Opinion
Toki Pona, la lenga deu ben
Suno pona! (Bonjorn!)
Benlèu coneishètz pas encara lo Toki Pona. Benlèu sètz ahuecats de lengas e aquò vos va interessar (o benlèu pas). S’agís de l’òbra de la lingüista canadenca Sonja Lang. Es una lenga bastida minimalista. La caracteristica màger deu Toki Pona es que possedís pas que 120 mots!
M’anatz díser qu’es pas fòrça, mes justament la tòca de sa creatritz èra de s’inspirar de la filosofia taoïsta, es a díser de’s descargar deu superflú ende s’exprimir pas que sus çò d’important. De mès, aquò permet de tornar pensar çò que’s ditz d’un biais navèth en tot requerir una cèrta inventivitat e un esperit creatiu.
Cada mot pòt estar un nom, un adjectiu, un vèrbe, un advèrbi o una perpausicion. Exemple:
Los mots son totis invariables, i a pas cap de declinason o de conjugason. Los sols elements de gramatica que vos pòdon drin despaïsar son lo “e” abans l’objècte de l’accion (una mena d’acusatiu regular) o lo “li” abans los vèrbes a la tresau persona.
Aquesta gramatica es fòrtament inspirada de la deu Tok Pisin, una lenga creòla a basa d’anglés oficiala en Papoasia Navèra Guinèa. Cau díser que l’origina etimologica des mots deu Toki Pona es fòrça variada, deu chinés au georgian en passar per l’olandés, lo finlandés o lo quite francés.
Lo nombre redusit de mots nos obliga d’imaginar lo biais de tornar trobar la foncion de la causa que volèm exprimir. Se lo mot “musica” existís pas, cau soscar e utilizar los elements presents. Prenguèm doncas lo mot kalama (deu croat galama, “rambalh”) que vòu díser “brut” o “son”, e lo mot musi (de l’esperanto amuzi, sia “amusar”) e aquò nos balha kalama musi.
Ende díser “sudar”, calerà utilizar la perifrasa “ma pèth balha aiga”. Selo mi li pana e telo.
Lo quite nom de la lenga, Toki Pona, veng de toki, “lenga”, “parlar” e de pona, “bon”, “lo Ben”, “agradiu”, “simple”, “simplicitat”, “positiu” e doncas significa “la lenga deu Ben”.
Una frasa d’exemple? Vaquí:
Se’n volètz saber mès, vos aconselhi aquesta pagina (en francés) http://lvogel.free.fr/tokipona/ o (en anglés): http://tokipona.org/
Toki! (Adishatz!)
Benlèu coneishètz pas encara lo Toki Pona. Benlèu sètz ahuecats de lengas e aquò vos va interessar (o benlèu pas). S’agís de l’òbra de la lingüista canadenca Sonja Lang. Es una lenga bastida minimalista. La caracteristica màger deu Toki Pona es que possedís pas que 120 mots!
M’anatz díser qu’es pas fòrça, mes justament la tòca de sa creatritz èra de s’inspirar de la filosofia taoïsta, es a díser de’s descargar deu superflú ende s’exprimir pas que sus çò d’important. De mès, aquò permet de tornar pensar çò que’s ditz d’un biais navèth en tot requerir una cèrta inventivitat e un esperit creatiu.
Cada mot pòt estar un nom, un adjectiu, un vèrbe, un advèrbi o una perpausicion. Exemple:
Tawa, coma vèrbe, vòu díser “anar”, “desplaçà’s”, mes tanben “viatjar”, “mòve’s”, “passejar” e pòt exprimir cada desplaçament que sia.
Mes coma vèrbe, pòt estar tanben transitiu, e lavetz significar: “trasportar”, “carrejar”, “tresmudar”, “hèr hugir”, “desplaçar”, “se hèr seguir”, …
Coma nom pòt voler díser: “desplaçament”, “carrei”, “viatge”, …
Coma adjectiu, aquò’s: “mavedís”, “corrent”, “que’s desplaça”, etc …
Mes pòt estar tanben una perpausicion e significar: “de cap a”, “ende”, “dinc a”, etc …
Mes coma vèrbe, pòt estar tanben transitiu, e lavetz significar: “trasportar”, “carrejar”, “tresmudar”, “hèr hugir”, “desplaçar”, “se hèr seguir”, …
Coma nom pòt voler díser: “desplaçament”, “carrei”, “viatge”, …
Coma adjectiu, aquò’s: “mavedís”, “corrent”, “que’s desplaça”, etc …
Mes pòt estar tanben una perpausicion e significar: “de cap a”, “ende”, “dinc a”, etc …
Los mots son totis invariables, i a pas cap de declinason o de conjugason. Los sols elements de gramatica que vos pòdon drin despaïsar son lo “e” abans l’objècte de l’accion (una mena d’acusatiu regular) o lo “li” abans los vèrbes a la tresau persona.
Aquesta gramatica es fòrtament inspirada de la deu Tok Pisin, una lenga creòla a basa d’anglés oficiala en Papoasia Navèra Guinèa. Cau díser que l’origina etimologica des mots deu Toki Pona es fòrça variada, deu chinés au georgian en passar per l’olandés, lo finlandés o lo quite francés.
Lo nombre redusit de mots nos obliga d’imaginar lo biais de tornar trobar la foncion de la causa que volèm exprimir. Se lo mot “musica” existís pas, cau soscar e utilizar los elements presents. Prenguèm doncas lo mot kalama (deu croat galama, “rambalh”) que vòu díser “brut” o “son”, e lo mot musi (de l’esperanto amuzi, sia “amusar”) e aquò nos balha kalama musi.
Ende díser “sudar”, calerà utilizar la perifrasa “ma pèth balha aiga”. Selo mi li pana e telo.
Lo quite nom de la lenga, Toki Pona, veng de toki, “lenga”, “parlar” e de pona, “bon”, “lo Ben”, “agradiu”, “simple”, “simplicitat”, “positiu” e doncas significa “la lenga deu Ben”.
Una frasa d’exemple? Vaquí:
Se volètz díser “la musica m’agrada”, podètz díser:
Kalama musi li pona tawa mi.
Coneishètz dejà kalama musi. Vesètz la particula li que’s bota a la tresau persona end’introdusir lo predicat (l’objècte de l’accion o de l’estat). Lo vèrbe “estar” es pas necessari. Pona es “agradiu”, tawa vòu díser “de cap a” e mi e solide “jo”. Se pòt revirar per: “lo brut amusant es bon ende jo”.
Se’n volètz saber mès, vos aconselhi aquesta pagina (en francés) http://lvogel.free.fr/tokipona/ o (en anglés): http://tokipona.org/
Toki! (Adishatz!)
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Fasès la mèmo errour que li proumiés esperantisto que cresien que la lengo remplaçarié toùti li lengo... e dounc que s'aboucinarié.
Uno lengo internaciounalo dèu èsse uno lengo d'ajudo, pas remplaça lis autro.
Pèr li nuanço iéu trobe que l'Esperantò n'en fa bèn de trop e que soun inutilo.
Vese pas l'urgènci de destria "lou bonur" de "la felicita" pèr eisèmple.
J'ajoute qu'une langue internationale bien faite doit être simple et donc avoir la grammaire de l'indonésien, malais, javanais ou celle du guarani, ce qui rétablit l'équité au niveau de la structure puisque c'est trois langues sont non-indoeuropéennes.
Je dis 3 et non 4 car la bahasa Indonesia est du malais en supprimant une partie du vocabulaire pour en faire une langue plus simple par apposition de mots "Tempat tidur" = liò dourmi ou "mata hari" uei jour = soulèu,
ce qui est déjà un fonctionnement de langue internationale (inter indonésienne dans ce cas)
Joan Marc Leclerc fait la même erreur que Schleyer l'inventeur du Volapük : par souci d'équité linguistique il invente des mots "neutres" mais lorsque Zamenhof a créé l'Espéranto la moitié des Volpükistes sont passés à l'Espéranto qui donnait un vocabulaire compréhensible de suite à 60%.
"Langfocus" sur Youtube dit bien que "L'indonésien est la langue la plus simple" mais que "pour un Américain les langues germaniques et latines sont plus simple car la moitié du vocabulaire est immédiatement compréhensible"
J'ajoute que les Indonésiens qui veulent parler avec les étrangers se jettent sur l'anglais et que donc un vocabulaire latino-germanique comme celui de l'anglais leur est familier.
Una linga que ten màs 120 mots... aquò me fai fremir ! Me fai soventar còp sèc la Neolinga d'Orwell dins son roman 1984. Una linga qu'a pas gis de nuança es una linga fèrma dangeirosa, cresètz pas ?
➡️ https://fr.wikipedia.org/wiki/Novlangue
#3 E quand lo babi PCMezzo nos parla de lenga ipso facto superiora es plan segur sensa minga arrièra-pensadas ? Ipso facto superior, poverino, dai !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari