NB. Per ne saber mai, consultar la PPL e nòstras analisis sus nòstre sit.
 
 
Vai ben, tot lo mond a auvit parlar dau debat dau 30 de novembre sus la “proposicion de  lei” Bruno Le Roux, defendùa per la deputaa bretona Le Houerou.
 
E tot lo mond sap qu’au terme d’aqueu debat menat de nuech davans un auditòri magrinèu, e sens ges de resson mediatic, pas ren es estat resougut, que sobran encara tres articles de discutir, qu’o serèn benlèu, se tot vai ben, lo 30 de janvier.
 
Los que sabon que la session parlamentària s’acaba lo 26 de febrier, sabon tanben que dau còp, la possibilitat de veire aqueu tèxt discutat (e adoptat…) per lo Senat, e d’èstre puèi validat per l’assemblaa en segonda lectura es a pauc pres aitant probabla coma la transformacion de l’aiga de Ròse e Garona en grenadina.
 
Mas aquò, que nos suspren pas mai qu’aquò, nos deu pas empachar de tirar quauques ensenhaments.
 
 
Una proposicion de lei (venguda de deputats) e pas un projècte de lei (del govèrn)
 
 
— Se trachava d’una “proposicion” de lei.
 
Coma se sap, una proposicion es un tèxt amagestrat per de deputats, mes a l’òrdre dau jorn dels debats de l’assemblaa au bon voler dau govèrn. Ren a veire amb un projècte de lei depausat per lo Govèrn, e que risca doncas d’òstre un pauc mai atentiu a lo veire marcar a l’ordre dau jorn. 
 
Los que sègon l’anar dels debats sus la question de las lengas regionalas despuèi la lei Deixonne de 1951, sabon que despuèi aquela data, l’i a pas jamai agut gaire que de proposicions (per desenas…), pas jamai de projèctes.
 
Per nos limitar a las performanças dels govèrns PS, d’abord qu’es un govèrn PS qu’es a las comandas d’aquela passa, veèm ben que ni per las proclamacions teoricas en cors de campanha electorala, despuèi 1981, ges de govèrn socialista a jamai jutjat interessant de depausar un projècte.
 

 E las proposicions successivas despausaas per de deputats PS (es pas la pena d’evocar las despausaaas per d’autres partits, (car n’i a agut…) despuèi la proposition de loi 2157 de Jean-Pierre Destrade (17-05-1984) dinqu’a aquela d’Urvoas en 2011 o Le Roux en 2016 an per la màger part desapareissut entre lo moment de lor despaus e la fin de la legislatura ont èra possible de las discutar.

Notam ansin que la proposicion Urvoas, sostengùa (mai o mens…) per de deputats de tota color, caduca a la fin de la legislatura 2007-2012, es pas estaa reviscolaa per sos promotors après lo chambiament de majoritat.
 
A chalgut esperar 2016 per veire discutar, a la lesta, una proposicion Molac, lèu enterraa, e la de Le Roux, que son cortègi funèbre es ben entrincat.
 
 
Tantas escasenças mancaas…
 
 
— Ges d’iniciativa governementala, doncas sus una lei per las lengas de França. Pas mai d’iniciativa per la ratificacion de la Charta de las lengas mens parlaas, qu’avia l’acòrdi majoritari de l’assemblaa, qu’esperava un debat dau senat, ont a chalgut esperar per que se menèsse que la gaucha l’i aguesse perdut la majoritat, çò qu’a permés un enterrament dins la bona umor generala…
 
 
Per o far cort, tot çò de positiu qu’a tochat la question ven de circulàrias, qu’an l’avantatge que degun sap de qué l’i a dedins, d’abòrd que se tracha de textes administratius intèrns que degun liege en defòra. Coma se parlar de lengas de França èra talament dangeirós qu’o chalia absulament far dins lo silenci mai espés…
 
E avia chalgut una pression fòrta d’una coalicion d’associacions de promocion d’aquelas lengas sostengùa per de deputats de tota color per obténer, non sens mau, una mencion dins la lei de refondacion de l’escola adoptaa en 2013.
 
 
— La proposicion de lei Molac avia agut lo privilègi rar d’estre discutaa en sesilha publica, amb la participacion de quauques desenas de deputats franc nuech. Aqueu tèxt èra estat regetat, au motiu qu’una de sas disposicions contradisia la lei Falloux que regís lo finançament public a las escòlas privaas. Era pas totalament impossible, sieie dich en passant, de compréner que de metre dins lo tèxt una disposicion ansin povia pas far aure que provocar un reget. Mas basta.
 
 
La FELCO es pas estada consultada e pasmens…
 
 
— Lo tèxt de la PPL Le Roux es estat apreparat en liason amb las associacions concernaas, dison.
 
Sembla ben que la FELCO fa pas partia de las associacions concernaas, probablament per que l’espaci occitan e sos trenta departaments representan un territòri tròp infinitesimau per estre vesible d’amondaut. Aguesson demandat son aveaire a la FELCO, aquesta, qu’es bona pasta, auria pas mancat de pòrser un cert nombre de remarcas constructivas. Mas basta.
 
L’aguesson consultaa, auria considerat coma positiva l’idèia d’eslargir a totas las lengas l’estatut dau còrso: valent a dire una ofèrta dins l’encastre dels oraris normaus a totas las familhas, en defora de las qu’aurian fach explicitament saber que ne volian pas. Auria tanben apreciat la possibilitat laissaa a l’ensenhament en lenga de despassar lo lindau dels 50% dau temps escolar. Aquò anava dins lo bon sens.
 
 
Coma vai alora qu’a fach chi, la proposicion?
 
 
— Promier element: èra sostengùa per una part dels elejuts dau PS, a pauc pres la meitat.
 
Mas pas per lo grop, çò que vòl dire qu’una part d’aqueu grop èra contra. E dins lo debat, aquela part a agut d’orators eloquents, aparaires de la causa santa dau monolinguisme. Eloquents, mai que non pas los defensors dau tèxt, mai discrets.
 
 
— Mai grèu: es evident que lo Govèrn sostenia pas lo tèxt.
 
 
O manifestèt premier en fisant la corvaa de la defensa de sa posicion non pas als ministres mai dirèctament concernats (l’Educacion e la Cultura) mas a la segretària d’Estat charjaa de las collectivitats, que son nom m’escapa, valent a dire quauque ren que faria una bèla illustracion per una alegoria dau non-ren. Mas un non-ren que sabia parlar, e qu’o fasèt a chasca etapa dau debat per dire non, au motiu que tot comptat rebatut çò que se fasia per las lengas regionalas èra ja ben pron e que chalia puèi pas trop demandar.
 
Molac, a l’epòca ont presentèt son tèxt, èra ecologista, aliat au PS, mas a costat: èra doncas pas totalament incomprensible, dins lo climat generau, que sa proposicion anesse a las escobilhas.
 
Mas aquí, los que presentavan lo tèxt èran dau PS canau istoric. Son signatari mai evident, Bruno Le Roux, passava alora mai o mens per èstre lo patron dels deputats PS a l’assemblaa (n’an fach despuèi un ministre de l’interior interimari, çò que li vai probablament ajuar esissubliar sa proposicion malencontrosa).
 
E totun, lo Govèrn èra contra. Aqueu monde s’èran doncas pas parlat, einant?
 
 
— Doncas la paradòxa es que los mai afogats a defendre las lengas de França son estats de deputats de drecha, trop aüroses de ponchar, a chasque moment dau debat, las contradiccions dau camp d’en fàcia. Perqué se’n privar, quand sabian que de tot biais lo tèxt passaria pas? Perqué se privar d’un polit moment de teatre parlamentari que còsta ren, mas que pòt far plaser a d’electors de drecha en Bretanha o en Alsàcia? (dos deputats occitans solament se son manifestats d’un biais positiu, de drecha (Lassalle) o de gaucha (Deguilhem).
 
 
— Pèjo: dins lo debat, la raportaira Le Houerou a laissat clarament entendre que per ela, l’ensenhament bilingue èra sobretot l’afar de las escòlas associativas, sens referéncia explicita a l’ensenhament a paritat dins lo public.
 
E mai per l'ensenhament superior: a sonqu'evocat l'ISRLF, institut d'estatut privat... Semblava pas de saber qu'es dins totas las ESPE e dins totas las universitats dels domènis linguistics concernits – i comprés la Region parisenca – aviam mestièr d'organizar la formacion iniciala dels estudiants e dels futurs mèstres!
 
A quitament dich a un moment que çò que son tèxt ne parlava èra l’ensenhament DE lenga, pas EN lenga, çò qu’èra totalament contradictòri, sens que semblesse d’o veire, amb l’idèia de despassar los 50% de temps per la lenga.
 
 
— Dau temps qu’ansin se mesclava los pincèus, d’autres bons Samaritans jutjavan util de far sautar fòra d’autras muletas rojas fachas per enmaliciar lo buòu: per exemple l’idèia d’un sosten financier de las collectivitats per las escòlas associativas, çò qu’avia tuat la PPL Molac, coma s’aqueu mond èran pas capables de pensar los auvaris que rescontran, d’un còp sur l’autre.
 
Partent d’aquí, coma s’estonar de veire bolegar, un tabó seguent l’autre, lo faraminós article 2 de la constitucion, qu’es de mai evident que, sens lo modifiar, es pas la pena d’esperar qué que sieie? Es doncas sens suspresa que l’avèm vist convocat per la sota-segretària que son nom m’escapa.
 
 
Una ocasion mancaa mai.
 
Los d’entre nòstres legeires que son pron d’eatge per aguer la memòria dels episòdis precedents, se pòion benlèu remembrar d’un de trenta ans en reire: la proposicion de lei Dollo de 1985, jamai discutaa (es verai que lo ministre de l’Educacion dau temps èra Chevènement…).
 
La soleta magra conquesta a aqueu moment èra estaa la creacion d’un Haut Conseil des Langues de France (o quauque ren de mema farina), qu’a çò que sabo s’es achampat dos o tres còps a l’entorn d’una taula excellenta, a çò que n’avio sabut alora, sens resultas concretas de ges de mena.
 
Un fracàs de mai, sens glòria, un còp de mai. L’i a agut de promesas, la d’una agregacion, e la tanben d’una circulària, una de mai, sus las lengas de França. Benlèu surtirè avans lo mes de mai de 2017 (après, entre nautres, risca d’estre complicat partit coma es…). Es doncas pas encara lo moment de tirar los ensenhaments dau quinquenat qu’es a s’acabar. Poèm gardar un pauc d’esper.
 
 
Mas, franchament, vai chaler aguer un bogre de morau en pur beton per esperar…