Era dimenjada passada qu’assistí per prumèr còp ar Acte de liurament des Prèmis Literaris XXVII Mossen Condò Sambeat, XVII Aran de Literatura, X Concors de Diboish, V de Còmic e X de Teatre ena Escòla.
 
Ues semanes abans  mos calec liéger totes es òbres presentades ath XVII Aran de Literatura[1], eth Prèmi en que jo  participaua per prumèr còp, coma jurat, un aunor e tot un plaser.
 
Se liéger ja ei un des mès grani plasers des qu’era persona umana pòt gaudir, pensa se qu’ei liéger ena nòsta lengua: ua hestassa tar esperit.
 
Entà qu’es lectors, praubes de nosati, podegam gaudir d’aguest plaser i a d’auer persones qu’escriuen en aranés. Se non lèu que s’acaben es tèxtes disponibles ena nòsta lengua. Eth Vademècum de Jèp[2] que ja l’auem liejut dus viatges, eth Nau Testament e es Psalms autant. Se très eth cas excepcionau de Jornalet, ena premsa escrita sonque i a un article d’opinion ara semana ena nòsta lengua. E portant be n’i a de hame de liéger, ac è podut constatar en Grop de Convèrsa Occitan/Aranés dera  Universitat de Lhèida. Ac liegem tot, enquias previsions de Meteoaran.
 
Aguesti Prèmis vòlen arténher justaments aquerò, qu’era gent escriue en aranés.
 
Çò de prumèr que cau díder ei que ja ei una grana capitada  eth numerau cardinau que i a ath deuant deth nòm deth Concors, eth XVII. Dètz e sèt ans qu’eth Concors ten fòrt com un casse.
 
Aguesti Prèmis qu’interèssen, tè. I auie òbres presentades en totes es categories, Narracion, Poesia e Roman Juvenil. Curiosaments era categoria qu’arremasèc mès òbres candidates ath prèmi siguec era de Poesia, que pòt semblar era mès dificila. Ei un senhau de qu’era nòsta ei ua lengua pro bèra tant tara pròsa coma tara poesia. I auie òbres enes desparières varietats der occitan, non solet en aranés. Interèsse mès enlà des nòstes termières, i auie òbres d’un shinhau per tota Occitània grana. E interèsse a escrivans de totes es edats, n’i auie de joeni e de vielhi.
 
Er acte de liurament siguec ua polida serada en un lòc tot plen  d’istòria, era Glèisa de Mijaran qu’ère plea com un auran.
 
Enes sòns parlaments toti es qu’aueren era paraula se planheren de çò de madeish: er us der aranés qu’auie queigut un vint per cent enes darrèri dètz ans[3]. Erosament a creishut eth nombre de persones que la liegen e l’escriuen. Baishe era gent que la parle, mès puge eth grad de competéncia.
 
En çò que tanh ara queiguda de parlaires, toti que placèren era responsabilitat d’incrementar er usatge dera lengua, enes mejans de comunicacion enes institucions, eth govèrn, es politics…
 
Encara qu’aquerò ei vertat, tanben es parlaires n’auem ua part d’aguesta responsabilitat.
 
Mos i cau implicar toti de forma plan mès actiua, se non, que  non i aurà arren a hèr. Per moltes leis qu’apiegen er aranés s’es que l’auem de parlar non ac hèm, non serviràn d’arren. Coma diden en Vilamòs “…s’eth somèr non vò béuer ja pòs fiular, ja...”
 
Ua bona manèra d’ajudar a que s’incremente er usatge der aranés ei hènt nòsta era prepausa que lancèc Jornalet hè ues semanes en un des sòns editoriaus, eth dimenge vint-e-un de mai. Citi  directaments “…e encoratjar los legeires de Jornalet a abordar los desconeguts totjorn en occitan. Es pas complicat de començar una conversa dins la nòstra lenga. N’i a pro amb un simple «adieu-siatz», o «adishatz»...”
 
Hesquegam çò de madeish en aranés, parlar en aranés a toti en començar ua convèrsa, se conven dempús ja viraram a bèth un des auti idiòmes, qu’es aranesi ne caushigam uns quanti.
 
Encara que der “adishatz” ena Val mo’n servim mès lèu quan mo’n vam que quan arribam, ei totafèt valid coma saludacion (Adieu, Adishatz, Andossien)[4].
 
Era prepausa de Jornalet qu’a ua basa scientifica, quan coneishes a quauquarrés per prumèr còp, er idiòma emplegat perdurarà probablaments  tà tostemps enes escambis tamb aquera persona.
 
Segons bèri psicològs en aquera prumèra convèrsa se bastís ua sòrta de troquelatge linguistic enes circuits neurals que mèrque tà tostemp er idiòma de comunicacion. Era lengua en que te comuniques iniciauments tamb quauquarrés que coneishes per prumèr còp semble determinanta entara comunicacion futura. Eth prumèr viatge non se desbrembe jamès.
 
Per aquerò mos còste tant de parlar-li un aute idiòma a quauquarrés a qui tostemp li parlam aranés, per cortesia cap a un tresau de dehòra. Ath deth país non la pòs guardar ara cara, se non ès perdut, sense voler vires ar aranés. 
 
Escotes a matrimònis enes qu’es dus pairs parlen aranés as sons hilhs, mès entre qu’eri parlen castelhan, qu’ei er idiòma en que se coneisheren.
 
Per tant se volem que se parle aranés, parlegam a toti en aranés, profitegatz-mo’n deth troquelatge linguistic. Hesquegam aqueth petit esfòrç. E s’eth que mos escote non sap aranés, non i hè arren, aumens desvelharam era sua curiositat.
 
Non demoregam qu’es leis e es institucions ac hèsquen tot.
 
E sustot non mo’n hesquegam, qu’er aranés durarà encara ans e ans, guarda qu’a tengut mès de mila ans “ …tot sòn, prò sòn solet …”.
 
Adishatz.