Opinion
Lo safran, una cultura deus país d’òc
Hèsi una petita interrupcion dens ma seguida d’articles toponimics per tornar parlar d’agronomia e d’etnobotanica.
Lo safran es una espècia tirada deus estigmatas d’una planta aperada safranèir o cocut (Crocus sativus). Son nom vèn deu latin safranum, eth-medís derivat de l’arabe za’farān (أَصْفَر). Lo mot ”cocut”, eth, designa tota una sica-saca de plantas, anent de Primula a Narcissus en passant per Muscari, Lychnis e Digitalis, o mèi, en oïl, Taraxacum, Ranunculus, Lonicera, Caltha, Colchicum...
L’espècia, coma au sàbetz, es utilisada per colorar e perfumar la paella, la bolhabaissa, la zarzuela, la fabada asturiana, o d’autes plats a basa de ris o de peish. Es fòrt utilisat en Iran e en Índia; vau pas vos citar totas les especialitats de labàs, sonque lo chelow kabab (چلوکباب), plat nacionau iranian. Ne’n hèsen de quites beuratges, notadament en Itàlia... Shens comptar l’usatge en pastisseria! Mès tornarèi parlar de tot aquò; s’agís adara de se clinar sus l’istòria deu safran per saber coma es arribat a nòste.
Originari d’entà la Pèrsa, arribèt en Grècia ont èra cultivat pendent l’Antiquitat. Après èster estada aublidada bèra pausa, la cultura deu safranèir en Euròpa tornèt espelir a l’Atge Mijan[1], mès èra pas especialament localisada en país d’òc: Orleanés, Vauclusa, Engolmés, Peitau... Es tanplan mencionat en Carcin au XVIIIe siègle, un inspector deu safran estent nomat a Caurs (e tanben a-z-Albi). En Alemanha, Àustria, Anglatèrra, lo comèrce deu safran se desvolòpa quauque temps; mès adara, es essencialament cultivat en Occitània, Itàlia e Espanha.
Lo safran deu Carcin, tot particulièrament, es una produccion anciana que remonta a l’Atge Mijan e qu’estut tornada aviar en 1973 au molin de Larnagòl. Adara, hèi partida de la cultura locala e a recebut una IGP (indicacion geografica protegida) dont lo perimètre capèra una granda partida deu Carcin, la region de la Sala e quauquas comunas deu Perigòrd, deu Lemosin e de l’Agenés, per una cinquantena de productors.
Mencionarèi quauques autes sites de produccion: la Provença, ont la produccion es fòrt anciana, qu’èsti sus la còsta o dens lo haut país; lo Roèrgue ont seré apareishut entà lo XIIIe siègle; l’Albigés ont èra coneishut au XIIe siègle demb un raionament europèu. Dens d’autas zònas, i a una produccion actuala mès sembla pas i auger de tradicion fòrta: Comenge, Bordalés...[2]
Los productors e los utilisators mancan pas d’imaginacion per confeccionar de recèptas[3] a basa de safran: còc au safran tipic deu Roèrgue, siròcs, geladas, confituras, mèus.
Lo safran es una espècia tirada deus estigmatas d’una planta aperada safranèir o cocut (Crocus sativus). Son nom vèn deu latin safranum, eth-medís derivat de l’arabe za’farān (أَصْفَر). Lo mot ”cocut”, eth, designa tota una sica-saca de plantas, anent de Primula a Narcissus en passant per Muscari, Lychnis e Digitalis, o mèi, en oïl, Taraxacum, Ranunculus, Lonicera, Caltha, Colchicum...
L’espècia, coma au sàbetz, es utilisada per colorar e perfumar la paella, la bolhabaissa, la zarzuela, la fabada asturiana, o d’autes plats a basa de ris o de peish. Es fòrt utilisat en Iran e en Índia; vau pas vos citar totas les especialitats de labàs, sonque lo chelow kabab (چلوکباب), plat nacionau iranian. Ne’n hèsen de quites beuratges, notadament en Itàlia... Shens comptar l’usatge en pastisseria! Mès tornarèi parlar de tot aquò; s’agís adara de se clinar sus l’istòria deu safran per saber coma es arribat a nòste.
Originari d’entà la Pèrsa, arribèt en Grècia ont èra cultivat pendent l’Antiquitat. Après èster estada aublidada bèra pausa, la cultura deu safranèir en Euròpa tornèt espelir a l’Atge Mijan[1], mès èra pas especialament localisada en país d’òc: Orleanés, Vauclusa, Engolmés, Peitau... Es tanplan mencionat en Carcin au XVIIIe siègle, un inspector deu safran estent nomat a Caurs (e tanben a-z-Albi). En Alemanha, Àustria, Anglatèrra, lo comèrce deu safran se desvolòpa quauque temps; mès adara, es essencialament cultivat en Occitània, Itàlia e Espanha.
Lo safran deu Carcin, tot particulièrament, es una produccion anciana que remonta a l’Atge Mijan e qu’estut tornada aviar en 1973 au molin de Larnagòl. Adara, hèi partida de la cultura locala e a recebut una IGP (indicacion geografica protegida) dont lo perimètre capèra una granda partida deu Carcin, la region de la Sala e quauquas comunas deu Perigòrd, deu Lemosin e de l’Agenés, per una cinquantena de productors.
Mencionarèi quauques autes sites de produccion: la Provença, ont la produccion es fòrt anciana, qu’èsti sus la còsta o dens lo haut país; lo Roèrgue ont seré apareishut entà lo XIIIe siègle; l’Albigés ont èra coneishut au XIIe siègle demb un raionament europèu. Dens d’autas zònas, i a una produccion actuala mès sembla pas i auger de tradicion fòrta: Comenge, Bordalés...[2]
Los productors e los utilisators mancan pas d’imaginacion per confeccionar de recèptas[3] a basa de safran: còc au safran tipic deu Roèrgue, siròcs, geladas, confituras, mèus.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3 Justament. Crese ben que son un terraire siliçós las Mauras. E siái anat consultar la Wiquipèdia "Massif des Maures"a la partida "Geologia". Es completament aquò : pas que de ròcas cristalinas, metamorficas emb de tot ce que ne'n pòt resultar. Vòstra "malaussa", siliçosa o caucària, es una mena de "poudingue", "amenlat" que disèm en cò miu.
Mès per illustrar vòstra "malaussa", save per las Cevenas de patronimes amai d'endrechs coma "malaussèl" o "malaucèl" (Malhaussel). E un particularament en Alès que, justament, la ròca lai es una mena de "poudingue", de "nogat" non pas siliçós mès caucari.
Se poiriá ben, finalament, que vòstre "Safran" siègue un aspèct pus geologic que vegetau. De verificar dinc lo cadastre Napoléon o los archius pro vièlhs.
Que se tòrne reviscolar lo safran en Albigés!... avia desaparegut, mas demorava una recèpta- per los que rafisson pas los pòts quand se parla de tripalha!- las tripas al safran a la mòda d'Albi, coma se fasia pels ostals del monde ordinari. Lo dequé de se congostar! En mai d'aquò, la recèpta es simpla- s'agis de trobar de tripas bonas e de safran de qualitat...
#2 es de terra de las Mauras, coma dins tot lo parçan, dins las còlas a penda doça.
Quora i es de ròca, es dicha de malaussa. De ròca fracturaia. Que fa las ribas. Sabo ren de mai.
#1 Save d'endrechs dinc mon caire, un particularament que se nomma "La Safrenière". Mès coneissent l'endrech, pense qu'aquò's una apelacion deguda a sa geologia. Es un caire de "safre", resulta dau ronhament de la plèja, dau sorelh emb de l'aura sus l'amenlat, ròca sedimentària siliçosa presenta dinc certans caires de la part "piemontesa" de la Cevena.
"La Safrenière" que save se tròva geologicament a las bolas d'aquel domèni sedimentari (onte la pèira pòt èstre ronhadassa) que costeja pièi la pèira de blesta de la Cevena mejana de las auturas pus emportantas.
Ròcas sedimentàrias totas doas, l'amenlat fai lo safre e los gres dals grums pus o mens gròs finisson que purrisson e donan de tèrras sablosas sovent nommadas "savèl".
Après, de veire se lo francés es pas passat per qu'aquí en fasent de "La Safranièira" una "Safrenière". Mès quò m'estonariá, que coneisse bien l'endrech.
Per ce qu'es de vòstre "Safran", faudriá veire de qué z-es la natura de la pèira locala e de qué sembla la tèrra de la pèça familhala que nos parlatz (per èstre segur de l'origina toponimica).
Dins lo vinhal dal paigrand, un tòc de terra a totjorn un nom particular, lo Safran.
Aüra son de socas en plaça, e es un nom que sembla venir de la memòria familiala. Lo paigran a jamai vist de safran créisser aquí.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari