Opinion
Se situar dins lo calendièr (I)
Per se situar dins lo calendièr, l’occitan coneis un ensemble de règlas que son pas pro explicadas dins las gramaticas. Los aprenents, donc, las devon “devinar” a partir dels modèls dels bons autors, dels bons professors e dels parlants qu’an un bon nivèl de lenga. L’usatge occitan se resumís aital.
Lo jorn de la setmana
Lo primièr element de basa d’una data es lo jorn de la setmana. Vaicí las formas estandards e mai unitàrias (sens detalhar totas las variantas).
En general i a pas d’article davant un nom de jorn quand lo situam dins la setmana en cors: Uèi sèm dissabte. Te veirem diluns.
Un article definit davant un nom de jorn indica una accion que se repetís cada setmana: I vau lo dimenge.
Un article indefinit davant un nom de jorn suggerís un eveniment unic: Venguèron un divendres.
Lo numèro del jorn dins lo mes
Lo numèro del jorn dins lo mes se ditz en general amb un article definit: Uèi tenèm lo 17.
Utilizam un nombre ordinal solament per lo 1r(“primièr”). Utilizam de nombres cardinals per totes los autres jorns del mes, del 2 (“dos”) fins al 31 (“trenta un”). Ansin:
Lo mes
Lo segond element de basa d’una data es lo mes. Vaicí las formas estandards (sens detalhar totas las variantas).
En general i a pas d’article davant un nom de mes: Terminarem lo programa en junh.Abril es freg ongan.
L’an
Lo tresen element de basa d’una data es l’an (o l’annada).
Eventualament, quand lo contèxt es pro clar, se pòt abreujar un an de quatre chifras en ne disent sonque la fin: en 1983 (o en 83).
Dins l’usatge general i a pas d’article davant l’an. Totun en niçard es usual de metre un article definit, un pauc coma en italian e en catalan:
Evocar un decenni se ditz puslèu segon lo modèl seguent: los ans 60 (cal evitar lo francisme las annadas 60*, vejatz l’article del 12.12.2016).
La combinason dels elements
Una data amb diferents elements se ditz segon los modèls seguents. Avisatz-vos de la manièra de plaçar lo e de.
Lo jorn de la setmana
Lo primièr element de basa d’una data es lo jorn de la setmana. Vaicí las formas estandards e mai unitàrias (sens detalhar totas las variantas).
- diluns
- dimars
- dimècres
- dijòus (en gascon dijaus)
- divendres
- dissabte (en niçard dissabta, en vivaroalpenc dissande)
- dimenge (en niçard diménegue)
NB — En gascon se ditz dimècres (o dimèrcs) e divendres (o divés). En lemosin se ditz dissabte (o dissabde) e dimenge (o diumenc). En vivaroalpenc se ditz dimenge al masculin (o diamenja al femenin). Los primièrs tipes son pus unitaris, los segonds tipes rèstan frequents dins l’usatge renaissentista.
En general i a pas d’article davant un nom de jorn quand lo situam dins la setmana en cors: Uèi sèm dissabte. Te veirem diluns.
Un article definit davant un nom de jorn indica una accion que se repetís cada setmana: I vau lo dimenge.
Un article indefinit davant un nom de jorn suggerís un eveniment unic: Venguèron un divendres.
Lo numèro del jorn dins lo mes
Lo numèro del jorn dins lo mes se ditz en general amb un article definit: Uèi tenèm lo 17.
Utilizam un nombre ordinal solament per lo 1r(“primièr”). Utilizam de nombres cardinals per totes los autres jorns del mes, del 2 (“dos”) fins al 31 (“trenta un”). Ansin:
— lo 1r de mai (“lo primièr de mai”)
— lo 2 de mai (“lo dos de mai”)
— lo 31 de mai (“lo trenta un de mai”).
NB — Avisatz-vos que l’elision de l’article se fa ben davant lo nombre 11 (“onze”). Disèml’11 de març (“l’onze de març”). L’occitan deu pas utilizar la forma sens elision coma en francés (le 11 mars, “le onze mars”).
— lo 2 de mai (“lo dos de mai”)
— lo 31 de mai (“lo trenta un de mai”).
NB — Avisatz-vos que l’elision de l’article se fa ben davant lo nombre 11 (“onze”). Disèml’11 de març (“l’onze de març”). L’occitan deu pas utilizar la forma sens elision coma en francés (le 11 mars, “le onze mars”).
Lo mes
Lo segond element de basa d’una data es lo mes. Vaicí las formas estandards (sens detalhar totas las variantas).
- genièr (en prov., viv. e lem. genier; en gascon genèr; en niçard genoier; en auvernhat girvèir)
- febrièr (en prov., niç., viv. e lem. febrier; en gascon heurèr; en auvernhat feurèir)
- març
- abril (en prov., niç., lem. e gasc. abriu)
- mai
- junh
- julhet (o pus rarament julh, vejatz l’article del 14.7.2014)
- agost (en prov., niç., viv., auv. e lem.aost)
- setembre
- octòbre
- novembre
- decembre
NB
— En gascon se ditz setembre (o seteme), novembre (o noveme) e decembre (o deceme). Los primièrs tipes son pus unitaris, los segonds tipes rèstan frequents dins l’usatge renaissentista.
— En provençal se ditz aost (o avost). Lo primièr tipe es pus unitari, lo segond rèsta frequent dins l’usatge renaissentista.
— Trobam de còps las variacions seguentas: abril (o abrial), abriu (o abriau), octòbre (o octobre). Las segondas formas son pas brica generalas, son pas sistematicas dins cap de dialècte e, donc, semblan pas necessàrias per un usatge estandard.
— Per parlar del mes de “genièr”, cal evitar lo francisme janvièr* (janvier*, janvèir*).
— En gascon se ditz setembre (o seteme), novembre (o noveme) e decembre (o deceme). Los primièrs tipes son pus unitaris, los segonds tipes rèstan frequents dins l’usatge renaissentista.
— En provençal se ditz aost (o avost). Lo primièr tipe es pus unitari, lo segond rèsta frequent dins l’usatge renaissentista.
— Trobam de còps las variacions seguentas: abril (o abrial), abriu (o abriau), octòbre (o octobre). Las segondas formas son pas brica generalas, son pas sistematicas dins cap de dialècte e, donc, semblan pas necessàrias per un usatge estandard.
— Per parlar del mes de “genièr”, cal evitar lo francisme janvièr* (janvier*, janvèir*).
En general i a pas d’article davant un nom de mes: Terminarem lo programa en junh.Abril es freg ongan.
L’an
Lo tresen element de basa d’una data es l’an (o l’annada).
Eventualament, quand lo contèxt es pro clar, se pòt abreujar un an de quatre chifras en ne disent sonque la fin: en 1983 (o en 83).
Dins l’usatge general i a pas d’article davant l’an. Totun en niçard es usual de metre un article definit, un pauc coma en italian e en catalan:
— 1975 (en niçard lo 1975)
— en 1983 (en niçard: en lo 1983)
— de 2017 (en niçard dau 2017).
— en 1983 (en niçard: en lo 1983)
— de 2017 (en niçard dau 2017).
Evocar un decenni se ditz puslèu segon lo modèl seguent: los ans 60 (cal evitar lo francisme las annadas 60*, vejatz l’article del 12.12.2016).
La combinason dels elements
Una data amb diferents elements se ditz segon los modèls seguents. Avisatz-vos de la manièra de plaçar lo e de.
diluns 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= diluns, lo 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo diluns 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 1r de mai
dimars 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= dimars, lo 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo dimars 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 2 de mai
= diluns, lo 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo diluns 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 1r de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 1r de mai
dimars 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= dimars, lo 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo dimars 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 2 de mai de 2017 (en niçard: ...dau 2017)
= lo 2 de mai
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#22#25
Ai mai trobar la forma «jervèir» aparentada a «girvèir» dinc lo comptes de Montferrand... ;-)
➡️ http://elec.enc.sorbonne.fr/montferrand/glossaire
➡️ https://books.google.fr/books?id=EhPoUAZINgEC&pg=PA198&lpg=PA198&dq=Les+comptes+des+consuls+de+Montferrand+jerveir&source=bl&ots=R_4W1JM7fw&sig=pSck_xJhYX1ed0cPTkcdTHYRvwU&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwiFxoCytrXSAhWIhRoKHeETCEUQ6AEIKTAD#v=onepage&q=Les%20comptes%20des%20consuls%20de%20Montferrand%20jerveir&f=false
#34 Gramací Domergue per aquela precision. ;-)
#30#32#33 ‘Dimars’ e ‘març’, etimologicament, an pas la meteissa terminason. ‘Dimars’ ven del latin ‘dies Martis’ mentre que ‘març’ ven del latin ‘martius’. Tanben es interessant que los jorns de trabalh de la setmana se terminen per ‘-s’: ‘diluns, dimars, dimècres, dijòus, divendres’ mas ‘dissabte, dimenge’. Pereu es util que i aja una coïncidéncia entre l’occitan ‘dimars + març’ e lo catalan ‘dimarts + març’. Enfin, cal saber que la grafia corrècta ‘dimars’ se tròba ben dins la gramatica d’Alibèrt de 1935; per contra, la grafia ‘dimarç’ es una error d’impression del diccionari d’Alibèrt de 1966 (aquel diccionari postum se publiquèt dins de condicions dificilas).
#32 Sabètz dins quin article èra, qu'amariá ben o-saubre ieu mai... Mercés.
#30 Sumien o expliquèt en un article precedent
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari