Totes alienats?
 
Me par que dins lo concèpte d’alienatio, tal coma s’usa uèi, cabon mantuna significacion desparièra. D’un caire lo sens benlèu mai comun, clinic: l’alienacion mentala. Mas l’emplèc filosofic del tèrme atròba sas rasigas dins la filosofia del sègle XIX, notadament dins la de Hegel[2]. “L’alienacion” (all. Entfremdung, revirat tanben segon los contèxtes per lo fr. distanciation, ang. estrangement it. straniamento veire tanben all. Entäusserung; perqué pas emplegar aiceste neologisme l’estranhament?) es la necessitat per l’Esperit de “s’alienar”, es a dire, de se “negar” dins l’accion, dins la praxi, dins l’istòria, per permetre l’aveniment concret de la Libertat, aquò a travèrs tot un procès de “negacion” de se meteis (es a dire d’implicacion de se meteis dins la Wirklichkeit, la realitat efectiva), la necessitat de las dichas “passions” dins l’istòria (notadament napoleoniana), qu’al passatge mancavan pas de far qualques victimas collateralas; mas lo biais de l’Istòria es trufarèl....
 
Lo mot coneguèt puèi una significacion socioeconomica aprigondida en cò del jove Marx, lo d’abans 1845 e de las Tèsis sus Feuerbach, per qual “l’alienacion” correspondiá a la desnaturacion de l’umanitat en causa de la proprietat privada e del nòu mòde de produccion industrial de son epòca. “L’òme alienat” es lo que lo salariat e la proprietat privada an despossedit del sens de son trabalh; segon Marx, vengut “estranh” a son quite trabalh, l’òme “s’alièna” e ven estranh a se meteis. Segon lo filosòf marxista Louis Althusser[3], las famosas Tèsis sus Feuerbach marquèron una “rompedura epistemologica” dins l’òbra del jove Marx quora quitèt “l’umanisme” e lo vocabulari de l’alienacion d’inspiracion hegeliano-feuerbachiana.
 
Aital, un òme o un pòble “alienat” segon “l’umanisme” classic e naturalista, aquò’s lo qu’una dominacion “desnatura”, “altèra”, rend “estranh” a el meteis, “autre” que çò que deuriá “naturalament” èsser. Mas desenant lo tèrme “alienacion” en aquò del filosòf alemand serà remplaçat per lo “d’esplecha” (Ausbeutung) e caberà dins las descripcions del “fetichisme de las valors mercandas” (Warenfetischismus), aquò dins de capítols plan famoses de l’òbra-mèstra[4]. Coma o ditz Marx dins la VIna de las siás tèsis sus Feuerbach: “Resòlv Feuerbach l’esséncia religiosa dins l’esséncia umana. Mas l’esséncia umana aquò’s pas una abstraccion inerenta a l’individú desseparat. Dins sa realitat, aquò’s l’ensemble dels rapòrts socials.”
 
Òm vei que lo problèma màger pausat als filosòfs critics per l’utilizacion de “l’alienacion” coma categoria filosofica al sègle XX es qu’aqueste tèrme supausa una “natura” prèvia e blosa de çò alienat. En cò de Feuerbach (dins l’Esséncia del cristanisme, 1841), lo religion crestiana es l’esséncia de tota religion per amor qu’es la religion que descriu lo mièlhs “l’alienacion” de l’òme, valent a dire la projeccion (l’“ipostasi”) dins çò autre, divenc, de qualitats autenticament “umanas” (coma la bontat infinida, l’amor absolut). Segon Feuerbach los òmes “alienats” de lor esséncia umana reala, aguent projectadas totas las qualitats idealas amondaut, en Dieu, se pòdon desbarrassar de tota responsabilitat per las realizar praticament aiçaval, sus tèrra.
 
Aital segon el, se “l’alienacion” de l’òme dins l’ipostasi divenca es l’esséncia de la religion, lo crestianisme, la religion de la mòrt d’aquel “Dieu fach òme”, es la religion qu’exprimís mai fòrt l’esséncia “alienatritz” de tota las religions e mòstra lo camin cap a la desalienacion: l’òme se pòt enfin aimar el meteis a de bon (al mejan d’un umanisme de “l’òme fach Dieu”) en aimar infinidament “lo genre uman” sus la tèrra, desliurat de sa cadenas celestialas.
 
 
De l’egemonia cap a l’empowerment?
 
Amb aquò, aquel aparelh conceptual de “l’alienacion” es fòrça problematic, ja que caldriá primièr saber amb certitud çò qu’es aquò que la “natura” dont se parla aicí. Se se pensa dempuèi los sègles XIX e XX que “l’òme es puslèu una istòria qu’una natura” coma ditz Lucien Malson, que l’umanitat se constituís adonc d’en primièr dins de rapòrts socials que la determinan, quins critèris causir, que foguèsson pro “naturals” e non pas “istorics” o “socials”, valent a dire, que foguèsson pas subjèctes a divèrsas influéncias o a de rapòrts de poder extrinsècs e cambiadisses? Qu’es la “natura”? Ont es? Qui pòt pretendre parlar en son nom?
 
Lo romantisme literari e filosofic del sègle XIX europèu aguèt tendéncia d’identificar un “èime”, una “natura”, un “engèni” especific a cada pòble, que, plan solide, la Lenga, l’Art e la poesia en particular, èran capables d’exprimir amb lo mai de justesa e “d’autenticitat.”
 
Los estudis socioistorics[5] de la Renaissença occitana d’aquel sègle mòstran quant es ligada a aqueste ambient ideologic, espandit de pertot en Euròpa e quant las causidas felibrencas, las d’una cèrta categoria de la societat de lor epòca (los pageses), tot coma las dels lors subjèctes literaris (la poesia, notadament epica), pòdon pas èsser compresas (aquò vòl pas dire que se i devon reduire) sens referéncias a aquel pantais romantic sus la “natura” e “l’èime” del Pòble aital coma lo ròtle profetic del Poèta e de sa Lenga dins aquò. E cal dire tanben amb aquò qu’en’Occitanistan’ ne sèm encara uèi, aperaquí, al meteis ponch?
 
Es per aiçò que cresi que lo concèpte “d’alienacion”, dins lo sens eretat d’aquest ambient romantic o “populonaturalista” que l’occitanisme exprimís encara fortament uèi, merita d’èsser rudament criticat e superat, tot coma aquel nacionalisme romantic occitanista completament fòrasubjècte e ineficaç uèi, a mon vejaire. 
 
Ça que la, la critica e lo refús d’emplegar l’idèa que los Occitans serián un “pòble d’alienat”, pas mai “vertadièrament occitan”, per amor qu’aurián abandonat lor bèla lenga, aquò vòl pas dire que cresi que calga desqualificar tot usatge possible del tèrme d’alienatio per descriure o pensar (dins) la situacion actuala de l’espaci occitan. 
 
D’efièch, i a un autre sens possible de l’alienatio qu’es sens dobte lo mai ancian e lo mens conscient. Es sa significacion juridica, eissida de la tradicion romana[6]: alienarquicòm vòl dire que lo balham a qualqu’un mai, que ne cedissèm la proprietat. Aital, se poiriá dire, que puslèu qu’una “desnaturacion”, se tracta aquí d’una despossession, d’un transferiment de proprietat e doncas de poder.
 
“L’alienacion dels Occitans” (o perqué pas lor “estranhament”?), aquò poiriá voler dire un despoderament[7] progressiu dins l’istòria, ligat a l’impossiblitat de tota temptativa d’empowerment “d’apoderament” de lor lenga e de lor cultura quand se tracta de lor tornar donar una plaça digna e egala dins l’espaci normatiu, social e politic comun. De fach aquesta istòria concernís atanben totas las periferias de l’estat francés e se confond mai o mens amb l’istòria sociala de sas classas popularas, çò que nos permet de comprene lo concèpte d’egemonia culturale que farguèt lo sarde Antonio Gramsci. 
 
“L’egemonia culturala” en cò de Gramsci, per anar aviat, aquò’s la “direccion intellectuala e morala”[8] eissida de la dominacion dels habitus lingüistics, socials, culturals d’una cèrta classa sociala sus las autras, “dominacion” que pòt perdurar dins las mentalitas un còp d’unes privilègis (economics, politics) abolits, reduches o universalizats.
 
L’istòria sociala de França e de l’espaci occitan mòstra qu’es l’egemonia exclusiva de las valors d’una cèrta partida de la societat occitana jos l’influéncia de l’egemonia culturala francesa, que menèt cada còp un pauc mai al “despoderament”, a l’“alienacion”, a la “despossession”, per las classas popularas, de la possiblitat d’un empowerment efectiu de la lor cultura per fin de quitar son “estranhament” e tornar trobar una dignitat a lor lenga al còr de la cultura e de l’espaci normatiu comuns.
 

Conclusion: cossí s’apoderar de qué?
 
Al fons, s’agís de pausar mai la meteissa question qu’es luènh d’èsser simpla, a mon vejaire, e que sa justa compreneson determinarà l’eficàcia del rud trabalh de recuperacion de menar en retorn: per quins motius (objectius e subjectius) los occitans, encara en majoritat bilingües dins la segonda mitat del sègle XX an abandonat lor lenga?
 
Cresi que per i respondre cal identificar “l’alienacion” al plural:  
E se cal cercar un “retrach” dels Occitans e eventualament una continuitat dils sègles (camin identitari perilhós entre totes, mas non pas talament se pensam que “l’esséncia es l’ensemble dels rapòrts socials” coma o avèm dich) es segurament aitant dins la sociologia de la familha coma dins la sociolingüistica que lo trapariam, basta de contunhar e d’encoratjar lo trabalh academic.         
 
En conclusion me par que lo camin de la “desalienacion” deu passar per una justa reflexion istorica e sociologica critica, sens cap de victimisme nimai de complasença, per permetre a totes una compreneson reala e complèta de “l’alienacion” complèxa, plurala e contunha dels Occitans dins l’istòria:
   
Ben segur, aqueste modèl es pas brica scientific e sens dobte tròp simplificat. E la causalitat socioistorica que menèt a tot aquò es plurala e de mal comprene e espèri que d’estudis istorics e sociologics avenidors seràn capables de portar als que refusan las responsas simplas a de problèmas complèxes, una vision totjorn mai precisa e complèta de la situacion nòstra, basta que sián menats e encoratjats, per esperar enfin de far bolegar un pauc lo triste corrent d’aquesta istòria.