Coma disèva Hiram Warren Johnson o Rudyard Kipling (?): “En temps de guèrra, la purmèra victima es totjorn la vertat”. Es evident. Atau, lo Daily Telegraph publiquèc un article lo 22 de març de 1916, sia au bèth miei de la Purmèra Guèrra Mondiala, que disèva los Austriacs avèvan tuat 700.000 Sèrbes dens crambas de gas situadas dens lors camps de presonèrs. Solide, èra pas que propaganda de guèrra. Au medish moment, jornalistas franceses escrivèvan que las balas deus fesilhs alemands hasèvan pas brica mau quan traucavan lo còs deus Peluts e qu’a l’espitau militar, l’ambient èra suberbon. Vos eviti l’istòria deus soldats alemands que trencavan las mans deus dròlles en Belgica, etc ...

Tot aquò per díser que lo 25 de junh de 1942, lo medish Daily Telegraph tornèc publicar lo medish article en tot cambiar “Austriacs” per “Alemands” e “Serbes” per “Jusius”. Sabi pas se podèm
comptar aquò coma “informacion de natura a assabentar lo commandament aliat”, o meslèu coma quicòm que bota la confusion au bèth miei deu trabalh de verificacion.

Entre enganas enemigas e desinformacion de propaganda, lo trabalh deus servicis d’entresenha èra meslèu mauaisit.

Cau saber que las dotz d’informacions deus Aliats suu tèma de las crambas de gas èran sustot au nombre de tres màgers:
Per malastre, aquestas dotz d’informacion se son averadas estar pas de purmèra causida.

Suu buréu de l’organizacion sionista, pas ren de díser d’especiau.

Lo rapòrt dit “Protocòle d’Auschwitz” veng de dus escapats eslovacs deu camp de concentracion, Rudolf Vrba e Alfréd Wetzler, qu’an testimoniat a la resisténcia de çò qu’avèvan vist acerà. Un rapòrt en eslovac estoc doncas mandat a Londres. Es una de las informacions sovent evocadas suu subjècte.

Rudolf Vrba, interrogat en 1985 dens un procés a Ottawa, acabèc per díser que fin finala avèva pas ren vist eth medish, mes avèva ausit monde “de hidança” ne parlar.

Jan Karski es un Polonés que visitèc camps de concentracion. Se n’angoc puèi aus Estats Units on encontrèc lo quite president Roosevelt. Son testimoniatge es sovent citat. Mes au cap d’un moment, istorians e quitament sons biografas se son rendut compte que son testimoniatge èra pas tan hisable qu’aquò. A pas visitats vertadièrs camps on cambras de gas an estadas recensadas e a explicat un metòde de mesa a mòrt qu’estoc pas en seguida averada (getar los presonièrs dens vagons sus taulats deus quaus èra estenuda caucia viva).

Tot aquò ende díser la dificultat ende lo comandament aliat d’obténguer informacions de bona qualitat. Mes es pas tot.
 
De seguir …