Opinion
La “forma majoritària” e la question de l’occitan urban
Una invocacion frequenta
Es frequent d’ausir, dins lei debats de l’occitanisme, qu’una forma lingüistica seriá legitima perque seriá “majoritària”. Lei que cèrcan una caucion scientifica per afirmar aquò se referisson a l’Atlas linguistique de la France (ALF), ais atlàs lingüistics regionaus e a de diccionaris d’escala larga coma Lo Tresaur dau Felibritge (TDF) de Mistral e lo Französisches Etymologisches Wörterbuch (FEW)[1]...
De segur, es legitim de voler conéisser la reparticion d’una forma dins l’espaci. Es perfiechament normau de consultar leis atlàs lingüistics, lo TDF o lo FEW... E o fau ieu coma tot lo mond.
La densitat de la populacion
Pasmens la simpla reparticion dins l’espaci sufís pas per decretar qu’una forma es “majoritària”. L’usatge majoritari depend tanben de la densitat de la populacion occitanofòna dins l’espaci.
Se prenèm en còmpte solament lei zònas ruralas —çò qu’es ja un biais discutible— la densitat de la populacion vària fòrça dins l’espaci. Un atlàs lingüistic amb de ponchs d’enquista repartits de maniera omogenèa dins l’espaci amaga lo fach que leis occitanofòns tradicionaus èran ben pus nombrós, per exemple, en Bassa Provença, en Limanha clarmontesa o vèrs la bassa Garona que non pas sus lei replanats dau Massís Centrau o dins leis autei vaus pirenencas...
L’usatge de l’occitan dins lei vilas
Ara, se tenèm còmpte dei zònas urbanas, lei concentracions de la populacion occitanofòna vàrian mai encara. “Lei zònas urbanas??? Mai lei locutors primaris de l’occitan se tròban sustot a la campanha”, çò me respondràn d’unei. E ben, sabètz, aquò’s pas tan simple...
Lei donadas basicas sus la reparticion geografica dei formas de l’occitan se reculhiguèron entre 1897 e 1900 gràcias a l’Atlas linguistique de la France (ALF). Òr, au temps d’aqueleis enquistas, se parlava encara fòrça l’occitan dins lei vilas. Certanei ponchs d’enquista de l’ALF se situan dins de vilas ben pobladas en 1900 coma Lemòtges, Alès, Biàrritz, Ieras, la Ciutat, Mentan e Tièrn (e mai i podèm ajustar Bordèu se tenèm còmpte dau ponch d’enquista de Peçac, dins la metropòli gascona).
I aviá ja una pression dau francés, de segur, dins aquelei vilas. Mai l’occitan i gardava encara un usatge fòrt vèrs 1900. De testimoniatges innombrables o pròvan.
Lo recensament francés de 1906, just après leis enquistas de l’ALF, indica que la part de la populacion urbana èra d’un 42,1%. Es una donada per tot l’estat francés mai fornís una idèa aproximativa dau gra d’urbanizacion en Occitània a l’epòca. Òr la mesa en minoritat de l’occitan urban, fàcia au francés, se produguèt una generacion puei, dins leis ans 1920-1930.
Lei cartas de l’ALF, donc, pòdon jamai provar de maniera absoluda qu’una forma es “majoritària” dins la populacion occitanofòna reala de 1900.
Urbanizacion dau país e reculada tardiva de l’occitan urban
A partir deis ans 1930, la majoritat de la populacion de l’estat francés visquèt dins lei vilas. La populacion occitana coneguèt lo basculament urban, probable, vèrs aquela epòca. Es tanben dins leis ans 1920-30 que la lenga abituala dei vilas d’Occitània devenguèt mai sovent lo francés que l’occitan. Totun aquò èra un moment de bascula, donc i aviá encara una concentracion non negligibla d’occitanofòns dins lei vilas dins l’Entre Doas Guèrras. Lei testimoniatges istorics o pròvan. Segon lei recèrcas de Glaudi Barsotti, dins leis ans 1920-30, a Marselha, òm trobava encara un public que seguissiá de pèças de music-hall en occitan.
La ruralizacion de l’occitan es recenta
Uei lo jorn, en aqueste començament de sègle XXI, es incontestable que lei darriers occitanofòns primaris se tròban mai dins lei campanhas e que rèstan quasi pas dins lei vilas. L’argument d’una “forma majoritària” se basant solament sus l’espaci rurau se poiriá admetre donc, eventualament, per lo periòde ultrarecent de la fin dau sègle XX e dau començament dau sègle XXI. Mai es pas un argument acceptable quand òm se basa sus lei donadas anterioras ais ans 1930 ont l’occitan urban èra encara massís.
L’urbanizacion de çò que restarà de l’occitan
Es probable qu’arribarem dins quauquei decennis a una situacion ont lei neolocutors seràn mai nombrós que lei locutors primaris. E alora lei parlants de l’occitan se trobaràn en immensa majoritat dins lei vilas, coma l’ensemble de la populacion.
La seleccion dei formas de l’occitan estandard es un trabalh ja ben avançat mai inacabat. Un occitan estandard es necessari per ocupar de foncions estendudas de comunicacion mai, tanben, per donar de basas solidas ai neolocutors. Lo critèri de la “forma majoritària”, per seleccionar una forma estandard, es totjorn estat relatiu. E ara comprenèm qu’es de mai en mai incertan. Vòli pas refusar aqueu critèri mas se cau ben avisar qu’es impossible de mesurar un usatge “majoritari” de maniera assegurada.
En mai d’aquò, d’autrei critèris de seleccion existisson per construire un estandard coma la diasistematicitat (lo rebat dei diferents dialèctes), la tradicion culta, la regularitat, la simplicitat, etc.
Precisi que de lengas estandards pus solidas coma l’anglés, lo catalan, l’italian, lo chèc o l’alemand se son fixadas sens se preocupar gaire de la reparticion espaciala “majoritària” dei formas dins lei campanhas.
La vision tròp ruralista e lo refús dau mond urban, fin finala, crèan un occitan artificiau qu’a jamai existit. L’occitan dei campanhas, òc. Mai l’occitan dei vilas, òc tanben.
_____________
[1] Französisches Etymologisches Wörterbuch significa “diccionari etimologic francés”. Maugrat son títol illogic, aquela òbra monumentala dona fòrça informacions sus l’occitan.
Es frequent d’ausir, dins lei debats de l’occitanisme, qu’una forma lingüistica seriá legitima perque seriá “majoritària”. Lei que cèrcan una caucion scientifica per afirmar aquò se referisson a l’Atlas linguistique de la France (ALF), ais atlàs lingüistics regionaus e a de diccionaris d’escala larga coma Lo Tresaur dau Felibritge (TDF) de Mistral e lo Französisches Etymologisches Wörterbuch (FEW)[1]...
De segur, es legitim de voler conéisser la reparticion d’una forma dins l’espaci. Es perfiechament normau de consultar leis atlàs lingüistics, lo TDF o lo FEW... E o fau ieu coma tot lo mond.
La densitat de la populacion
Pasmens la simpla reparticion dins l’espaci sufís pas per decretar qu’una forma es “majoritària”. L’usatge majoritari depend tanben de la densitat de la populacion occitanofòna dins l’espaci.
Se prenèm en còmpte solament lei zònas ruralas —çò qu’es ja un biais discutible— la densitat de la populacion vària fòrça dins l’espaci. Un atlàs lingüistic amb de ponchs d’enquista repartits de maniera omogenèa dins l’espaci amaga lo fach que leis occitanofòns tradicionaus èran ben pus nombrós, per exemple, en Bassa Provença, en Limanha clarmontesa o vèrs la bassa Garona que non pas sus lei replanats dau Massís Centrau o dins leis autei vaus pirenencas...
L’usatge de l’occitan dins lei vilas
Ara, se tenèm còmpte dei zònas urbanas, lei concentracions de la populacion occitanofòna vàrian mai encara. “Lei zònas urbanas??? Mai lei locutors primaris de l’occitan se tròban sustot a la campanha”, çò me respondràn d’unei. E ben, sabètz, aquò’s pas tan simple...
Lei donadas basicas sus la reparticion geografica dei formas de l’occitan se reculhiguèron entre 1897 e 1900 gràcias a l’Atlas linguistique de la France (ALF). Òr, au temps d’aqueleis enquistas, se parlava encara fòrça l’occitan dins lei vilas. Certanei ponchs d’enquista de l’ALF se situan dins de vilas ben pobladas en 1900 coma Lemòtges, Alès, Biàrritz, Ieras, la Ciutat, Mentan e Tièrn (e mai i podèm ajustar Bordèu se tenèm còmpte dau ponch d’enquista de Peçac, dins la metropòli gascona).
I aviá ja una pression dau francés, de segur, dins aquelei vilas. Mai l’occitan i gardava encara un usatge fòrt vèrs 1900. De testimoniatges innombrables o pròvan.
Lo recensament francés de 1906, just après leis enquistas de l’ALF, indica que la part de la populacion urbana èra d’un 42,1%. Es una donada per tot l’estat francés mai fornís una idèa aproximativa dau gra d’urbanizacion en Occitània a l’epòca. Òr la mesa en minoritat de l’occitan urban, fàcia au francés, se produguèt una generacion puei, dins leis ans 1920-1930.
Lei cartas de l’ALF, donc, pòdon jamai provar de maniera absoluda qu’una forma es “majoritària” dins la populacion occitanofòna reala de 1900.
Urbanizacion dau país e reculada tardiva de l’occitan urban
A partir deis ans 1930, la majoritat de la populacion de l’estat francés visquèt dins lei vilas. La populacion occitana coneguèt lo basculament urban, probable, vèrs aquela epòca. Es tanben dins leis ans 1920-30 que la lenga abituala dei vilas d’Occitània devenguèt mai sovent lo francés que l’occitan. Totun aquò èra un moment de bascula, donc i aviá encara una concentracion non negligibla d’occitanofòns dins lei vilas dins l’Entre Doas Guèrras. Lei testimoniatges istorics o pròvan. Segon lei recèrcas de Glaudi Barsotti, dins leis ans 1920-30, a Marselha, òm trobava encara un public que seguissiá de pèças de music-hall en occitan.
La ruralizacion de l’occitan es recenta
Uei lo jorn, en aqueste començament de sègle XXI, es incontestable que lei darriers occitanofòns primaris se tròban mai dins lei campanhas e que rèstan quasi pas dins lei vilas. L’argument d’una “forma majoritària” se basant solament sus l’espaci rurau se poiriá admetre donc, eventualament, per lo periòde ultrarecent de la fin dau sègle XX e dau començament dau sègle XXI. Mai es pas un argument acceptable quand òm se basa sus lei donadas anterioras ais ans 1930 ont l’occitan urban èra encara massís.
L’urbanizacion de çò que restarà de l’occitan
Es probable qu’arribarem dins quauquei decennis a una situacion ont lei neolocutors seràn mai nombrós que lei locutors primaris. E alora lei parlants de l’occitan se trobaràn en immensa majoritat dins lei vilas, coma l’ensemble de la populacion.
Remarca — Un estudi de Fabrici Bernissan estima qu’arribam ja a una tala situacion mai me sembla qu’es exagerat, coma o ai ja explicat dins Jornalet lo 8.7.2013. En tot cas aquela situacion, s’es pas encara reala uei, vendrà pron lèu.
La seleccion dei formas de l’occitan estandard es un trabalh ja ben avançat mai inacabat. Un occitan estandard es necessari per ocupar de foncions estendudas de comunicacion mai, tanben, per donar de basas solidas ai neolocutors. Lo critèri de la “forma majoritària”, per seleccionar una forma estandard, es totjorn estat relatiu. E ara comprenèm qu’es de mai en mai incertan. Vòli pas refusar aqueu critèri mas se cau ben avisar qu’es impossible de mesurar un usatge “majoritari” de maniera assegurada.
En mai d’aquò, d’autrei critèris de seleccion existisson per construire un estandard coma la diasistematicitat (lo rebat dei diferents dialèctes), la tradicion culta, la regularitat, la simplicitat, etc.
Precisi que de lengas estandards pus solidas coma l’anglés, lo catalan, l’italian, lo chèc o l’alemand se son fixadas sens se preocupar gaire de la reparticion espaciala “majoritària” dei formas dins lei campanhas.
La vision tròp ruralista e lo refús dau mond urban, fin finala, crèan un occitan artificiau qu’a jamai existit. L’occitan dei campanhas, òc. Mai l’occitan dei vilas, òc tanben.
_____________
[1] Französisches Etymologisches Wörterbuch significa “diccionari etimologic francés”. Maugrat son títol illogic, aquela òbra monumentala dona fòrça informacions sus l’occitan.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#56 sem d'acordi!
Soi/siái nòu-vengut al Jornalet, que la revista de premsa me relexicaliza, e que las opinions me fan sos ar.
Me pensi a l'encòp una identitat globala e locala, cevenòl dins la latinitat e ciutadan del monde.
Me soi fargat un "zoom" , un zóm mental e lenguistic.
Per quant a l'occitan, fa besonh de navegar al biais de Google Earth.
M'agradi de zómar en anar-tornar e de me fargar lo meu parlar passa-pertot.
Aquò's lo trabalh de l'usatge, qu'i cal s'ajudar desper se.
Per nadar, cal s'immergir de totis biaisses, més cal sortir de las piscinas occitanistas.
Visca la nada en aigas liuras!
#56 Correccions : "collectivAment", "lo monde faràn lurS", "gaire vos seguiràn PAS". Errors d'inatencion costumièiras dinc un tèste de lòng compausar e tot d'una venguda amai. Ne'n seguetz pas fachats, legeires :-)
#55 Remarcas bien enteressantas. Avètz lo coratge de compausar una vraia respònsa, vos aumens. Las respònsas cortas, liscas, generalas o dau fons trebolet s'adreiçant a un public non-especializat per la maja part, aquò se ditz "raidar" o "s'esbinhar", coma voldretz. Erosament que mon metge es pus coratjós e professionau quand ieu li pause una question emportenta sus ma santat !
Personalament, fariá bòn que certans prenguèsson lo temps de redigir mai d'articles de fons que non pas tant d'articles focalizats sus un ponch lessicau o gramaticau (amai se n'avèm besonh).
Quand escrivètz "Se i a un besonh", per aquò faire, chau anar rescontrar las comunautats, menar d'enquistas emb de las associacions localas, foncionar "sociau" de'n prumièr, coma un grand malhum enterconnectat. Non pas s'embarrar coma un rat de bibliotèca a estudiar un còrs mòrt, una civilizacion despareisseguda. Chau trevar los liòcs amai las anmas per far sortir dau monde lo sentiment de dignitat, d'esistença reconeisseguda, aquel sentiment que vos tòrna un pauc de valor e vos baila de còps que i a pro de coratge per de dire de préner part a l'òbra collectiva lenguistica. Per la societat actuala, per una reapropiacion e un usatge (limitat a de domènis particulars, benlèu...), de la lenga que n'eireta, mès un usatge conçaupegut collectivement, conscient e assumit. Non pas lo grand silenci que m'ensorda !
E quand escrivètz "Se dèu i aver una oferta tamben, amb causidas. Los parlants, en bonis consumèires, causiràn ben.", respònde que lo monde faràn lur certanas causidas, d'aitant mai que i saràn estats associats. Sobrentellectualizatz un projèct. Metètz-ne'n los prumièrs concernits a despart e veiretz que gaire vos seguiràn : montarà pas l'alhòli !
Quò fai qu'espère ara aquel article que demandère a la fin de mon comentari 54. Mès la lenga estent venguda gaireben absenta dinc sa color locala coma dinc sa musicalitat, amai absenta tot simplament, me pense qu'aquò vaudriá batre l'aiga emb d'un baston, quand los "especialistas" faguèsson l'esfòrç de rescontrar, d'escotar, de compréner pièi de concedir quauquas rectificacions morfologicas, e, quand tornèsson considerar quauquas classificacions dialectalas d'ofici. Parle per las Cevenas amai per d'autres grands "sota-dialèctes" de la "zòna de reparticion", d'aquela cencha geografica (cf mon comentari 37) onte se tròvan saique los grands "sota-dialèctes" pus complicats d'estudiar, mès los pus mestissats sens pèrdre coerença, los pus representatius de la richessa de la lenga, los pus capables de "comprenença pan-occitana".
Mès un còp mai, la situacion sociala de la lenga estent ce qu'es, e Catalonha venent ce que ven, sariáun mau tentats los especialistas de cercar de plaire a quauques indians (amai siègon bien enspirats) que desviraràn pas la trajectòria politicoeconomica de l'euroregion transetatica que savèm e de sas doas lengas-messatgièiras que devon èstre foncionalas e cresablas.
De dòu en dòu, los sacrificats an de sarrar la maissa e de se faire a las decisions sobeiranas.
Thanks a lot, France ! Thanks a lot, Occitania !
Trop hard d'acaber l'istouèro comm'ac ! Wallah, aquò's pas très cool, mes potos !
Emai la coloracion mai o mens "locala" dels articles e comentaris, las diferencias se conoisson pas tant qu'aquò, quand on legís lo fons. I a doncas una unitat certana e una certana estandardisacion.
Al parlar, es a pus prèp parièr, amb la practica, mès un pauc plus mal d'entènde.
I a doncas una rèire-lenga darrièr tot aquò, una virtualitat.
Del meu punt de vist, i a doas causas:
- lo còr dels parlars de cada jorn, amb una erosion variable.
Resta a determinar l'erosion minimala que definís l'occitan actual.
- la gramatica comuna e las particularitats, que cabon mai que mai los biaisses de trachar los plurals e los vèrbis. Cada parlar a desenvolopat de tecnicas pròpias de regularisacion e de simplificacion.
Perque pas causir las tecnicas mai ingeniosas de cada parlar?
Se i a un besonh, se de non una demanda d'estandardisacion,
Se dèu i aver una oferta tamben, amb causidas.
Los parlants, en bonis consumèires, causiràn ben.
#50 ..."encoratjam l'estudi scientific dei parlars locaus". Objècts d'estudi desencarnats o objècts de rescòntres e de consultas ? Los collectaires, los etnològues, n'avèm agut rescontrat sus lo terrenh. Pas gaire, pas pro, mès n'i a agut e n'i a encara un pauquenet.
Mès de lenguistas ? Aquò m'es pas jamai estat dich. Ma grand, entre autras personas, me faguèt eiretar de sa lenga, de sas cançons, de son coisinar, de sa medecina amai. Erosament, o trasmete quò a mon monde. Mès saguèt pas jamai collectada. Ni mai los vesins. Lo paire, el, sap parlar, mès o fai pas qu'emb dals rares e vièlhs locutors. Emb de ieu, o sent pas.
E quant n'ai coneissegut de personas, mon Diu, quant n'ai agut costejat qu'auriáun pogut testimoniar, qu'auriam pogut saique las desfolar e valorizar, e benlèu las "engatjar" d'aqueste biais o d'un autre ? E tant d'autras qu'aurai pas jamai coneissegudas. Partidas totas, mòrtas ! Erosament qu'aquel monde, ne'n tene d'eles dinc lo còr, dinc la tèsta, dinc ma lenga. De segur, non pas coma o auriá fach una enquista, d'enregistraments, d'acampadas, de velhadas...
Per quant als "ultralocalistas extremistas" qu'escrivètz : òm passa pas d'occitanista convencit a secessionista amar... per testuditge e per magia. M'anessiatz pas far creire quò ! Per lurs rasons, n'espère encara vòstras respònsas...
D'un autre costat, ai descovrit una vision diferenta (sus certans ponchs) de las teorias lenguisticas generalas, vision sostenguda per d'occitanistas especializats. D'occitans non-secessionistas mès que virèron un jorn los talons a la "doxa". Son caluts eles mai... ?
Per fin de tot còmpte, chars enternautas, quau es que ten la paraula Justa, Santa e Sana ? E ben... sens que ne'n convengon, aqueles que visitan pas jamai lurs fraires o que lurs pegan una etiqueta de "cas patologic".
Mossur Sumien, digatz, emb de vòstres collègas pus o mens vièlhs, quand vos rintratz a l'estau chascun, despièi 20, 30 o 40 ans, per anar sopar e que passatz pièi davant lo miralh avans d'anar vos coijar, vos destòrba pas lo rebat de vòstra consciença, a flor e mesura que se sarra l'empossibla recuperacion de tot aquò envolat per l'eternitat ?
Se comprene bien, los lenguistas son en fach d'autopsistas que lur pragmatisme es de faire d'una lenga un objèct despossedissent e desencarnant a la fin. Adonc ieu siái e sarai estat (entre tant d'autres) una error de la natura, un esperit passadís e sens emportença per l'idèia nacionala occitana entellectualizada, non pas entegrada popularament encara. E vòstre pragmatisme normativizaire o conçap pas quò d'aquí.
Mossur Sumien, volètz francament e onestament semblar que vos ocupatz dals occitanofònes e dals occitanofònes regionaus ? E ben, escrivètz un article que tractarà de mas questions e remarcas, dau fons de totes mos comentaris çai-postats amai de las bònas resolucions que prendrà vòstra corporacion d'aquí enlai. Volètz faire bòna òbra ? Començatz per un testimoniatge d'aquela mena, testimoniatge public e emparciau de presa en còmpte vraia dals locutors naturaus, eiretants e novèls que sèm en País d'Òc, mès mai que mai dinc las regions onte las comunautats vivon lur lenga e lur cultura au prumièr gra.
E vautres, enternautas, se avètz comprés lo fons de ma pensada despièi la debuta, se vos plai, fasètz passar lo messatge e sostenètz-me dinc ce que demande au sénher Sumien.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari