveau-X o la Nouvelle-X.
Dins la logica de la nòrma del CLO, la novèla region administrativa de l’oèst s’apèla la Nòva Aquitània (la Nuòva Aquitània, la Nava Aquitània). La forma la Novèla Aquitània* (la Navèra Aquitània*) es desconselhada per tres rasons.
L’usatge occitan recomandable se resumís dins los exemples seguents. S’inserís al centre de la tendéncia de las lengas romanicas.
Precisem que dos noms, citats çai sus, pòdon prene de noms alternatius per evitar las connotacions colonialas. La Nòva Caledònia se pòt apelar Canaquia segon lo movement independentista canac. La Nòva Zelanda se pòt apelar Aotearoa segon la tradicion maòri e aquesta darrièra forma benefícia d’una reconeissença oficiala.
Las lengas romanicas coneisson dos tipes d’adjectius amb un sens similar: lo tipe nòu e lo tipe novèl.
— Lo tipe nòu ven del latin novus.
— Lo tipe novèl ven del latin novellus qu’es el meteis un diminutiu de novus.
— Lo tipe novèl ven del latin novellus qu’es el meteis un diminutiu de novus.
En occitan las formas completas son las seguentas.
— Lo tipe nòu~nòva. En lemosin se ditz nuòu~nuòva. En gascon se ditz nau~nava. L’auvernhat coneis nòu~nòva o eventualament nuòu~nuòva.
— Lo tipe novèl~novèla. En provençal, niçard e lemosin se ditz novèu~novèla. En gascon se ditz navèth~navèra.
— Lo tipe novèl~novèla. En provençal, niçard e lemosin se ditz novèu~novèla. En gascon se ditz navèth~navèra.
NB — Evidentament i a d’autres usatges pus localizats que pòdi pas detalhar aicí, coma nuèu~nuèva, nuvèu~nuvèla, noviau~novèla, etc.
Una caracteristica de l’occitan es l’usatge pro liure e pro sople dels dos tipes, qu’an de senses sovent equivalents e que se plaçan liurament abans o après lo nom.
Lo nòu temps.
Lo temps nòu.
Lo novèl temps.
Lo temps novèl.
La nòva colleccion de Dolce & Gabbana.
La colleccion nòva de Versace.
La novèla colleccion d’Armani.
La colleccion novèla de Prada.
Lo temps nòu.
Lo novèl temps.
Lo temps novèl.
La nòva colleccion de Dolce & Gabbana.
La colleccion nòva de Versace.
La novèla colleccion d’Armani.
La colleccion novèla de Prada.
Aquela soplesa es constanta dempuèi l’Edat Mejana, que n’avèm d’atestacions en abondància. E rèsta observabla dins diferents dialèctes de la lenga actuala. Per exemple, un libre de poèmas del grand escrivan Jòrgi Rebol, en 1937, s’entitolèt Terraire nòu; l’associacion Occitània Viva organizèt en 1988 un concors literari apelat Nòva creacion. Tot aquò es de bon occitan. Conven d’integrar aquela soplesa dins l’occitan estandard.
D’autras lengas romanicas, per contra, coneisson d’usatges pus rigids.
En catalan, los dos tipes son pas equivalents.
— Lo tipe nou~nova es d’usatge frequent.
— Lo tipe novell~novella es d’usatge pus restrench e a de senses particulars.
— Lo tipe novell~novella es d’usatge pus restrench e a de senses particulars.
En italian, aquò se passa un chic coma en catalan.
— Lo tipe nuovo~nuova es d’usatge frequent.
— Lo tipe novello~novella es d’usatge pus restrench e a de senses particulars.
— Lo tipe novello~novella es d’usatge pus restrench e a de senses particulars.
En francés, los dos tipes son pas exactament equivalents e se distribuisson de faiçon diferenta.
— Lo tipe neuf~neuve es d’usatge relativament frequent mas s’utiliza sustot après lo nom, se bota gaireben pas jamai abans lo nom.
— Lo tipe nouveau~nouvelle es d’usatge pus frequent, s’utiliza abans o après lo nom.
— Lo tipe nouveau~nouvelle es d’usatge pus frequent, s’utiliza abans o après lo nom.
L’usatge de nòu e novèl dins los toponims tradicionals d’Occitània
Los toponims occitans, tradicionals e indigènas, aplicats a una vila o un vilatge, reflectisson la soplesa generala dels adjectius en question. Tenèm per exemple:
Nòvacèla (vilatge d’Auvèrnhe)
Cèlanòva (quartièr de Montpelhièr)
Vielanava de Navarrencs (vilatge de Bearn)
Nuòuvic (vilatge de Peiregòrd)
Nueubosat los Chauçons (luòc fantasiós e imaginari de la cultura populara)
Chastèunuòu (vilatge de Lemosin)
Castèlnòu d’Arri (vila de Lengadòc)
Cèlanòva (quartièr de Montpelhièr)
Vielanava de Navarrencs (vilatge de Bearn)
Nuòuvic (vilatge de Peiregòrd)
Nueubosat los Chauçons (luòc fantasiós e imaginari de la cultura populara)
Chastèunuòu (vilatge de Lemosin)
Castèlnòu d’Arri (vila de Lengadòc)
Es pas impossible de trobar lo tipe novèl dins los toponims, mas es rar. Lo trobam mai que mai dins un cas especial coma la Novèla (vila maritima de Lengadòc), ont l’adjectiu es substantivat.
Dins los toponims compausats, donc, la tradicion preferís clarament lo tipe nòu~nòva, probable perque rend los noms pus concises.
L’usatge de nòu dins los toponims modèrnes e internacionals
I a una classa de toponims que son mens tradicionals e que s’aplican non pas a una vila o un vilatge, mas a una region o un país. En aquel cas l’occitan manca de tradicion solida e evidenta. Nos cal regardar çò que se passa dins d’autras lengas romanicas.
I a qualques noms de regions pro ancianas, aparegudas pendent l’Edat Mejana, amb un òrdre dels mots esitant. Lo catalan coneis la Catalonha Vièlha (Catalunya Vella) e en parallèl la Nòva Catalonha o la Catalonha Nòva (Nova Catalunya o Catalunya Nova). L’espanhòl coneis Castelha la Vièlha (Castilla la Vieja) e Castelha la Nòva (Castilla la Nueva). Son de cases isolats.
La màger part dels cases concernisson de territòris recentament nomenats per los europèus pendent l’expansion coloniala dels sègles XVI a XIX. Correspondon a un periòde ont l’occitan ja subissiá la subordinacion e ont podiá pas far autra causa que seguir l’usatge de las lengas dominantas.
NB — Lo diccionari de Mistral cita un exemple isolat, ont Josèp Romanilha ditz “Au fin fons de la Novèla Caledonia” [Au fin-founs de la Nouvello-Caledounìo]. Evidentament es un toponim que calca la forma francesa la Nouvelle-Calédonie (cf. Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge, article ‘Caledounìo’). Aquò sufís pas per establir un usatge occitan modèrne, non subordenat e autonòm.
Lo Conselh de la Lenga Occitana (CLO) a causit de seguir l’exemple majoritari de las lengas romanicas. Los noms de païses e de regions relativament recents prenon lo tipe lo Nòu X o la Nòva X. Aital l’occitan seguís la tendéncia del catalan, de l’italian e de l’espanhòl e evita lo modèl francés isolat le Nouveau-X o la Nouvelle-X.
Dins la logica de la nòrma del CLO, la novèla region administrativa de l’oèst s’apèla la Nòva Aquitània (la Nuòva Aquitània, la Nava Aquitània). La forma la Novèla Aquitània* (la Navèra Aquitània*) es desconselhada per tres rasons.
— Es en contradiccion amb l’usatge tradicional occitan qu’evita de dire novèl~novèla dins los toponims compausats.
— Es un calc abusiu del francés que pòt pas utilizar neuve abans un nom; mentre que l’occitan, el, pòt utilizar nòva abans un nom sens cap de problèma.
— Es en contradiccion amb los exemples normatius ja difusats per lo CLO.
— Es un calc abusiu del francés que pòt pas utilizar neuve abans un nom; mentre que l’occitan, el, pòt utilizar nòva abans un nom sens cap de problèma.
— Es en contradiccion amb los exemples normatius ja difusats per lo CLO.
L’usatge occitan recomandable se resumís dins los exemples seguents. S’inserís al centre de la tendéncia de las lengas romanicas.
occitan
lo Nòu Mexic (lo Nuòu Mexic, lo Nau Mexic)
la Nòva Zelanda (la Nuòva Zelanda, la Nava Zelanda)
la Nòva Caledònia (la Nuòva Caledònia, la Nava Caledònia)
la Nòva Aquitània (la Nuòva Aquitània, la Nava Aquitània)
catalan
Nou Mèxic
Nova Zelanda
Nova Caledònia
Nova Aquitània
italian
il Nuovo Messico
la Nuova Zelanda
la Nuova Caledonia
la Nuova Aquitania
espanhòl
Nuevo México
Nueva Zelanda
Nueva Caledonia
Nueva Aquitania
francés
le Nouveau-Mexique
la Nouvelle-Zélande
la Nouvelle-Calédonie
la Nouvelle-Aquitaine
lo Nòu Mexic (lo Nuòu Mexic, lo Nau Mexic)
la Nòva Zelanda (la Nuòva Zelanda, la Nava Zelanda)
la Nòva Caledònia (la Nuòva Caledònia, la Nava Caledònia)
la Nòva Aquitània (la Nuòva Aquitània, la Nava Aquitània)
catalan
Nou Mèxic
Nova Zelanda
Nova Caledònia
Nova Aquitània
italian
il Nuovo Messico
la Nuova Zelanda
la Nuova Caledonia
la Nuova Aquitania
espanhòl
Nuevo México
Nueva Zelanda
Nueva Caledonia
Nueva Aquitania
francés
le Nouveau-Mexique
la Nouvelle-Zélande
la Nouvelle-Calédonie
la Nouvelle-Aquitaine
Precisem que dos noms, citats çai sus, pòdon prene de noms alternatius per evitar las connotacions colonialas. La Nòva Caledònia se pòt apelar Canaquia segon lo movement independentista canac. La Nòva Zelanda se pòt apelar Aotearoa segon la tradicion maòri e aquesta darrièra forma benefícia d’una reconeissença oficiala.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#13 Per lei vilas de tipe "Nòva X", i a pas d'article en generau: "Nuòva York / Nòva York / Nava York", "Nuòva Orleans / Nòva Orleans / Nava Orleans". I a un article, per còntra, dins "la Jerusalèm Celèsta" qu'es pas realament una vila mai puslèu un idèa de renovacion esperitala.
Una question a prepaus de las vilas que lo nom comença per nuòva. Nos faudriá dire "la Nuòva York" e "la Nuòva Orleans" ? Me, naturalament, influençat per lo francés, diriá Nuòva York e la Nuòva Orleans.
#11 Per respondre a ta question, i a un article de legir :
http://opinion.jornalet.com/lenga/blog/1203/la-distincion-entre-e-barrada-e-e-doberta
#10 Ben, si-es, existís tanben dins las lengas una nòrma d'usatge, descriptiva, e pas nonmàs una nòrma academica prescriptiva, sovent plan arbitrària (subretot en francés), la nòrma d'usatge es estatistica, que reten, segon la frequéncia de las formas, los usatges mejans.
Una question a Domergue:
- vese que notas los accents sus las "e" per lo quite lemosin (çò que se fai pas gaire dins l'usatge daus occitanistas lemosins), nos podriàs dire mai precisament qual es ton biais de veire sus la notacion de l'accent sus "e" en lemosin ?
#2 Avètz rason me sembla.
Ex : "Ma novèla mòstra es pas nòva, èra la de mon paire." Coma en francés, tant val dire.
"De qué i a de nòu" es benlèu d'un registre pus familiar que : "de qué i a de novèl ?" (idem en francés).
Parli d'usatges aquí, pas de nòrma.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari