Jamai non ai pogut oblidar mon orror del 21 d’abril de 2002 quand vegèri s’afichar la cara de Jean-Marie Le Pen a l’ecran del televisor, a 20h. Coma tantas gents, me fustibulèri, m’indignèri, me revoltèri. Puèi desfilèri per las carrièras de París, ont viviái alara.
 
Totun, quicòm me geinava. Sens o entendre clarament, me semblava que manifestavi per las carrièras de badas, que lo mal que tocava la societat francesa èra prigond, que lo vòte "republican" bastariá pas. En mai d’aquò, trobavi que lo mesprètz del candidat de la drecha devèrs lo de l’extrèma drecha, puèi que Chirac rebutava lo debat d’entre los dos torns amb Le Pen, demostrava una manca d’èime democratic. Se s’apara la democracia per de mejans non democratics? S'èra san que d'unes desfilèsson mai per l'idèa que se fasián de França que non pas per luchar contra lo faissisme?
 
Quinze ans puèi s’es confirmada mon impression confusa de l’epòca. L'FN es encara aquí, mai fòrt qu'abans, e la filha melhora netament lo resultat de son paire, amb gaireben uèch milions d'electors. E ja s'ausís de cridas divèrsas a votar contra el al segond torn. E o farai sens trantalhar, en nom de l'antifaissisme e dels mainatges sovent d'origina nòrd-africana que lor ensenhi, al mièg d'un quartièr victima de prejutjats racistas, dins una vila dins una vilòta provençala que l'extrèma drecha francesa i representa quasi lo 38% dels vòtes. Vòli pas viure tanpauc dins una vila que lo faissisme i seriá normal.
 
Res a pas cambiat dempuèi 2002? Se o poiriá pensar, e compreni lo desespèr de fòrça mond... Ieu soi vengut occitanista, e l'amarum la poiriái sentir cada jorn, quand vesi que l'occitanisme capita mal a existir de verai dins la societat nòstra, malgrat nòstres esfòrces, malgrat la volontat testarda de qualques unes. Sèm encara al temps de la "lengo mespresado" dels primièrs vèrses de Mirèlha... Dins mon article de la setmana passada, parlavi tanben del chauvinisme de Mélenchon, que fasiá recular fòrça l'ofèrta de l'esquèrra francesa a respècte del programa de la comunista Buffet de la presidenciala 2007. Just abans lo primièr torn, legiguèri la responsa de la França Insomesa al sit Òc 2017, e m'esglasièri de i veire l'enaurament de l'aplicacion estricta de las leis Ferry, coma una provocacion e un apèl a la regression educativa per l'occitan e las autras lengas dominadas...
 
Pasmens, avèm de rasons d'esperar. A Marselha, l'esquèrra a obtengut mai de supòrt que l'FN, e non luènh d'en cò mieu, malgrat la fòrça de l'extrèma drecha dins lo corredor rodanenc, constati que lo progressisme ganha de vòtes. Lo candidat de la drecha classica, François Fillon, malgrat son arrogància, a pas reüssit a accedir al segond torn, çò que fragiliza son partit. Lo PS sembla a mand de se dissòlver, entre los liberals que jonhon Macron e los que son demorats fidèls a las valors socialistas e bensai s'associaràn al movement de Mélenchon après lor revirada electorala totala. Sembla que i aja ara quatre blòcs, un liberal, un esquerrista, un conservator e un neofaissista. Tot aquò crèa una situacion d'incertitud inedita, probablament una crisi politica màger. E en menant al segond torn lo jove president d'un nòu movement politic e la cap d'un partit neofaissista que pretend de contestar lo "sistèma", e en eliminant los candidats dels partits majoritaris franceses, es clar que lo mond vòlon un cambiament, e mai la direccion d'aqueste nos pòsca legitimament decebre.
 
Per ansin se dobrís lo camp dels possibles. Serem lèstes per profechar d'aqueste astre? O restarem espectators de l'Istòria, coma o solèm far? Anarem parlar amb los occitans per prepausar una alternativa politica que prenga en compte la realitat d'Occitània? O contunharem d'esperar que França e sos partits politics càmbien d'espereles?
 
Sèm pauc nombroses per o poder far sens entrepachament, mas coneissèm plan la frasa de Bertolt Brecht, que d'amics m'an agut apresa, "Lo que lucha pòt pèrdre, mas lo que lucha pas a ja perdut"...