Opinion
Un paradòxe: lo paradís de l’Esperanto
Vos saludi de Brisbane estant, on se debana lo congrès australian d’Esperanto. Es fòrça luenh d’Occitània, mes au mens es l’estiu ara acerà.
Lo movement Esperanto, iniciat en 1887 peu doctor Lazar Loís Zamenhof de Białystok (adara en Polonha), ensaja de popularizar aquesta lenga neutra endeus escambis internacionaus dens un esperit d’egalitat entre las culturas, sens de nocion de dominant o de dominat.
Los intereses economics e politics hèn que lo pes deus Estats Units au nivèu mondiau a impausat dinc ara l’anglés dambe sa cultura e son vejaire deu monde, quitament s’èm a una epòca de cambiaments quan vesèm un reajustament de la poténcias.
Uns actors “locaus” coma l’Educacion Nacionala o los mèdias màgers hèn pas lor trabalh e l’informacion de cap au ciutadan de l’existéncia de la Lenga Internacionala passa pas. E totun es una de las lengas disponiblas sus Google Traduccion e fòrça presenta sus Viquipedia.
Passam dètz o onze annadas sus bancs de l’escòla e una informacion de dètz minutas de dètz ans seré una bona causa. Mes end´aquò, cau una volontat politica. Lionel Jospin, hilh d’esperantista e ministra de l’Educacion Nacionala n’es un exemple deus bons d’aqueth mancament.
Maugrat tot, Esperanto es la sola lenga creada (n’i avoc un brave hèish) que suberviu, qu’es fòrça activa e que compta locutors dens lo monde sancèr.
Me diseratz lavetz on es lo paradòxe?
Vaquí: l’ambient deus encontres Esperanto es unic. Lo monde s’entercalhan los uns los autes dambe un aisidèr e un naturau que trobaratz pas jamès endacòm mès. Totis son venguts dambe la mira de comunicar sus un pè d’egalitat dambe estrangèrs e aquò vos balha aus encontres un esperit fòrça agradiu.
Es una reproduccion de la societat sens los aspèctes marrits. Podètz deishar la dineròla au bèth miei dambe fòrça moneda dedins, i aurà totjorn quauqu’un ende’vs la tornar. Es totjorn mauaisit après una tala experiéncia de tornar suu pic “a la vida normala”.
E doncas se Esperanto veng un jorn utilizada a l’escala deu monde com caleré, es evident qu’un efèit pervèrs seré la pèrda d’aquestes petits moments paradisiacs.
I auré monde que harén comèrci en Esperanto, d’autes que harén publicitat, partits nacionalistas de dreta que l’utilizarén, e la lenga internacionala de haré lèu aquera de las mensorgas politicas de totas.
Vaquí doncas lo paradòxe: un esperantista pòt militar ende l’escaduda de la lenga en tot saber qu’aquò seré l’encausa de la fin deu plaser infinit de l’utilizar dens un encastre gaireben magic qu’apèri jo lo petit paradís.
Lo movement Esperanto, iniciat en 1887 peu doctor Lazar Loís Zamenhof de Białystok (adara en Polonha), ensaja de popularizar aquesta lenga neutra endeus escambis internacionaus dens un esperit d’egalitat entre las culturas, sens de nocion de dominant o de dominat.
Los intereses economics e politics hèn que lo pes deus Estats Units au nivèu mondiau a impausat dinc ara l’anglés dambe sa cultura e son vejaire deu monde, quitament s’èm a una epòca de cambiaments quan vesèm un reajustament de la poténcias.
Uns actors “locaus” coma l’Educacion Nacionala o los mèdias màgers hèn pas lor trabalh e l’informacion de cap au ciutadan de l’existéncia de la Lenga Internacionala passa pas. E totun es una de las lengas disponiblas sus Google Traduccion e fòrça presenta sus Viquipedia.
Passam dètz o onze annadas sus bancs de l’escòla e una informacion de dètz minutas de dètz ans seré una bona causa. Mes end´aquò, cau una volontat politica. Lionel Jospin, hilh d’esperantista e ministra de l’Educacion Nacionala n’es un exemple deus bons d’aqueth mancament.
Maugrat tot, Esperanto es la sola lenga creada (n’i avoc un brave hèish) que suberviu, qu’es fòrça activa e que compta locutors dens lo monde sancèr.
Me diseratz lavetz on es lo paradòxe?
Vaquí: l’ambient deus encontres Esperanto es unic. Lo monde s’entercalhan los uns los autes dambe un aisidèr e un naturau que trobaratz pas jamès endacòm mès. Totis son venguts dambe la mira de comunicar sus un pè d’egalitat dambe estrangèrs e aquò vos balha aus encontres un esperit fòrça agradiu.
Es una reproduccion de la societat sens los aspèctes marrits. Podètz deishar la dineròla au bèth miei dambe fòrça moneda dedins, i aurà totjorn quauqu’un ende’vs la tornar. Es totjorn mauaisit après una tala experiéncia de tornar suu pic “a la vida normala”.
E doncas se Esperanto veng un jorn utilizada a l’escala deu monde com caleré, es evident qu’un efèit pervèrs seré la pèrda d’aquestes petits moments paradisiacs.
I auré monde que harén comèrci en Esperanto, d’autes que harén publicitat, partits nacionalistas de dreta que l’utilizarén, e la lenga internacionala de haré lèu aquera de las mensorgas politicas de totas.
Vaquí doncas lo paradòxe: un esperantista pòt militar ende l’escaduda de la lenga en tot saber qu’aquò seré l’encausa de la fin deu plaser infinit de l’utilizar dens un encastre gaireben magic qu’apèri jo lo petit paradís.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Iéu prefèri la LIA Lingo Internaciounalo d'Ajudo qu'es plô mai simplo gramaticalomen, founeticomen e amm' un voucabulàri mendre puèi que de mot sabents se podou remplaça per de derivats de mots courents.
Me amo mai la Lingo Internasiuna d'Ajido k'esto multe mai simpla gramatike, funetike eti kanti in vortado mai mikra ja ke ris vorti sabanta pudo-se utilizar devirati de vorti simpla.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari