Lo jorn que se publicarà aquest article mieu, farà exactament 35 ans que venguèri dins una illa qu’a cambiat per sempre ma percepcion de França: Corsega. E es d’una autra illa, mai precisament d’un archipèla, que nos es venguda una suspresa que nos poiriá interessar, ais occitans.
 
D’efiech, venèm d’aprene qu’Oscar Temaru, l’èx-president de Polinesia, independentista ben conegut de sa nacion, se poiriá presentar a l’eleccion presidenciala francesa. Cèrtas, la lista dei candidats es pas encara definitiva, e sabèm pas manco se lei 500 signaturas que revendica seràn validadas, mai s’aquò se confirma, es una escasença istorica qu’avèm d’aprofechar, çò’m par.
 
La campanha electorala entamenada en França es pietadosa e sensa gaire d’interès per leis occitans. Dos dei candidats avantajats per leis enquèstas d’opinion semblan de desfisar la justícia per de fachs de desvirament dei sòus publics: persiègon la lucha politica mentre que dins d’autrei país se serián demés. França, malgrat son nom d’origina germanica, es luenha de la rigor de l’Euròpa nordica fàcia a la corrupcion. Lo partit encara au poder a perdut tot crèdit, e sòrt prefondament devesit, amb un candidat oficiau esquichat entre lei traïsons dei cinc ans, la senèstra radicala e la temptacion de jónher l’ofèrta liberista dinamica d’un ancian ministre de l’economia eissit dau mesme camp. Una extrèma drecha neofaissista amassa lei decebuts, fins au ponch de devenir la promiera fòrça politica.
 
D’una amira occitana, non i a ren de bòn. La candidata de l’extrèma drecha òdia la diversitat e desira que se refortisca lo centralisme evidentament confòrme a sei fòrtei tendéncias autoritàrias. Lo de la drecha conservatritz vòu lo retorn dau roman nacionau (estatau, o sabèm ben) a l’escòla, coma se n’aguèsse desparegut, lo dau partit au poder sòmia d’un palais de la lenga francesa, coma s’aquesta foguèsse pas ja objècte de culte, e parlem pas dau de la “França insomesa” que, coma o indica ben son movement, vei en França la solucion de totei lei problèmas, amb un chauvinisme fondamentau. I a pus de candidat ecologista, sovent favorable totun a nòstreis idèas. Rèsta lo candidat liberista: assolidèt que i a ges de cultura francesa, puei qu’aquesta es una mescla, e ausèt una ferma critica de la colonizacion amb de mots d’una duresa inedita, mai desconeissèm au fons çò que pensa, e malgrat sei liames personaus amb Picardia e Bigòrra, sembla pas de revendicar lo picard ni l’occitan.
 
Dins aqueu tan sorne coma mòrne panorama ven de sorgir un nòu espèr. De tot segur, es pauc probable qu’Oscar Temaru devenga president de la Republica Francesa —pasmens, imaginatz quina revolucion aquò produiriá! —, mai toteis aquelei que se sentèm pas francés, cunhats dins un estat que nos mesprèsa e nos empedís d’èsser quau siam, avèm la possibilitat d’exprimir nòstra oposicion, non pus amb de candidaturas protestàrias luenhas de nòstrei revendicacions, ni amb un vòte blanc ò una abstencion ont seriam negats dins una mar de rasons desparieras dei nòstrei. Non: per lo promier còp, podèm votar per una candidatura independentista per fin d’afortir non solament nòstra solidaritat occitana amb lei polinesians e d’autrei pòbles, mai pereu nòstra rompedura amb l’estat francés.
 
Temaru president!