Opinion
Toponimia gascona (VIII): turon e toron
Lo mot “turon” es a l’origina d’un punherat de toponimes que meritan que nos clínim dessús. Vegem tot prumèir son etimologia: lo FEW[1] nos ensenha que lo radicau preromanic *turundo- se restaca a la nocion de “hont”. Parlan atau de “teron” (Albigés, Roèrgue, Lauragués), de “toron” (Provença, Lemosin...), amèi de “turandor” (Cantau). Sembla èster que lo mot augi pas passat Garona.
Coneishi bien aqueth mot perque de lòcs pòrtan aqueth nom entà shas jo, dens l’Entre-duas-Mars:
Sivant lo FEW, vèn d’un mot *tūrra. En fèit, se retròba un pauc pertot capvath la França: de l’Orleanés au Lionés, de la Gasconha a la Borgonha...
Citaram quauques noms de montanhas:
e bèth-arremat d’auts!
[1] apps.atilf.fr
[2] Riu anuit canalisat devath la vila de la Rèula.
[3] Per l’anecdòta, quauquas centenas de mètres en amont, se tròba lo lòc aperat la Pimpinèla! Aquò designa una colèira (escolament).
[4] En rason de sa localisacion, sembla pas èster una hont; una pèrta benlèu? Angrèi véser!
Coneishi bien aqueth mot perque de lòcs pòrtan aqueth nom entà shas jo, dens l’Entre-duas-Mars:
— lo Turon, a Sent Macari, es una hont amenatjada en lavadeir que chemís de la ròca calcària devath la murralha medievala; parlan de la pòrta deu Turon e de la rua deu Turon;
— la plaça dau Turon, a la Rèula, pròishe deu Pimpin[2], possèda una hont au mitan qu’existèva dejà au XIXe siègle e fòrt probable avant; en realitat, l’apelacion “Turon” es pus vielha e autentica que la de “plaça dau Turon”;
— lo Turon, a Rausan, es una pèrta ont l’aiga d’una rolha passa dens lo calcari per anar rejúnher la famosa cròta Celestina[3];
— lo riu dau Turon, a la termièra entre Blasimont e Merinhàs, sòrt d’una resurgéncia – achí comprénem shens problèma lo ligame entre toponimia e paisatge!;
— lo Turon, a la lemita de Sent Pèir de Castèths e de Senta Florença, es au cim d’una planesa, d’un cauce se vòletz; sembla correspónder a les atestacions medievalas sot la ffont deu Toron sus lo puch de Sent Pey (1394), sus la font deu Toron sus lo puch de Sent Pey (1467), mès tanben al Toron;[4]
— Toron, a Pujaus, es un vilatge au pè deus roquèirs; vésem sus lo cadastre napoleonian una hont que se situaré – s’exista encara – dens los bòscs que capèran los roquèirs, au lòc aperat la Còsta de Toron;
— lo Turon, a Sent Miquèu de la Pujada, es sus un tarrèir d’ont daveran duas rolhas, donc pòt designar una de les duas honèiras.
Parlam adara deu mot “toron”. Au contrari, aquò’s un mot tipicament gascon que designa un cim, un tarrèir. Lo diccionari de d’Estalenx cita: “turon” (Labrit), “toron” (Armanhac), “torron” (Shalòssa), mès tanben “torruc, torrucòla”, e los diminutius “turonet, toronet, turonòt, turoncolet, turoncolòt, turrulhon”... En lengadocian, un turon es un tarrèir planèir. Nos pòdem damandar se, per cas, lo Turon de Sent Miquèu de la Pujada ne’n seré pas.— la plaça dau Turon, a la Rèula, pròishe deu Pimpin[2], possèda una hont au mitan qu’existèva dejà au XIXe siègle e fòrt probable avant; en realitat, l’apelacion “Turon” es pus vielha e autentica que la de “plaça dau Turon”;
— lo Turon, a Rausan, es una pèrta ont l’aiga d’una rolha passa dens lo calcari per anar rejúnher la famosa cròta Celestina[3];
— lo riu dau Turon, a la termièra entre Blasimont e Merinhàs, sòrt d’una resurgéncia – achí comprénem shens problèma lo ligame entre toponimia e paisatge!;
— lo Turon, a la lemita de Sent Pèir de Castèths e de Senta Florença, es au cim d’una planesa, d’un cauce se vòletz; sembla correspónder a les atestacions medievalas sot la ffont deu Toron sus lo puch de Sent Pey (1394), sus la font deu Toron sus lo puch de Sent Pey (1467), mès tanben al Toron;[4]
— Toron, a Pujaus, es un vilatge au pè deus roquèirs; vésem sus lo cadastre napoleonian una hont que se situaré – s’exista encara – dens los bòscs que capèran los roquèirs, au lòc aperat la Còsta de Toron;
— lo Turon, a Sent Miquèu de la Pujada, es sus un tarrèir d’ont daveran duas rolhas, donc pòt designar una de les duas honèiras.
Sivant lo FEW, vèn d’un mot *tūrra. En fèit, se retròba un pauc pertot capvath la França: de l’Orleanés au Lionés, de la Gasconha a la Borgonha...
Citaram quauques noms de montanhas:
— lo Toron de Bastoet, a Bossenac;
— lo Toron des Gausiats, a Camarada;
— lo Toron de Turin(?) (fr. Tury), a Salas e Hrontun;
— lo Turon de la Vath de Cauvèra, a Varètjas;
— lo Turon de la Canau, a Gavarnia;
— lo Turon de las Hajas, a Sengoanhet;
— lo Turon Ner, a Bossenac;
— lo Toron des Gausiats, a Camarada;
— lo Toron de Turin(?) (fr. Tury), a Salas e Hrontun;
— lo Turon de la Vath de Cauvèra, a Varètjas;
— lo Turon de la Canau, a Gavarnia;
— lo Turon de las Hajas, a Sengoanhet;
— lo Turon Ner, a Bossenac;
e bèth-arremat d’auts!
[1] apps.atilf.fr
[2] Riu anuit canalisat devath la vila de la Rèula.
[3] Per l’anecdòta, quauquas centenas de mètres en amont, se tròba lo lòc aperat la Pimpinèla! Aquò designa una colèira (escolament).
[4] En rason de sa localisacion, sembla pas èster una hont; una pèrta benlèu? Angrèi véser!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
En lengadocian : terond (teron se diriá [teru]), Thérondels (Aveyron) pour fontaine.
Et en gascon : turon, toron donnent les lieux Turonet (Turonèth ?), Tourounet, mais ici sont-ce toujours des sommets arrondis ?
A Sarrança en Vath d'Aspa, que's tròba lo « Turon aurèu » qui's pòt enténer com lo « terrèr on boha lo vent ». Pr'amor de la sapiença deu geografes e de la lor bona coneishença de la lenga nosta, que'u trobaratz sus las mapas a « Trône du Roi ».
Ok, Tolon, Lo Toronet dins Var...
Toron un pauc de pertot en Gavotina, e quitament Lo Tolondet a Sant Esteve de Tiniá.
Meme raïç que Teron... E ben. Aurai après quarqua ren. Mercés.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari