Opinion
Lo caractèr descentralizat de la nòrma de l’occitan
I a de personas que degalhan son temps de maniera negativa en assajant de far creire que la nòrma classica de l’occitan seriá “centralista”, “rigida”, “tròp lengadociana” e “inadaptada ais autrei dialèctes”.
Es un discors faus, mau documentat, que se basa sus de fantasmas purs. En realitat, la fragilitat de l’occitan empacha lei personas que parlan ansin d’assumir amb fiertat leis institucions de la lenga occitana.
De segur aquelei gents atacan jamai la nòrma dau francés, au contrari l’aplican escrupulosament. Mai tròban normau de demolir la nòrma de l’occitan.
La realitat es que la nòrma Alibèrt-CLO pren en còmpte la diversitat dei dialèctes en elaborant de solucions unificantas e, pasmens, non estofantas. En tèrmes tecnics, disèm que son de solucions diasistematicas.
Disi pas aicí que la nòrma de l’occitan es perfiecha. I a ges de nòrma lingüistica perfiecha, enluòc dins lo Mond. Mai aumens la nòrma de l’occitan fonciona pron e rend lei servicis essenciaus que podèm esperar. La cau pas acusar dei defauts qu’a pas.
Vaicí d’exemples concrets que tota persona de bòna fe pòt verificar.
(1)
Alibèrt e sei successors fidèus (Robèrt Lafont, Pèire Bèc, lo CLO...) an totjorn afirmat clarament que la nòrma classica es adaptabla ai diferents dialèctes. Es jamai estat question, dins la nòrma classica, d’impausar un dialècte unic e d’eradicar leis autres.
(2)
Aqueu principi alibertin s’illustra en particular per l’elaboracion d’un occitan estandard qu’intègra de variacions regionalas leugieras: l’occitan es una lenga pluricentrica. Aquel estandard pluricentric, Bèc e Lafont l’an preparat (e dins mon trabalh desvolopi aquela idèa).
(3)
Alibèrt s’es ocupat mai que mai de son dialècte d’origina, lo lengadocian, en escrivent sa Gramatica occitana de 1935, mai a totjorn encoratjat la cultura deis autrei dialèctes. D’efiech:
(4)
L’ortografia classica, e mai s’a començat de se fixar en lengadocian amb Alibèrt, a ofèrt tre 1935 de solucions que son pas exclusivament lengadocianas.
(5)
La seleccion dei mots, per evitar lei francismes superflús, se basa sus de solucions que se pescan dins totei lei dialèctes. De còps Alibèrt se referís sens trantalhar a de dialèctes non-lengadocians per suprimir lei francismes que se son generalizats en lengadocian.
Aquesteis exemples son lei pròvas incontestablas que i a un projècte equitable e descentralizat de codificacion per la lenga occitana, ont totei lei dialèctes son considerats coma de ressorsas validas, beneficas per tota la lenga.
Leis arguments repetitius coma “ieu ai jamai ausit aquò dins mon dialècte”, o ben coma “l’usatge d’aquela forma es d’imperialisme lengadocian”, son perfiechament irracionaus. Son una alienacion. Reflectisson una ignorància volontària. Son una forma d’automutilacion còntra leis institucions que valorizan nòstra lenga. Es refusar dins son pròpri dialècte de solucions de dobertura interdialectala que son totun adoptadas en lengadocian. Es un replec identitari. Es necessari d’inversar aquelei comportaments destructors.
Es un discors faus, mau documentat, que se basa sus de fantasmas purs. En realitat, la fragilitat de l’occitan empacha lei personas que parlan ansin d’assumir amb fiertat leis institucions de la lenga occitana.
De segur aquelei gents atacan jamai la nòrma dau francés, au contrari l’aplican escrupulosament. Mai tròban normau de demolir la nòrma de l’occitan.
La realitat es que la nòrma Alibèrt-CLO pren en còmpte la diversitat dei dialèctes en elaborant de solucions unificantas e, pasmens, non estofantas. En tèrmes tecnics, disèm que son de solucions diasistematicas.
Disi pas aicí que la nòrma de l’occitan es perfiecha. I a ges de nòrma lingüistica perfiecha, enluòc dins lo Mond. Mai aumens la nòrma de l’occitan fonciona pron e rend lei servicis essenciaus que podèm esperar. La cau pas acusar dei defauts qu’a pas.
Vaicí d’exemples concrets que tota persona de bòna fe pòt verificar.
(1)
Alibèrt e sei successors fidèus (Robèrt Lafont, Pèire Bèc, lo CLO...) an totjorn afirmat clarament que la nòrma classica es adaptabla ai diferents dialèctes. Es jamai estat question, dins la nòrma classica, d’impausar un dialècte unic e d’eradicar leis autres.
(2)
Aqueu principi alibertin s’illustra en particular per l’elaboracion d’un occitan estandard qu’intègra de variacions regionalas leugieras: l’occitan es una lenga pluricentrica. Aquel estandard pluricentric, Bèc e Lafont l’an preparat (e dins mon trabalh desvolopi aquela idèa).
(3)
Alibèrt s’es ocupat mai que mai de son dialècte d’origina, lo lengadocian, en escrivent sa Gramatica occitana de 1935, mai a totjorn encoratjat la cultura deis autrei dialèctes. D’efiech:
— Pèire Bèc a desvolopat una produccion importanta en gascon;
— Robèrt Lafont a escrich una òbra tras qu’abondosa en provençau;
— Gerard Gonfroy e Domenja Decomps an installat de basas per cultivar un lemosin normatiu...
— Robèrt Lafont a escrich una òbra tras qu’abondosa en provençau;
— Gerard Gonfroy e Domenja Decomps an installat de basas per cultivar un lemosin normatiu...
(4)
L’ortografia classica, e mai s’a començat de se fixar en lengadocian amb Alibèrt, a ofèrt tre 1935 de solucions que son pas exclusivament lengadocianas.
— Per exemple, la distincion entre lei letras v e b a pas la mendre utilitat dins lei limits estrictes dau lengadocian car aqueu dialècte pronóncia la v coma se foguèsse una b. Alibèrt a previst pasmens la distincion escricha entre v e b en pensant ai dialèctes que destrian lei pronóncias d’aquelei doas letras: lo provençau, lo niçard, lo vivaroaupenc, l’auvernhat e lo lemosin. En luòc de notar Beronica embia lo balon*, lo sistèma d’Alibèrt preconiza ben Veronica envia lo balon.
— Un autre exemple clar. Alibèrt a escrich tre lo començament, en lengadocian, totei leis ‑n finalas mudas en sabent ben que d’autrei dialèctes lei pronóncian: lo provençau, lo niçard e mai de partidas dau gascon e dau vivaroaupenc. Alibèrt auriá pogut seguir l’usatge de l’occitan medievau e dau catalan que consistís a eliminar leis ‑n mudas. Aquò auriá pogut foncionar en lengadocian. Mai Alibèrt a preferit la coesion de l’occitan modèrne. En luòc de notar Martí beu de vi occità*, lo sistèma d’Alibèrt preconiza Martin beu de vin occitan.
— Un autre exemple clar. Alibèrt a escrich tre lo començament, en lengadocian, totei leis ‑n finalas mudas en sabent ben que d’autrei dialèctes lei pronóncian: lo provençau, lo niçard e mai de partidas dau gascon e dau vivaroaupenc. Alibèrt auriá pogut seguir l’usatge de l’occitan medievau e dau catalan que consistís a eliminar leis ‑n mudas. Aquò auriá pogut foncionar en lengadocian. Mai Alibèrt a preferit la coesion de l’occitan modèrne. En luòc de notar Martí beu de vi occità*, lo sistèma d’Alibèrt preconiza Martin beu de vin occitan.
(5)
La seleccion dei mots, per evitar lei francismes superflús, se basa sus de solucions que se pescan dins totei lei dialèctes. De còps Alibèrt se referís sens trantalhar a de dialèctes non-lengadocians per suprimir lei francismes que se son generalizats en lengadocian.
— L’usatge niçard de ric ajuda a evitar lo francisme riche* en lengadocian.
— L’usatge lemosin de chadierau, qu’Alibèrt lo lengadocianiza en cadieral, ajuda a evitar lo francisme fautuèlh* en lengadocian.
— L’usatge gascon e auvernhat de l’aur ajuda a evitar lo francisme l’òr* que senhoreja en lengadocian.
— L’usatge lemosin de chadierau, qu’Alibèrt lo lengadocianiza en cadieral, ajuda a evitar lo francisme fautuèlh* en lengadocian.
— L’usatge gascon e auvernhat de l’aur ajuda a evitar lo francisme l’òr* que senhoreja en lengadocian.
*
Aquesteis exemples son lei pròvas incontestablas que i a un projècte equitable e descentralizat de codificacion per la lenga occitana, ont totei lei dialèctes son considerats coma de ressorsas validas, beneficas per tota la lenga.
Leis arguments repetitius coma “ieu ai jamai ausit aquò dins mon dialècte”, o ben coma “l’usatge d’aquela forma es d’imperialisme lengadocian”, son perfiechament irracionaus. Son una alienacion. Reflectisson una ignorància volontària. Son una forma d’automutilacion còntra leis institucions que valorizan nòstra lenga. Es refusar dins son pròpri dialècte de solucions de dobertura interdialectala que son totun adoptadas en lengadocian. Es un replec identitari. Es necessari d’inversar aquelei comportaments destructors.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#59 Domergue, me lançarai pas dins una discutida sus aquel sicut amb tu que vòli pas pus polemicar, m'acontentarai doncas pas que de quauquas remarcas qu'espèran pas necessàriament de responsas. Sabes que i a pas de sociolinguistica neutra, tu tanben, fas de causidas, rasonadas solide mas de causidas, e es normal, i a pas cap de problèma amb aquò, mas sabes que los (socio)linguistas son pas totes d'acòrdi entre eles malgrat la literatura scientifica que citas implicitament. i a pas d'objectivitat pura qu'existisca en sciéncias umanas, i a de recèrcas amb de resultas seriosas, documentadas, plan soscadas tanben mas que demòran totjorn relativas e provisòrias, ja que i a pas de vertat absoluda en sciéncias dichas duras, pòt i aver de consensus ça que la, de còps que i a.
D'idèas faussas que me fau, probable, coma totes, coma tu tanben, l'objectivitat existissent pas (fa de temps que lo debat sus l'oposicion subjectivitat/objectivitat es estat trencat en sciéncias umanas, en filosofia coma en sociologia per exemple, es una oposicion fargada e faussa), mas de çò que m'apareis a ieu, es totun que lo lengadocian es lo referencial, aquò se pòt dificilament negar, e, per tant, es privilegiat, es aital, fa pas res, me tòca pas que de lonh. Per çò que concernís lo debat splitters vs lumpers, existís dempuei de temps tanben, es pas refutable e es pas resolgut, me sembla. Anem, visca l'occitan, visca la pluralitat de l'occitan.
Es una bòna causa que de personas tan diferentas escàmbien seis arguments sus aquesta plataforma. Pasmens devi dire, amb tot lo respècte, que siáu en desacòrdi amb JC Dordet e F. Bardòu: totei dos, maugrat vòstrei diferéncias, vos apiejatz sus de visions faussas e imaginàrias de la nòrma de l'occitan. Vòstreis afèctes personaus vos empachan d'aver una analisi objectiva de la nòrma. Existís tota una literatura scientifica (sociolingüistica) sus la question e ne tenètz pas còmpte.
#57
Benlèu o sabètz pas, mas la diferenciacion dialectala dels parlars francics de Mosèla se jòga sus de distàncias plan mai pichonas que per l'occitan. Se preni, per exemple, lo mot que tradusís l'alemand "ein Baum" ("un arbre") e que se ditz "e Bääm" dins l'endreit ont demòri, aurem, dins un radi de mens de quinze quilomètres, las formas "e Baam", "e Bòòm", "e Boim"... Lo parlar de mon endreit, qu'es de francic renan (Rheinfränkisch), ditz "wàs, dàs" ("qué, aquò") mentre que lo monde de la vila d'a costat dison "wàt", dàt", ja que parlan de francic moselan (Moselfränkisch). La fragmentacion dialectala es extrèma.
Sabètz plan, me sembla, que lo francic luxemborgés es vengut tan val dire una lenga nacionala. Coneissi pas dins lo menut del detalh la situacion dialectala del Luxemborg, mas pòdi pas imaginar una segonda que siá plan diferenta d'aquela d'aicí, en Mosèla. Que ieu sàpia, i a pas doas o tres variantas del luxemborgés escrit mas pas qu'una, çò que vòl dire que los Luxemborgeses fasquèron de causidas lingüisticas.
Per ieu, l'alsacian, lo francic renan o lo luxemborgés son pas que de dialèctes de l'alemand. S'anàvetz passar un momenton de l'autre costat de la frontièra, veiriatz que dins las carrièras de Saarbrücken se parla mai que mai "Saarländisch" o un alemand pro influenciat pel dialècte local, mentre que tot çò qu'es del domeni de l'escrit se fa en "Hochdeutsch". Qu'es aquela bèstia, lo "Hochdeutsch" ? Es pas, a l'origina, qu'una lenga gaireben artificiala, una lenga de cancelariá emplegada a Meissen, que Luther se'n servisquèt per revirar la Bíblia e que conesquèt lo succès que sabèm gràcias al desvolopament de l'estampariá.
Avèm aquí los ingredients que poirián far tanben lo succès de l'occitan.
#54 A, qu'es pas un dialecte locau finalament lo luxemborgés ? Ten, tot aura, qu'era dau quite Alemand ! Seriá donc supradialectau finalament, vos pòde pas segre o ben ai mancat un episòdi. O ben, consideratz que l'alsacian es de l'alemand mas que lo luxemborgés, qu'es de l'alemand mejan e donc benleu una autra lenga ? Pas aisat de compréner la logica daus mono-estandardizaires, ai ben l'impression que l'i a daus prejutjats aquí dedins (e qu'es normau, la linguistica, qu'es 'na sciéncia umana) e que vos ne'n rendetz pas compte.
Una remarca: compte-tengut de la talha dau Duchat dau Luxemborg, quò a pas degut èsser malaisat d'estandardizar, qu'es tot coma si ieu voliá estandardizar lo bas-lemosin o lo peirigòrd (quò deu èsser possible bassetz aisadament) mas aguessan prengut en compte los dialectes francics a l'entorn (en Alemanha e en Lorena), quò seriá segur estat desjà mai complicat, cresetz pas?
#55 Franc, quand parlas de "purificar", me fai vertadierament paur. E ai plan paur que ton biais de veire reprodusisse l'idèa plan francesa e academica entau formulada "lo patois a la maison/la lenga vertadiera dins la vita publica" e sabem ben ente mena, a la mòrt daus parlars, a la mòrt de la variacion primària (coma s'es larjament passat per lo catalan), ieu ne'n vòle surtir de quela logica justadament (rasonablament, e un pluricentirisme ben pensat seriá pas tan mau per quò, ieu vòle pas que lo lemosin muere) e puei dija-me, perqué chausir lo lengadocian (e pas l'auvernhat?), quò podriá benleu 'nar per un estandard lengadocian a l'eschala lengadociana mas ensenhar un estandard lengadocian en Gasconha o en Auvernha, miladius, la distància linguistica E afectiva es de las belas e puei ieu crese pas que siá possible o desirable de deisseparar frejament çò afectiu de çò scientific, fau legir James Costa per exemple (cf. liam qu'ai balhat çai-lau), la lenga, qu'es dau sensible e mai quand se parla de sciéncia ; tant qu'a l'anglés, justadament, l'i a una variacion de las belas en anglés e degun parla l'anglés BBC-RP qu'aprenem en Franca manca la Reina d'Anglaterra benleu ; mas los Anglo-Saxons son pas tant colhons coma nautres, lor fai ren la variacion (primària o segondariá), son 'bituats, plan segur que lor fai pas mestier de sos-titolat quauqu'un que passa a la tele coma zo fam aura en Franca tre que l'i a de la variacion, vergonha ! e puei, non, las publicacions anglofònas utilizan de las modalitats e daus registres diferents segon los Estats, qu'es pas unifòrm, la nòrma anglesa es larjament pluricentrica.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari