Avètz dich “colonialisme”?
 
Lo tèma de la colonizacion e del colonialisme son uèi encara un dels topoï màger del discors militant occitanista, e condicionan en bona part sa relacion “alienada” a França e sa cultura. Lo tèma de “l’alienacion” el, es ja un pauc mai especific a una cèrta partida de l’occitanisme dich “politic” que defend l’idèa que la lucha occitana se deuriá pensar en tèrme de pòble o de nacion contra lo poder de l’estat e lo raubatòri colonial que praticariá al país.
 
Dins totes los cases, aquestas doas nocions son presentas dins l’imaginari militant e la memòria de las luchas occitanas, dempuèi l’espelida d’un occitanisme politic, dins las annadas 60 e 70, a una epòca ont de fach al nivèl mondial un procès de destitucion de l’imperialisme occidental èra en cors dins lo dich “Tèrç-Mond.”
 
Es pas un azard, me sembla, se lo concèpte de “colonialisme interior” que Lafont promouguèt a la fin de las annadas 60 dins la Révolution régionaliste (e dins Décoloniser en France), seriá segon el eissit de las luchas obrièras de La Sala, en 1962, es a dire, directament après los acòrds d’Evian, coma en resson de la fin de la guèrra d’independéncia argeriana.
 
Ça que la, tre l’introduccion del capítol sus la question, Lafont precisa que lo concèpte de “colonialisme interior” que pretend emplegar per descriure la politica d’industrializacion de la França gaulliana d’après-guèrra, es pas de comprene dins un usatge “militant” o polemic, mas plan amb una mira objectiva e scientifica: “Mais pour nous, cette expression, non pas de colonialisme tout court, mais de colonialisme intérieur n’est ni une bannière facile de révolte, ni un moyen d’attirer l’attention par le scandale. Il est l’expression la plus commode que nous ayons trouvée à la réflexion.” ^[2]. Pren tanben lo temps de precisar la diferéncia entre la figura del colonizat (argerian, notadament) e la del colonizat de l’interior, dont la situacion es fòrça desparièra e plan complèxa.
 
Dempuèi, lo temps a passat. I aguèt lo Larzac, Mitterrand legiguèt Lafont,’surfèt’ (se me permetètz aquel francoanglicisme) sus l’èrsa roja e regionalista, ganhèt Matinhon, recebèt Lafont en 1981... E puèi?
 
 
Del “Petit pays” e de l’ identitat nacionala
 
Los movements occitans an patit de las duras annadas 80 e 90, ont l’ideologia liberala coneguèt un triòmf vertadièr e ont lo blòc comunista representava pas pus una alternativa desirabla per la majoritat, daissant lo liberalisme salvatge de l’Oest s’espandir coma la sola opcion possibla e acceptabla (TINA:There is no alternative).
 
Amb aquò, l’usatge de l’occitan perdèt cada jorn mai de terrenh e l’occitanisme social de las annadas 70 tombèt dins l’oblit e lo desinterès general: lo procès de nationbuilding a la francesa s’èra gaireben acabat, dos sègles après la Revolucion, puèi que d’ara enlà, (èra lo cas dempuèi un bon moment dins los centres urbans) emai dins los mitans rurals e isolats, sul territòri francés, ges d’occitan naissiá amb una lenga occitana completament eretada e sens mejan de la recuperar dignament a l’escòla de la Republica.
 
Çò de curiós es que las meteissas annadas 80 son tanben las de l’aparicion d’un fenomèn politicament nòu per la societat francesa qu’uèi vivèm d’a fons: la pojada del Front National e l’importància creissenta de las questions racialas dins una societat qu’èra ja en passa de venir çò qu’es completament ara, es a dire, una societat multiculturala e postcoloniala. Cresi pas exagerat de dire qu’a aqueste moment començèt de se pausar la question de l’identitatnacionala dins lo debat public, question que començèt a jogar un ròtle plan important dusca a venir uèi, çò dison los especialistas, lo tèma central de la campanha presidenciala avenidoira.
 
 Qué pòt prepausar una filosofia democratica occitana dins aqueste espaci politic verrolhat e subrenormalizat qu’es l’espaci politic en França? Un espaci politic ont la question de l’identitat “regionala” semblava reglada dempuèi lo succès de la pichona faula de Jules Ferry a la fin del sègle XIX amb son concèpte de “Petit Pays” (qu’es a l’imatge del Grand mas en pichon), per qual l’”identitat regionala” èra pas qu’una replica de l’identitat nacionala francesa. Una identitat plan “francesa”, mas a una escala reducha, necessitant aital los atributs de la granda (la lenga universala, l’istòria mitologica, l’amor absolut de la patria) per poder subreviure, tot coma un enfant a besonh de sos parents. A l’ora europèa, ne sèm encara aquí?
 
Agachant tot aquò, l’istòria de la relacion entre los païses e l’estat en França, dempuèi un ponch de vista, digam internacional o intercultural, enfin, en tot cas que se voldriái “europèu” (soi sensible a aquela vièlha idèa d’Euròpa...), me sembla que l’identitat francesa es mai que mai una identitat “sociala” resultant d’una pensada qu’òm poiriá categorizar coma una mena “d’etnicisme sociologic” promougut per los aparelhs d’estat: un procès de nation building fondat sus l’universalizacion dels habitus (en primièr luòc de la lenga) sociologics d’una classa particulara, la borgesiá d’Iscla de França, eretièra de l’Imperium “dels reis qu’an facha França” a partir de las grandas Revolucions liberalas de la fin del sègle XVIII e del sègle XIX.
 
L’identitat nacionala francesa e la crespacion identitària que se coneis uèi lo jorn en França, a l’entorn dels “simbòls” (o dels cimbèls...) de la Republica (la bandièra, l’imne, la lenga) es al fons l’expression d’una mena de neuròsi identitària (qu’un estudi psicanalitic seriá pro interessant de menar), originalament la d’una borgesiá revolucionària e nacionalista, tota clafida de mitologias pitorescas (“nòstres aujòls los Galleses”, Vercingetorix, Joana d’Arc, eca eca.) que s’impausèt pauc a cha pauc coma identitat comuna e unica a tot un ensemble de populacions desparièras sul sieu territòri, en tot rebufar dins una mena “d’inconscient collectiu”, las apartenéncias originalas o regionalas de cada formas de vida; tot aquò al mejan d’aparelhs disciplinaris e de mecanismes poderoses (l’escòla, l’armada eca.) que coneissèm plan.
 
 
La rebufada: identitat e alteritat
 
E l’occitanisme, alavètz? Es interessant de remarcar que la construccion de l’identitat occitana se fa sovent en contraponch de la taras de que patiriá la francesa: l’identitat occitana se vòl “diferenta”, dobèrta, desirabla, vertadièrament universalista, mas locala e concrèta a l’encòp. De tot biais, l’identitat occitana se’s bastida dins la relacion amb l’identitat “socioetnica” de França qu’almens la daissava aparéisser coma son autre, a travèrs una sèria d’etnotipes e de clichés pus o mens racials e “racialistas” ^[3].
 
Simbolicament, que ben talament, lo quite nom ParsOccitana es una creacion, segon l’interpretacion de Pèir Bèc, de l’administracion capetiana per nomenar aqueles autres, conquistats al sud Léger, fargat a partir del mai ancian e prestigiós Aquitània e mesclat amb lo famós pichon mot “òc” qu’es demorat uèi encara, en defòra dels mitans occitanistas, un marcador d’identitat pro fòrt e potent dins las consciéncias comunas (sufís de veire quantas entrepresas son “quicòm … d’òc”?); seriá aquò la pròva de la persisténcia de quicòm “d’occitan” malgrat la desparicion de l’usatge social de la lenga?
 
 En tot cas, sens voler ofensar cap de sentiment nacional, cresi que se pòt dire qu’es plan lo poder reial e “imperial” de França que bastiguèt las condicions d’identificacion d’un possible “pòble” occitan (un pòble uèi avenidor o virtual) en fasent d’el e de sas formas de vida, sa lenga en primièr luòc, una figura de l’alteritat: aquesta relacion entre identitat e alteritat amb França en particular, en rason del fach que la màger part de las encontradas occitanas son estadas, cèrtas a d’epòcas istoricas diferentas, de territòris d’administracion francesa, es pasmens aquela relacion, doncas, complèxa e de mal comprene, qu’es estada ça que la “estructuradoira” de l’occitanitat en cò de la majoritat dels occitans ^[4].
 
 Lo discors militant per la defensa de la lenga e de la cultura occitana, sa “descolonizacion” e sa “dignificacion” coma se diriá en catalan, es endacòm l’expression d’un “retorn del rebufat” que trèva lo sòcle identitari de la mitologia francesa e de l’individuacion collectiva qu’en resulta.
 
Ai pas res inventat, es lo quite Lafont qu’o ditz, a una epòca ben alunhada de la nòstra, ont las intelligéncias del moment discutissián d’Occitània dins la revista Esprit: “D’un existant maudit. Mais parlons d’abord de l’Occitanie. Il semble bien qu’on la refuse, qu’on la refoule. Si l’on admet qu’il existe ethniquement une Bretagne, un Pays Basque (car le breton et le basque sont bien des langues inassimilables au français), il ne saurait être question de parler d’une langue d’Oc, mais de dialectes, de parlers, de patois du Sud de la France. Du même coup la culture occitane apparaît chancelante dans son identité.”^[5]            
 
L’occitanitat s’exprimís coma una figura al marge, dins lo limit. Existent sul mòde de la “rebufada” (la Verdrängung de Freud, revirada per psychologicalrepression en patés de Londres). La cultura occitana es aquel “existent maudit” qu’es present dins son abséncia en cò dels sieus eretièrs (amb tot una sèria de traças fonologicas, toponimicas, antroponimicas), dont la respelida destituiriá, aflaquiriá, istericizariá lo quite còr identitari de l’imaginari imperial francés en remembrant lo conflicteoriginari entre la consciéncia francesa e las condicions de son instauracion (lo traumà de la conquèsta e la rebufada originària patida en seguida). Car la traça es çò que fa signe cap a la destruccion prèvia de las formas de vidas autras sul sieu territòri que s’apresentan e persistisson ça que la dins lor abséncia.
 
La question que me pausi es de saber se per parlar d’aquela destruccion e d’aquela rebufada, prèvia a l’instauracion de l’identitat-consciéncia nacionala francesa coma unic mejan viable de conviure politicament, e mai per categorizar l’exercici de la dominacion sociala que s’enseguiguèt, los tèrmes de “colonizacion” e “colonialisme” son vertadièrament los mai justes e pertinents? Ieu ne soi pas segur.
 
 
Descolonizar en Occitània?
 
Aital, se calguèsse parlar de “colonialisme interior”, per reprene lo concèpte lafontian e li donar un vam novèl, seriá mai que mai, a mon vejaire, dins lo sens d’una colonialitatintrinsèca al poder ^[6] que s’exprimiguèt e qu’uèi s’exprimís encara segon los còdes socioetnics de la borgesiá parisenca en França.
 
Car l’istòria de la colonizacion “exteriora” fa que l’usatge militant de la categoria “coloniala” foncciona pas tostemps per parlar de l’espaci occitan: l’estatut dels occitans es pas jamai estat vertadièrament comparable a lo dels indigènas colonizats dins lo quadre de çò qu’istoricament apelam lo periòde de “colonizacion”.
 
D’un caire, los occitans foguèron non solament pas comparables a d’indigènas puèi qu’avián vocacion a integrar lo còs nacional (a condicion d’acceptar lo procès de rebufada de lor identitat originala), e d’autre caire, coma ciutadans franceses, an participat a l’esplecha coloniala dels païses africans e asiatics. Mai important, uèi encara, de subrepés, participan fòrcas occitans a la reproduccion dels conflictes postcolonials en França, contra los que son diches “d’origina” (en fach, sempre originaris d’un país ancianament colonizat).       
 
Aquò nos mena a nos interrogar sul sens que pòt recèbre lo vèrb descolonizar en Occitània. Descolonizar en Occitània, per ieu, aquò’s non pas forabandir còp sec e autoritariament l’ús del francés o la preséncia de la cultura francesa (que se’s impausada d’un biais monopolistic, es vertat, mas son monopòli demòra pas ça que la irreversible), nimai negar e doblidar la realitat de la relacion istorica, cèrtas violenta e conflictuala, que religa Occitània a França (mas tanben al Bascoat, a Espanha, a Catalonha, a Itàlia), descolonizar en Occitània seriá puslèu desconstruirel’individuacion postcoloniala que l’istòria violenta de França instituís encara e sempre dintre nosautres contra los occitans diches “d’origina” (magrebina, africana eca.) que vivon pas mens legitimament que los autres al país e qu’an pas mens que los autres los dreches d’èsser considerats coma d’occitans legitimes.
 
Aital, me pensi que lo programa d’una filosofia democratica occitana seriá mai que mai de descolonizar las institucions simbolicas (racialas, etnicas) e realas (la distribucion del poder, la relacion entre país e estat e la question de la descentralizacion) que l’imperium postcolonial de França fa perdurar dins la vida quotidiana de la majoritat dels que vivon en Occitània, reprodusent los rapòrts que la colonizacion francesa instaurèt antan e que perduran encara uèi contra los “indigènas”, considerats injustament coma de ciutadans de segonda zòna.
 
Alavètz, luchar contra lo “colonialisme francés” dins lo quadre d’un filosofia democratica occitana, a mon vejaire, aquò vòl dire luchar contra la forma de dominacion postcoloniala que la participacion istorica dels païses occitans e dels Occitans a l’imperium de França impliquèt, al moment de la colonizacion “exteriora”, per tal de bastir enfin d’autres mòdes d’individuacions possibles al país, es a dire, en daissar la possibilitat e en donar los mejans a d’autras formas de vidas (africanas, magrebinas e de qual país, lenga, o cultura que siá) de s’exprimir legitimament e de se cultivar en Occitània e mai en occitan; çò que justament segon l’avejaire d’una majoritat de militants e d’actors de la cultura occitana seriá completament compatible amb las valors portadas per la reintepretacion modèrna de l’anciana civilizacion occitanocatalana, e dont la Catalonha d’uèi me sembla èsser la digna eretièra.
 
 
Euròpa, una via occitanoromana?
 
Per o dire en tèrmes vulgars, descolonizaren Occitània significariá doncas mai que mai destruire çò que la dominacion (l’imperium) de França faguèt de nosautres, per ganhar los mejans de se pensar autrament e de bastir enfin d’autres mòdes de vida e de relacions possibles e desirables entre nosautres e amb los autres.
 
Aiçò, en valorizar fin finala aquela bèla “fonccion de relacion” (l’expression es de Lafont) qu’es, çò’m par, la quita esséncia dinamica e originala de la cultura europèa de Mediterranèa (benlèu qu’es aquòa la via romana teorizada pel filosòf Rémi Brague?) ^[7] dins sa version occitanoromana, “deis Aups ai Pirenèus.”
 
— Va plan, me respondrètz, tot aquò o sabèm ja, es plan polit. Mas ailàs! Vòstre bèl programa es impossible, car los occitans (los que vivon dins l’espaci occitan) dins lor majoritat vos seguiràn pas jamai: son un pòble d’alienats.
 
— Avètz sens dobte rason. Mas qué volètz dire per “alienat”?
 
 
 
 

---

 
^[1] Lluís CALVO dins Nació Digital (19.04.2016):
 
^[2] Robert LAFONT, La révolution régionaliste, Gallimard, París, 1967, p.140
 
^[3] utilizi lo concèpte de “racialisme” segon la definicion prepausada per Tzvetan TODOROV dins Nous et les autres (1989)
 
^[4] Philippe MARTEL “De l’Ethnotype, ou du regard porté sur le Méridional” veire lo ligam.
 
^[5] Robert LAFONT, “Réponse a J-M Domenach” in Esprit, n° 376, décembre 1968 p.633
 
^[6] “Colonialitat del poder”, l’expression es de Michel FOUCAULT, qu’el tanben dins Il faut défendre la société. Cours au Collège de France, (Gallimard/Le Seuil, coll. “Hautes études”, 1997) al subjècte de la rivalitat entre saxons e normands en Anglatèrra, parlava d’una: “‘souffrance linguistique’ de ceux qui ne peuvent se défendre juridiquement dans leur propre langue” (p.86) o encara, emplegava l’expression de “colonialisme interne.” (p.89).
 
^[7] veire: Rémi BRAGUE, Europe, la voie romaine, Criterion, París, 1992