Opinion
Mos chars Alps que non sai
A l’escòla mos professors —qu’èran subretot de professoras— m’an agut explicat que França aviá de frontieras naturalas: un flume coma Ren nos separava d'Alemanha, de montanhas coma los Pirenèus e los Alps nos separavan d'Espanha e d'Itàlia. Amb lo temps me sio avisat que tot aquò èra ben inexacte: sus las doas ribas de Ren se tròba la meteissa cultura renana e alemanica, per exemple, sensa parlar dal fach que foguèc un temps que la frontiera "naturala" entre l'influéncia francesa e la germanica èra en realitat marcaa per los Vòges.
Nòstre imne Se chanta sembla de dire el tanben que las montanhas son de frontieras: obstacles a la realizacion d'un amor, se presentan amb una clara foncion separaoira. Totun, las culturas basca e catalana travèrsan los Pirenèus e una lenga coma l'aragonés es, coma o ditz amb rason lo lingüista Domergue Sumien, per la nòstra una sòrre. E sabèm ben que la cultura occitana se prolònja entrò a nòstras Valadas alpencas.
Al fons, los occitans avèm sovent de montanhas a nòstre orizont. Per los unes, son los Pirenèus o las Corbieras, per d'autres lo Massís Central, per d'autres enfin son los Alps. Penso que ieu, qu'ai pas solament viscut en Occitània, ai totjorn agut de montanhas per orizont. Las de Grenòble que me vegèron nàisser o las dal Dalfinat de mos ancessors mairenals, e nieus las de la Corsega de mon enfança e de mon adolescéncia. Tanben i a de montanhas dins mon orizont mental: la vila de mon paire, Blida, se situa al pè de l'Atlàs argerian.
Se me i chal pensar un pauc, creo que son als Alps que sio mai pregondament estachat. Chasque còp que i passo, me i sento a la maison, dal temps que los Pirenèus me rèstan un pauc misterioses. De ma plana rodanenca estant, constato que regardo mai vèrs lo levant alpenc que vèrs lo ponent vivarés.
De voses pirenencas o d'a l'entorn n'i a una molonaa aicí, a Jornalet, mas aüra me sembla que las alpencas se fan tròp discretas. Mos chars Alps que non sai, vos vòlo escotar.
Nòstre imne Se chanta sembla de dire el tanben que las montanhas son de frontieras: obstacles a la realizacion d'un amor, se presentan amb una clara foncion separaoira. Totun, las culturas basca e catalana travèrsan los Pirenèus e una lenga coma l'aragonés es, coma o ditz amb rason lo lingüista Domergue Sumien, per la nòstra una sòrre. E sabèm ben que la cultura occitana se prolònja entrò a nòstras Valadas alpencas.
Al fons, los occitans avèm sovent de montanhas a nòstre orizont. Per los unes, son los Pirenèus o las Corbieras, per d'autres lo Massís Central, per d'autres enfin son los Alps. Penso que ieu, qu'ai pas solament viscut en Occitània, ai totjorn agut de montanhas per orizont. Las de Grenòble que me vegèron nàisser o las dal Dalfinat de mos ancessors mairenals, e nieus las de la Corsega de mon enfança e de mon adolescéncia. Tanben i a de montanhas dins mon orizont mental: la vila de mon paire, Blida, se situa al pè de l'Atlàs argerian.
Se me i chal pensar un pauc, creo que son als Alps que sio mai pregondament estachat. Chasque còp que i passo, me i sento a la maison, dal temps que los Pirenèus me rèstan un pauc misterioses. De ma plana rodanenca estant, constato que regardo mai vèrs lo levant alpenc que vèrs lo ponent vivarés.
De voses pirenencas o d'a l'entorn n'i a una molonaa aicí, a Jornalet, mas aüra me sembla que las alpencas se fan tròp discretas. Mos chars Alps que non sai, vos vòlo escotar.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#6 "e dal sieu airal" (e non "airal" solet)
#3 ajusto que sèm al mens dos de far la promocion de l'occitan vivaroalpenc airal sus Jornalet... Felip e ieu.
N'i a ren aitan per Alvèrnhe.
Es un problèma ja ancian dins l'occitanisme, un desequilibri desfavorable al nòrd occitan en general.
#4 No problemo : 1531 e lo 14 de febrier/Slavanchà la gleiso".
La reviraa proposaa per lo paure Paul Meyer en 1905 es "s'est écroulée" (los Maurinencs serian puèi pas estats tant coljhons que de betre lor gleisa dins una chalancha per lo plaser de se pagar una lavancha). Dos problèmas amb aquesta inscripcion :lo premier es pas grèu, es la finala -o aqui ont encuèi es un - finau que s'auve. Lo segond, mai grèu : la fonccion gramaticala de la finala "slavanchà". Meyer pensa qu'es un participe passat femenin (s'es eslavanchada en occitan blos, referenciau, classic etc.) Mas encuèi la finala dau participi passat dins la valèia es -aia (slavanchaia). Sieie au sègle XVI a Maurin avian una finala -aa realizaa en /à/ coma a Celjhac, Cairàs, Varacha e Maira (e son estats despuèi convertits a la fe vertadiera, -aia) sieie se tracha de quauque ren paure qu'un participi passat feminin.
Desolat per los legeires que n'an pas ren a fotre d'aquelas aupinarias.
Tot aquò me rapèla de vielhs sovenirs qu'avian fach vibrar mon eime de neò-occitanista, bel temps fa d'aquò.
Apassionat d'escorreguda en montanha, aviai decidit de traversar los Alps de Briançon a Menton. S'ausissia encara occitan demest los pastres e abitants; quina emocion, per ieu qu'aviai, d'aquel temps, se pòt dire, sustot una coneissença empirica de la lenga de mon pichon canton d'Albigés, qu'aquela confrontacion amb de monde de tant luenh que compreniai tan plan!. Una amiga que m'acompanhava, sortida coma ieu d'un mitan popular ont l'occitan era fòrt present ( mas que, coma maites ,parlava pas...) en susprenguent la convèrsa entre dos òmes que parlavan del trabalh de la tèrra, me faguèt tot en un còp: "Mais je les comprends! Ils parlent comme chez nous!"-e ieu de li far:"Veses ben!", emai se lo parlar qu'ausissiam èra, solide, un pauc diferent del nòstre.
Puèi, una autra emocion, dintrant dins la gleisòta de Maurin, en Ubaia nauta, qu'aquela inscripcion en occitan quasi-classic: "en febrier de l'an 1.... slavancha(d)a la gleiso"( l'aviai notat,mas tòrni pas trobar lo texte exact, mas pensi que n'i a que lo coneisson)- Se qualqu'un me'n podia mandar una fotò...
E, per los que vòlon escotar la lenga dels Alps, anatz sul siti de "Cepd'òc": cepd-oc.fr- i trobaretz de polits colèctatges
Mercés, Gerard Joan, per aquest omenatge a las Aups que reschauda mon vièlh cuer. Bon, l'i deu puèi ben aguer un aupenc o l'autre que de quora en quora ven escriure suu Jornalet ; lo problèma vertadier es benlèu pas que pauc d'aupencs escrivon suu Jornalet. Lo problème es que d'aupencs qu'escriven dins l'absolut, n'i a puèi pas tant qu'aquò.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari