Opinion
Lenga còrsa: qualques precisions e reflexions
La setmana passada, un legeire de mon article me faguèt remarcar qu’aviái pas precisat la transcripcion fonetica dels mots còrses. Me’n desencusi, e es l’ocasion de dire qu’en realitat l’ortografia còrsa revèrta fòrça la de l’italian, signe indiscutible qu’es plan fòrta la relacion amb un ensems que li dison enlà "italic" per evitar de l’apelar "italian".
Doas observacions, ça que la. La primièra es que i a en lenga còrsa dos grafèmas especifics e un comun al sarde e al sicilian, mas pas al toscan. Lo comun al sarde e al sicilian es lo dd, çò es l’oclusiva retroflèxa sonòra [ɖ] geminèa, que proven de l’evolucion intervocalica del grop ll del latin per de mots coma beddu "bèl", cavaddu "caval", o quitament fiddolu "filh", quand los parlars del centre e del nòrd dison figliolu; d’efièch, sol lo sud de l’illa coneis lo fonèma escrich dd. Per quant als grafèmas especifics, s’agís de chj e de ghj qu’equivalon aperaquí a [tj] e [dj]: còrs machja "taca, maquís" e viaghju "viatge" vs. italian macchia e viaggio.
La segonda es que las consonantas del còrs son somesas a un fenomèn general de mudament fonetic que seriá de mal detalhar aicí. Per exemple, la c [k] de cantu "cant" demòra ansin dins un cantu mas passa a [g] entre vocalas: u cantu, "lo cant"; tanben "lo fuòc" se ditz u focu [u'vɔgu].
Aquesta precision fonetica pichoneta, que la poiriá completar la lectura d’un bon article en italian sus la lenga còrsa, es tanben l’escasença de tornar sus la tòca de mon article precedent.
Lo concèpte de lenga per elaboracion es pas tan clar qu’aquò. Al fons, quand sèm en preséncia de lengas fòrça pròchas, lo fòcus se poirà metre quora sus çò comun, quora sus çò desparièr. Per contra, cresi necessari de respectar lo sentiment prigond de las populacions quand s’assòcia al movement de l’istòria: i a pas mai de sens de voler que lo còrs siá un dialècte italian que lo catalan un dialècte occitan. Còrs e catalan se pensan autonòms, e quand disi "còrs e catalan", parli dels locutors a travèrs d’eles. Dins lo cas del còrs, ja s’es facha la rompedura amb lo temps del toscan oficial coma varietat nauta e del còrs coma varietat bassa.
Desenant, l’italian es una lenga vesina. Ai agut legit sus Internet de gents a dire que lo retorn de l’italian favoririá lo reviscolament del còrs coma lenga parlada. Res non es mens cèrt. L’italian a una nòrma mai clara, çò que faculta son aprendissatge, mentre que lo còrs patís una realitat. S’escriu uèi mai que se parla, e sa transmission es febla. Segon lo jornal A Piazzetta, la lenga insulara non se transmet pus que dins lo 3% de las familhas; se i a un ensenhament bilingüe desvolopat a l’escòla primària (lo 37% dels escolans), passa al 17% al collègi... e a l’1% al licèu, ont solament lo 10% dels liceans de Corsega estúdian un pauc la lenga còrsa. Cèrtas, en Occitània celebrariam aquestas chifras, mas ben sabèm que son luènh de garentir l’avenidor d’una lenga dominada.
Alara, una lenga còrsa... sens que degun la parle pus? Se la lenga occitana es un objècte lingüistic mai ancian e melhor establit, ben sabèm los occitanistas que l’occitan que legissèm sus Jornalet a la meteissa problematica.
D’aitan mai qu’avèm pas en Occitània lo consens de las institucions e de la populacion sus la necessitat de protegir eficaçament la lenga nòstra.D’unes an agut celebrat la naissença d’una region Occitània, que representa pas tot lo territòri occitan, mas a l’ora d’ara, aquesta collectivitat territoriala comunica pas gaire en occitan e forma pas sos foncionaris a la lenga.
Contràriament a Corsega.
Doas observacions, ça que la. La primièra es que i a en lenga còrsa dos grafèmas especifics e un comun al sarde e al sicilian, mas pas al toscan. Lo comun al sarde e al sicilian es lo dd, çò es l’oclusiva retroflèxa sonòra [ɖ] geminèa, que proven de l’evolucion intervocalica del grop ll del latin per de mots coma beddu "bèl", cavaddu "caval", o quitament fiddolu "filh", quand los parlars del centre e del nòrd dison figliolu; d’efièch, sol lo sud de l’illa coneis lo fonèma escrich dd. Per quant als grafèmas especifics, s’agís de chj e de ghj qu’equivalon aperaquí a [tj] e [dj]: còrs machja "taca, maquís" e viaghju "viatge" vs. italian macchia e viaggio.
La segonda es que las consonantas del còrs son somesas a un fenomèn general de mudament fonetic que seriá de mal detalhar aicí. Per exemple, la c [k] de cantu "cant" demòra ansin dins un cantu mas passa a [g] entre vocalas: u cantu, "lo cant"; tanben "lo fuòc" se ditz u focu [u'vɔgu].
Aquesta precision fonetica pichoneta, que la poiriá completar la lectura d’un bon article en italian sus la lenga còrsa, es tanben l’escasença de tornar sus la tòca de mon article precedent.
Lo concèpte de lenga per elaboracion es pas tan clar qu’aquò. Al fons, quand sèm en preséncia de lengas fòrça pròchas, lo fòcus se poirà metre quora sus çò comun, quora sus çò desparièr. Per contra, cresi necessari de respectar lo sentiment prigond de las populacions quand s’assòcia al movement de l’istòria: i a pas mai de sens de voler que lo còrs siá un dialècte italian que lo catalan un dialècte occitan. Còrs e catalan se pensan autonòms, e quand disi "còrs e catalan", parli dels locutors a travèrs d’eles. Dins lo cas del còrs, ja s’es facha la rompedura amb lo temps del toscan oficial coma varietat nauta e del còrs coma varietat bassa.
Desenant, l’italian es una lenga vesina. Ai agut legit sus Internet de gents a dire que lo retorn de l’italian favoririá lo reviscolament del còrs coma lenga parlada. Res non es mens cèrt. L’italian a una nòrma mai clara, çò que faculta son aprendissatge, mentre que lo còrs patís una realitat. S’escriu uèi mai que se parla, e sa transmission es febla. Segon lo jornal A Piazzetta, la lenga insulara non se transmet pus que dins lo 3% de las familhas; se i a un ensenhament bilingüe desvolopat a l’escòla primària (lo 37% dels escolans), passa al 17% al collègi... e a l’1% al licèu, ont solament lo 10% dels liceans de Corsega estúdian un pauc la lenga còrsa. Cèrtas, en Occitània celebrariam aquestas chifras, mas ben sabèm que son luènh de garentir l’avenidor d’una lenga dominada.
Alara, una lenga còrsa... sens que degun la parle pus? Se la lenga occitana es un objècte lingüistic mai ancian e melhor establit, ben sabèm los occitanistas que l’occitan que legissèm sus Jornalet a la meteissa problematica.
D’aitan mai qu’avèm pas en Occitània lo consens de las institucions e de la populacion sus la necessitat de protegir eficaçament la lenga nòstra.D’unes an agut celebrat la naissença d’una region Occitània, que representa pas tot lo territòri occitan, mas a l’ora d’ara, aquesta collectivitat territoriala comunica pas gaire en occitan e forma pas sos foncionaris a la lenga.
Contràriament a Corsega.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
De paire nord català , visquèri 10 ans a Perpinhan, 5 ans a Corsega* (Bastia e Aiacciu) e 7 ans en Provença e pais mentonasc (Marsilha, Tolon, Mentan) , ara demòri en Gasconha tolosana.
De tot aquò, pòdi constatar que sonque dins lo Principat de Catalonha e en Aran, i a una vertadièra politica linguistica : ensenhament oficial imersiu en català e en aranés, "centres de normalitzacio lingüisitica"dins las vilas , malhum de corses per adults, apiejat per la Generalitat, TV, ràdIos e premsa en català, nivèu C de català exigit per dintrar dins l'administration catalana, eca...
Cresi que Catalonha nos mostre lo camin a seguir.
* Benlèu qu'en Corsega, las causas an cambiat dempuèi que autonomistas e independentistas an accedit al poder
#1 I respondrai la setmana venenta dins un autre article
"Per contra, cresi necessari de respectar lo sentiment prigond de las populacions quand s’assòcia al movement de l’istòria: i a pas mai de sens de voler que lo còrs siá un dialècte italian que lo catalan un dialècte occitan"
Me sembla que fau pas metre de caire lo fach qu'aqueu secessionisme linguistic es afortit per la pèrda de l'usatge de la lenga. Quora lo còrso èra parlat d'un biais massís e unilingue per la part màger de la populacion, la question de son apartenéncia a la familha italiana se pausava pas.
Aquest argument explica tanben, me pensi, la vigor dei secessionismes provençaus ò niçarts. D'alhors, me sembla evident que la part màger dei ciutadans de PACA pensan que provençau e occitan son doei lengas diferentas, mai que mai per desonoissença de la lenga occitana. Es qu'aquò justifica de ne'n far doei lengas desparieras ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari