Ai legut amb interès l’article de Domergue Sumien sus Baish Ador e, de gròs, sei d’acordi amb elh. Aqueste article d’opinion e las reacions que seguiguèron es mai que mai pro interessant quò’se que permet d’abordar un subjècte força sensible: l’amor envasissent de l’Autre.
 
Primièr: los bascos. Quand èri jovent, foguèri dins un partit politic breton. Mai d’un còp, aguèri l’escasença de far d’amassadas internacionalas amb de “partenaris d’autras nacions sens estat”: bascos, occitans, còrses, curds, polinesians, irlandés, … . Dins l’encastre d’acòrdis de cooperacion electorals al nivèl de l’estat francés, ai sovenença de reünions amb de partits bascos, còrses e los occitans d’Anaram au Patac per Occitània. A chasque còp los occitans avián mila rasons de ne pas far partida de l’acòrdi final: èran pas pro nombrós, pas pro prèsts “a se reestructurar”, “contra las eleccions jacobinas”, etc... En soma, avián totjorn una desfaita. E tot aquò los es dat d’enmalir los bascos. En privat, apelavan los occitans “los bons per ren” (“les inutiles” en francés). “Per nosautres, los occitans son de bons per ren e basta” ai ausit mai d’un còp.*
 
Primièr, foguèri escandalizat, quitament decebut per aquelas paraulas. Mas, pauc a cha pauc, ai chamjat mon vejaire. Encara que deplori lo mesprètz de militants bascos per los occitans o los militants occitans ben segur, deplori mai encara “l’amor envasissent e immoderat de l’Autre” d’unes militants independantistas/autonomistas. Militants bretons e, ai l’impression, d’une occitans tanben. Lor amor e mai que mai lor candidesa.
 
D’efiech, los militants bascos, còrs o irlandés, elhs, ne militan pas per “la concòrdia universala” nimai per “l’amor internacional” mas per lor país e lor pòble e SONQUE per lor país e lor pòble. La magèr part del temps, lor interès pels autres pòble o populacions es tactic o resultat d’una volontat de conéisser los procèssus endacòm mai per ne poder tirar la leçon per lor problematica a elhs.
 
Mas quid en Bretanha o Occitània? Coneissi pas pro lo vòstre país per respondre per Occitània mas en Bretanha es clar: Bèlcòp de militants bretons an (pendent longtemps) militats pels autres. E al detriment del combat per Bretanha, ailàs. Avèm recebut los bascos perchassats pel GAL e la Guardia Civil per exemple. Òc ben, mas pendent longtemps, lo combat breton foguèt consacrat als bascos e a res d’autre. E après aquò, i aviá una vertadièra fascinacion e obsession per lo combat per Euskadi. E un eissorbament tanben. Quand organizèssem de marchas per l’Independéncia de Bretanha, i avià totjorn una polida joventa que venguèsse e prepausèsse una “taula  ronda sus la situacion al Bascoat” Òc ben! Mas sens complèxe, prepausèsse a la fin de l’amassada de crear de “comitats Euskadi” un pauc pertot per “se téner informats de la situacion” e fai tirar! Aguèssem 15 comitats País Basco en Bretanha e de milierats de pegasolets “Euskal Presoak Euskal Herrira” sus los murs bretons. E lo combat per Bretanha amb tot aquò? Passat de mòda, “ringardizat” per un gròs moment...
 
Un jorn, lo movement breton a fach calar suau amb la “solidaritat amb Euskadi”. N’aviam pro de la “solidaritat amb Euskadi” qu’èra devenguda un pauc “envasissenta”.
 
E pasmens, èrem totjorn d’amorós d’Euskal Herria, de son pòble e de sa lenga. Ieu lo primièr, sosteni sa luta e sos presonièrs mas... sei breton e mon combat es lo combat pel pòble breton... maugrat qu’es fòrca mens “sexy” qu’elh pel pòble basco, de segur.
 
En vertat, aquela tendéncia dels militants bretons es pas un excepcion. E la tendéncia d’aquels que van cerchar endacòm mai una causa per emplir lor vida. E sèm sonque embarrasats per chausir tant qu’es grand lo marchat: los bascos, los catalans, los palestinians, los irlandés, los refugiats, los sirians, los curds, los zapatistas, los saharauis, los zapotècas e d’autres e d’autres segurament. Mas chasqu’un d’aqueles pòbles o populacions an lors pròpis interès, logicas, agendas. E, de còps que i a, aquels interès, logicas, agendas son contradictòris amb aquel de son pròpri pòble. E sovent, aquels que prenon fach a causa per un autre pòble o populacion o una causa luenha en deslaissant lo lor pròpri es juste un biais de se valorizar. E çò pièger, coneissèm pas totas las subtilitats e problematicas —per un estrangièr— fòrça complèxas d’aquelas lutas.
 
Mai d’un còp, ai vist d’estrangièrs, s’estrambordar en Bretanha, per nòstre combat mas a chasque còp lo diguèri: “oblida pas que siás normand/poitevin/occitan/savoisien, etc..., aicí chal apréner per trobar lo melhor biais per lutar per ton pòble, ta lenga, mas cèrches pas en Bretanha un derivatiu per oblidar ton pòble”.
 
Tot aquò per dire que sei segur que Domergue Sumien sosten lo pòble basco e tot aquò, mas per tocant la question del Bas Ador, Domergue Sumien pensa en occitan, parla coma militant occitan e se preocupa de son país e de sa nacion: la nacion occitana. E “basta così” coma disan los còrs!
 
 
 
 

---

* Coma ai ausit los bascos del sud considerar los fraires del nòrd coma “d’inutils”.