Opinion
Variacions foneticas en lengadocian culte: lo sud-lengadocian
L’occitan estandard general se basa sus las tendéncias majoritàrias del dialècte lengadocian: reten pas certans traches periferics del sosdialècte sud-lengadocian que se parla vèrs los Pirenèus, Tolosa, Carcassona e Narbona.
Aquò o explica lo grand lingüista Pèire Bèc dins son Manuel pratique d’occitan moderne (1973) e dins son article “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan” (Annales de l’Institut d’Études Occitanes, 1972). Aquelas doas referéncias de Bèc, de 1972 e 1973, marcan la naissença dels estudis scientifics sus l’occitan estandard.
Lo sud-lengadocian es pas estigmatizat ça que la. Es reconegut per sa valor. Possedís qualques abituds de pronóncia que se sarran del gascon e del catalan e que son distintas de las tendéncias majoritàrias del lengadocian. Aquelas variacions sud-lengadocianas se pòdon admetre dins un usatge culte e pus localizat de l’occitan estandard. Certans escrivans e certans lingüistas i son fòrça estacats.
Lo concèpte internacional de lenga pluricentrica —que l’ai pas brica inventat ieu, mas que lo defendi dempuèi pro d’ans— esperlonga aquestas idèas de Pèire Bèc e encoratja aqueste tipe de solucion non rigida. E mai s’es necessari de definir clarament un occitan estandard general, una certana variacion rèsta acceptabla dedins l’estandard a l’escala dels grands dialèctes cultivats (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal) e quitament a l’escala sosdialectala dins lo cas sud-lengadocian.
La màger part d’aquestes cambiaments fonetics entraïnan pas cap de cambiament dins l’ortografia.
Las solas excepcions son los dos darrièrs fenomèns del tablèu, ont lo cambiament fonetic entraïna un cambiament d’ortografia:
Aital vesèm que la variacion sud-lengadociana rèsta fòrça leugièra a l’escrich e que menaça pas gaire l’aspècte unitari de l’occitan estandard. Las autras variacions regionalas de l’estandard son un chic mai prigondas, mai ausiblas e mai visiblas (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal).
En particular, es important de mesclar pas los tipes en ch e en it (o t). Cal saber qu’an una reparticion geografica dintre lo dialècte lengadocian. Se disètz fach, vos cal dire nuèch e ponch. Se disètz fait, vos cal dire nuèite punt.
(Sabi ben que i a de parlars de transicion que mesclan los tipes ch e it, mas aquela mescla es pro localizada, es pas brica representativa de las tendéncias de l’ensemble de la lenga. Donc, la mescla de ch e it se pòt pas reténer dins un usatge estandard.)
Lo tipe en it (o t) (fait, nuèit, punt...) se rescontra tanben dins una autra varietat de lengadocian: lo sud-vivarés.
Remarca
Lo primièr fenomèn del tablèu, la pronóncia de iss o -is que passa de [js] a [jʃ], entraïna pas de combiament d’ortografia dedins lo lengadocian. Lo sud-lengadocian garda ben l’ortografia generala iss o -is tot en adoptant la pronóncia diferenciada [jʃ]. Es una solucion per manténer lo maxim d’unitat ortografica dins lo lengadocian. Aital o an decidit Alibèrt, Bèc, Lafont e totes los grands mèstres.
En gascon, i a un fenomèn fonetic similar mas, aqueste còp, entraïna un cambiament ortografic. Çò que s’escriu en lengadocian iss o ‑is s’escriu en gasconish e se pronóncia [ʃ].
Aquò o explica lo grand lingüista Pèire Bèc dins son Manuel pratique d’occitan moderne (1973) e dins son article “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan” (Annales de l’Institut d’Études Occitanes, 1972). Aquelas doas referéncias de Bèc, de 1972 e 1973, marcan la naissença dels estudis scientifics sus l’occitan estandard.
Lo sud-lengadocian es pas estigmatizat ça que la. Es reconegut per sa valor. Possedís qualques abituds de pronóncia que se sarran del gascon e del catalan e que son distintas de las tendéncias majoritàrias del lengadocian. Aquelas variacions sud-lengadocianas se pòdon admetre dins un usatge culte e pus localizat de l’occitan estandard. Certans escrivans e certans lingüistas i son fòrça estacats.
Lo concèpte internacional de lenga pluricentrica —que l’ai pas brica inventat ieu, mas que lo defendi dempuèi pro d’ans— esperlonga aquestas idèas de Pèire Bèc e encoratja aqueste tipe de solucion non rigida. E mai s’es necessari de definir clarament un occitan estandard general, una certana variacion rèsta acceptabla dedins l’estandard a l’escala dels grands dialèctes cultivats (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal) e quitament a l’escala sosdialectala dins lo cas sud-lengadocian.
| letras | pronóncia en occitan estandard general | pronóncia en sud-lengadocian (variacion localizada e acceptabla dins l’estandard) |
| iss après vocala -is après vocala, en fin de mot | [js] (‘yss’) Per exemple: nàisser [ˈnajse] conéisser [kuˈnejse] peis [ˈpejs] Fois [ˈfujs] | [jʃ] (‘ysh’) Per exemple: nàisser [ˈnajʃe] conéisser [kuˈnejʃe] peis [ˈpejʃ] Fois [ˈfujʃ] |
| j gdavant e, i | [dʒ] (‘dj’) Per exemple: jorn [ˈdʒur] roge [ˈrrudʒe] | [ʒ] (‘zh’) Per exemple: jorn [ˈʒur] roge [ˈrruʒe] |
| tj tg davant e, i | [dʒ] (‘dj’) Per exemple: viatge [ˈbjadʒe] viatjar [bjaˈdʒa] | [dʒ] (‘dj’) Per exemple: viatge [ˈbjadʒe] viatjar [bjaˈdʒa] |
| n davant j, ge, gi | [n] Per exemple: manjar [manˈdʒa] dimenge [diˈmendʒe] | [ɲ] (‘nh’) Per exemple: manjar [maɲˈʒa] dimenge [diˈmeɲʒe] |
| -m final, en general | [n] Per exemple: maritim [mariˈtin] ipopotam [ipupuˈtan] Guilhèm [giˈʎɛn] | [m] Per exemple: maritim [mariˈtim] ipopotam [ipupuˈtam] Guilhèm[giˈʎɛm] |
| -m final, dins un vèrb a la 1a persona del plural | [n] Per exemple: parlam [parˈlan] sabèm [saˈβɛn] | [n] Per exemple: parlam [parˈlan] sabèm [saˈβɛn] |
| uè tonic | [ˈɥɛ] (‘uè’) Per exemple: luènh [ˈlɥɛn] | [ˈɥɛ –>ˈɛ] (‘uè –> è’) Per exemple: luènh [ˈlɥɛn –> ˈlɛn] |
| uò tonic | uò [ˈɥɔ] Per exemple: fuòc [ˈfɥɔk] luòc [ˈlɥɔk] | uò [ˈɥɔ] –>(ò) [ˈɔ] Per exemple: fuòc [ˈfɥɔk]–>(fòc) [ˈfɔk] luòc [ˈlɥɔk] –>(lòc) [ˈlɔk] |
| ch | ch [tʃ] (‘tsh’) Per exemple: agachar [aɣaˈtʃa] ochanta [uˈtʃantɔ] fach [ˈfatʃ] nuèch [ˈnɥɛtʃ] cencha [ˈsentʃɔ] ponch [ˈpuntʃ] lucha [ˈlytʃɔ] | it [jt] (‘yt’), t [t] Per exemple: agaitar [aɣajˈta] oitanta [ujˈtantɔ] fait [ˈfajt] nuèit [ˈnɥɛjt –> ˈnɛjt] cinta [ˈsintɔ] punt [ˈpyn] (abans [ˈpynt]) luta [ˈlytɔ] |
La màger part d’aquestes cambiaments fonetics entraïnan pas cap de cambiament dins l’ortografia.
Las solas excepcions son los dos darrièrs fenomèns del tablèu, ont lo cambiament fonetic entraïna un cambiament d’ortografia:
uò –>(ò)
ch –>it, t
ch –>it, t
Aital vesèm que la variacion sud-lengadociana rèsta fòrça leugièra a l’escrich e que menaça pas gaire l’aspècte unitari de l’occitan estandard. Las autras variacions regionalas de l’estandard son un chic mai prigondas, mai ausiblas e mai visiblas (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal).
En particular, es important de mesclar pas los tipes en ch e en it (o t). Cal saber qu’an una reparticion geografica dintre lo dialècte lengadocian. Se disètz fach, vos cal dire nuèch e ponch. Se disètz fait, vos cal dire nuèite punt.
(Sabi ben que i a de parlars de transicion que mesclan los tipes ch e it, mas aquela mescla es pro localizada, es pas brica representativa de las tendéncias de l’ensemble de la lenga. Donc, la mescla de ch e it se pòt pas reténer dins un usatge estandard.)
Lo tipe en it (o t) (fait, nuèit, punt...) se rescontra tanben dins una autra varietat de lengadocian: lo sud-vivarés.
Remarca
Lo primièr fenomèn del tablèu, la pronóncia de iss o -is que passa de [js] a [jʃ], entraïna pas de combiament d’ortografia dedins lo lengadocian. Lo sud-lengadocian garda ben l’ortografia generala iss o -is tot en adoptant la pronóncia diferenciada [jʃ]. Es una solucion per manténer lo maxim d’unitat ortografica dins lo lengadocian. Aital o an decidit Alibèrt, Bèc, Lafont e totes los grands mèstres.
· lengadocian nàisser [ˈnajse (ˈnajʃe)]
· lengadocian peis [ˈpejs (ˈpejʃ)]
· lengadocian peis [ˈpejs (ˈpejʃ)]
En gascon, i a un fenomèn fonetic similar mas, aqueste còp, entraïna un cambiament ortografic. Çò que s’escriu en lengadocian iss o ‑is s’escriu en gasconish e se pronóncia [ʃ].
· gascon nàisher [ˈnaʃe]
· gascon peish [ˈpeʃ].
· gascon peish [ˈpeʃ].
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#30 Me parlatz d'un ton condescendent e agressiu per alinhar vòstres arguments inconsistents. S'aguèssetz un pauc de rigor intellectuala, auriatz comprés que i a una diferéncia entre doas causas:
1º l'occitan estandard pluricentric (ont los faches locals son inevitablament seleccionats, reduches, armonizats e simplificats),
2ª los parlars locals (ont efectivament las realizacions de 'j' son plan mai complèxas e variadas que dins l'estandard).
Prononciacion deu lengadocian : confrontacion de l’ideologia a l’ALF
Per justificar la grafia alibertina au lòc de l’adaptar a la realitat, los ideològues occitanistas pretenden de causas que pòden se damandar ont les son anadas cúlher.
LA PRONONCIACION DEU J EN LENGADOCIAN
Domèrgue Sumien cossidèra que la prononciacion [ʒ] deu j es »localizada » e [dʒ] es en »occitan estandard generau ». E jo, en partent de l’ALF, èi la carta aquí junta, que nòs mòcha clarament que la prononciacion [dʒ] es absoludament minoritària en lengadocian ; a díser lo vrai aquò’s avant tot una prononciacion provençala, mediterranèia se vòletz.
En realitat, aparei que lo lengadocian es partatjat en
- [ʒ] entà Tolosa, Fois e Carcassona e dens l’èst deu Roèrgue ;
- [ts] en Naut-Agenés, Carcin, oèst deu Roèrgue, Albigés e Orlhagués ;
- [ts/dz/z] en Brageiragués e Sarladés ;
- [tʃ] en Montpelhierenc ;
- [dʒ] (en jaune) entà Besièrs, Narbona, dens lo Gavaudan e l’Aubrac.
Curiosament, pr’un còp, ni Carcassona ni Tolosa sèrven de referéncia, mès pulèu la Provença ! Sui pas segur, taplan, que s’expliqui per l’origina provençala de Domèrgue Sumien, mès belèu per de rasons de fonetica istorica (?) o de catalanisme. Lo [ʒ], eth, sembla espudit a causa de sa gasconitat…
http://losarmoneir.unblog.fr/2017/05/03/prononciacion-deu-lengadocian-confrontacion-de-lideologia-a-lalf/
#28
O podèm pas tot espepissar coma cal. Pasmens, l'èrra apicala es istoricament majoritària en gascon e en lengadocian occidental (es pas una teoria coma disètz, podètz consultar l'Atlàs Lingüistic del Gascon e del Lengadocian per o verificar). Cal pas aver paur tanpauc de tornar legir l'article qu'aviá fait Domergue Sumien e qu'es un bon resumit per la lenga sancèra: http://opinion.jornalet.com/lenga/blog/90/defendam-las-diferentas-r-de-loccitan
#27
Benlèu, benlèu pas, qu'aquesta érra "a la francesa" s'encontrava a-n-aquela epòca justament puslèu al sud del departament, ont, me pensi, l'occitan deviá èstre plan mai parlat (e de luènh !) qu'a Tolosa, per exemple, ont l'Atlàs documentèt pas que la érra apicala. Lo problèma de las teorias, a mon vejaire, es que las cal demostrar.
#25
Ai parlat de l'èrra apicala mas aquò's pas qu'un exemple per ieu (se poiriá parlar tanben de l'evolucion del tractament dels fonèmas vocalics).
La lenga nòstra quitèt de se transmetre dins las familhas apuèi 1945 (segon los diferents estudis). Soi pas brica estonat que d'unas personas entrevistadas de l'Altàs Lingüistic del Lengadocian Occidental aguèsson fait l'èrra dorsala del moment dels enregistraments. Ja vòl dire que la prononciacion començava de revertar al francés ... Podèm pas parlar alavetz d'una evolucion ''naturala'' de la lenga pr'amor de la diglossia que patissiá / patís l'occitan. Es çò meteis en Val d'Aran amb lo catalan e lo castilhan que contaminan la prononciacion de l'occitan aranés o amb l'italian dins las valadas occitanas amont.
Fin finala, vesètz qu'es plan mai complicat qu'un simple afar d'èrra apicala. Pr'aquò, quand legissi lo libre ''l'occitan parlat dins Arièja'', me maini que l'èrra apicala es plan mai majoritària ...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari