Opinion
Toponimia gascona (II): En vath de Dordonha e de Garona
Les ribèiras (= planas alluvialas) son pas fòrça mencionadas dens la micrò-toponimia achí; per contra, am la Ribèira e Sent German de la Ribèira coma noms de comunas, amèi Ambarés (o se vòletz Envarés) que vèn deu latin in vallensem.
Los petits afluents son qualificats de:
Çò qu’es redde mèi abondós, son los toponimes de tipe palud e barralh. Les paluds èran ―e son encara― generalament devoludas a l’elevatge bovin e equin. Atau lugíssem sus les cartas: Barrail de Baron, du Bec, Cardinal, de la Conteau, du Cournau (cornau = vilatjòt o pèça en còrn), du Grand Marais, de Meyraud, de Monsieur de Cursol, de la Salle, etc., shens comptar los nombrós derivats Barraille, Baraillot... Un sinonime de barralh es clau: le Claud, le Clauzet, Clauset, les Clauzots, Claoux...
Aquò dit, l’escrivan libornés de lenga gascona Jan-Edmond Lapelleterie, dens sa cançon Lo vin de la Pataisha, parlèva de barralh per una pèça de vinha:
Per palud, donc, pòdem donc véser aqueth mòt demb totas les ortografias: la Palu (a Borg), la Palue (a Brana), la Palus (divèrs lòcs). I a tanben de derivats, coma lo famós quartèir nuitèir de Paludate a Bordèu o Paluda a Sent Estèfe. Tròbam coma qualifiatius: la Palus du Gardera (garderar = lòc gardat, cf. vedat, gardèra) o la Palus Contaud (Sent Sèuve). Aqueth darrèir mòt m’intriga perque lo retròbam sonque dens de zònas de paluds ―Sent Loís de la Contau èra una anciana parròpia, anuit dens la comuna de Brau e Sent Loís―; una sorça hèi de contau un sinonime de palud mès shens referéncias, quòra aurí pensat que significa’‘apartenent ad un comte’’.
Lugiri dens un article de Benedicta Boyrie-Fénié que la Souys (disen [la suj]) es sinonime de palud. S’i escai en efèit que, dens lo FEW, pòdem lugir qu’un solh es un braudèir, un changòt. Pus interessant, lo medís sens de’‘lòc marescatjós’’ (deu latin medievau groa) s’aplica a l’île de Gruère, a Tolena (cf. tanben la Gruèra, pròishe Tonens)[1]. Idèm per Brau(d), un mòt sustot landés mès Brau es coneishut dens lo Blaiés pr’èster una comuna... marescatjosa.
Dívem pas aublidar tanpauc la cultura deu noguèir: aqueth aubre, comun dens les ribèiras, balha tot un flòc de toponimes: les Nougueyries, Nougeyrasse, Nouguey... I a tanben Nougarède (a Salinhac) mès’quò’s probable un nom de familha. Notaram que la comuna de Gontaud de Nogaret a la medissa etimologia. L’òli de notz èra d’alhons una produccion de l’Agenés ribeirin.
Los petits afluents son qualificats de:
― jalas, dens la palud au nòrd de Bordèu; maugrat lo toponime la Jalle o lo nom de la comuna de Sent Medard de Jalés (= lo país de les jalas), se retròba mèi que mèi en idronimia;
― estèirs, en amont de Bordèu entà Verdelais e sus la Dordonha deu Bèc entà lo vesiat de Castilhon; tròbam l’Esteyrolle, l’Esteyrot, l’Estey Noir;
― rolhas, quauque còp, notadament coma idronime entà l’Isla Sent Jòrge; l’Ulha, qu’es un estèir, èra aperat la Ruille per los vielhs.
Fau precisar que los tres tipes d’afluents an de sens diferents. Atau, un estèir (deu latin estuarium) es un riu somés a l’influéncia de la marèia dinamica; una jala es un canau d’irrigacion o de drenatge; una rolha pòt tanben n’en èster dens la valèia, mès es sustot un petit riu au debit intermitent.― estèirs, en amont de Bordèu entà Verdelais e sus la Dordonha deu Bèc entà lo vesiat de Castilhon; tròbam l’Esteyrolle, l’Esteyrot, l’Estey Noir;
― rolhas, quauque còp, notadament coma idronime entà l’Isla Sent Jòrge; l’Ulha, qu’es un estèir, èra aperat la Ruille per los vielhs.
Çò qu’es redde mèi abondós, son los toponimes de tipe palud e barralh. Les paluds èran ―e son encara― generalament devoludas a l’elevatge bovin e equin. Atau lugíssem sus les cartas: Barrail de Baron, du Bec, Cardinal, de la Conteau, du Cournau (cornau = vilatjòt o pèça en còrn), du Grand Marais, de Meyraud, de Monsieur de Cursol, de la Salle, etc., shens comptar los nombrós derivats Barraille, Baraillot... Un sinonime de barralh es clau: le Claud, le Clauzet, Clauset, les Clauzots, Claoux...
Aquò dit, l’escrivan libornés de lenga gascona Jan-Edmond Lapelleterie, dens sa cançon Lo vin de la Pataisha, parlèva de barralh per una pèça de vinha:
Sus lo versant de Molinet / Tot pròishe dau Pont de Cloquet,
Èi un barralh de vielha vinha / Expausada au solelh levant,
Fèi virar la tèsta au passant / Les plants, picats en dreita linha,
En fins cepatges son grefats / De cabernèth e de preishac.
Èi un barralh de vielha vinha / Expausada au solelh levant,
Fèi virar la tèsta au passant / Les plants, picats en dreita linha,
En fins cepatges son grefats / De cabernèth e de preishac.
Per palud, donc, pòdem donc véser aqueth mòt demb totas les ortografias: la Palu (a Borg), la Palue (a Brana), la Palus (divèrs lòcs). I a tanben de derivats, coma lo famós quartèir nuitèir de Paludate a Bordèu o Paluda a Sent Estèfe. Tròbam coma qualifiatius: la Palus du Gardera (garderar = lòc gardat, cf. vedat, gardèra) o la Palus Contaud (Sent Sèuve). Aqueth darrèir mòt m’intriga perque lo retròbam sonque dens de zònas de paluds ―Sent Loís de la Contau èra una anciana parròpia, anuit dens la comuna de Brau e Sent Loís―; una sorça hèi de contau un sinonime de palud mès shens referéncias, quòra aurí pensat que significa’‘apartenent ad un comte’’.
Lugiri dens un article de Benedicta Boyrie-Fénié que la Souys (disen [la suj]) es sinonime de palud. S’i escai en efèit que, dens lo FEW, pòdem lugir qu’un solh es un braudèir, un changòt. Pus interessant, lo medís sens de’‘lòc marescatjós’’ (deu latin medievau groa) s’aplica a l’île de Gruère, a Tolena (cf. tanben la Gruèra, pròishe Tonens)[1]. Idèm per Brau(d), un mòt sustot landés mès Brau es coneishut dens lo Blaiés pr’èster una comuna... marescatjosa.
Dívem pas aublidar tanpauc la cultura deu noguèir: aqueth aubre, comun dens les ribèiras, balha tot un flòc de toponimes: les Nougueyries, Nougeyrasse, Nouguey... I a tanben Nougarède (a Salinhac) mès’quò’s probable un nom de familha. Notaram que la comuna de Gontaud de Nogaret a la medissa etimologia. L’òli de notz èra d’alhons una produccion de l’Agenés ribeirin.
[1] LARTIGUE Ph., Toponymie de la commune de Biscarrosse. Document inedit telecargable sus gasconha.com.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1
Me sembla que ''de Barès'' = ''de Varés'', autament dit èra un nom de tèrra. Quò's l'especialista Benedicta Boyrie-Fénié que prepausèt l'etimologia ''in vallensem''.
Embarès seriá puslèu un nom de persona: En Barès, concretament lo marqués de Montferrand (Tizo de Barès).
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari