Opinion
Formiga o maseda (II)
Los mots de la familha de maseda
Una autra familha de mots occitans per parlar de la “formiga” se religa a una origina completament diferenta. Lors tipes fondamentals son la maseda e la masa. Lo tipe maseda es lo pus espandit dels dos e coneis de variantas nombrosas coma amasida, mesede, masede, masada, mesedre, moidre...
Maseda e masa s’utilizan sustot dins lo dialècte auvernhat mas son coneguts tanben en lemosin. Coma son de mots pro espandits dins una partida importanta de nòstra lenga, los cal considerar coma de mots normals de l’occitan estandard. Totun lo tipe la maseda seriá prioritari perque es majoritari.
La preséncia de maseda o masa en auvernhat e lemosin i exclutz pas l’usatge simultanèu dels tipes formija, formic o formitz.
De formas de tipe mase se tròban tanben dins de zònas de lenga francesa que foguèron ancianament de lenga occitana: lo nòrd de Borbonés e l’extrèm sud de Berrí.
Dins la lenga arpitana o francoprovençala, vèrs Lionés e Forés, donc près de l’occitan auvernhat, i a de formas emparentadas de tipe mase o masota.
L’etimologia de maseda o masa sembla pas brica evidenta mas un còp de mai lo FEW prepausa una explicacion ben argumentada. Remontarián a doas lengas germanicas ancianas, lo gotic e lo burgondi, parladas per los conquistaires de las Grandas Invasions de la fin de l’Empèri Roman e del començament de l’Edat Mejana. Lo gotic lo parlèron los visigòts qu’ocupèron mai o mens Occitània mentre que lo burgondi lo parlèron los burgondis que s’implantèron puslèu en Arpitània e en Borgonha.
Las formas occitanas vendrián del gotic af-maitjô° “formiga”, del vèrb af-maitan “talhar”. Seriá una allusion al fach que la formiga talha de tròces pichonets de vegetacion (o ben una allusion a l’aparéncia talhada del còrs de la formiga). Lo tipe cort masa remonta pus dirèctament a af-maitjô° “formiga”. Lo tipe long maseda remonta a af-maitjô° (mas...) aumentat del sufixe gotic -ithi (...eda) qu’a un sens collectiu o diminutiu, çò que deviá significar donc en gotic “formigueta” o “formigum”.
De lengas germanicas modèrnas coneisson de formas de la meteissa origina: se ditz en anglés ant (o pus rarament emmet) e en alemand Ameise (o pus rarament Emse).
L’occitan ancian deviá utilizar puslèu de formas coma amaseda e amasa°, ont la a- iniciala reflectissiá l’element gotic af-. L’auvernhat modèrne coneis encara lo tipe amaseda(amasida) dins un usatge fòrça localizat. Ara, es la casuda ben coneguda de a- iniciala en nòrd-occitan —l’aferèsi— que pòt explicar las formas pus generalas maseda o masa.
Es remarcable qu’una racina gotica aja daissat d’usatges encara tant importants en occitan quand sabèm que los visigòts perdèron rapidament l’usatge de lor lenga germanica. Se metèron a parlar latin tre lo sègle V. En mai d’aquò Auvèrnhe coneguèt una implantacion pus febla e pus tardiva dels visigòts que non pas la rèsta d’Occitània. L’istòria dels mots maseda o masa merita donc de recèrcas suplementàrias.
Una autra familha de mots occitans per parlar de la “formiga” se religa a una origina completament diferenta. Lors tipes fondamentals son la maseda e la masa. Lo tipe maseda es lo pus espandit dels dos e coneis de variantas nombrosas coma amasida, mesede, masede, masada, mesedre, moidre...
Maseda e masa s’utilizan sustot dins lo dialècte auvernhat mas son coneguts tanben en lemosin. Coma son de mots pro espandits dins una partida importanta de nòstra lenga, los cal considerar coma de mots normals de l’occitan estandard. Totun lo tipe la maseda seriá prioritari perque es majoritari.
La preséncia de maseda o masa en auvernhat e lemosin i exclutz pas l’usatge simultanèu dels tipes formija, formic o formitz.
De formas de tipe mase se tròban tanben dins de zònas de lenga francesa que foguèron ancianament de lenga occitana: lo nòrd de Borbonés e l’extrèm sud de Berrí.
Dins la lenga arpitana o francoprovençala, vèrs Lionés e Forés, donc près de l’occitan auvernhat, i a de formas emparentadas de tipe mase o masota.
L’etimologia de maseda o masa sembla pas brica evidenta mas un còp de mai lo FEW prepausa una explicacion ben argumentada. Remontarián a doas lengas germanicas ancianas, lo gotic e lo burgondi, parladas per los conquistaires de las Grandas Invasions de la fin de l’Empèri Roman e del començament de l’Edat Mejana. Lo gotic lo parlèron los visigòts qu’ocupèron mai o mens Occitània mentre que lo burgondi lo parlèron los burgondis que s’implantèron puslèu en Arpitània e en Borgonha.
Las formas occitanas vendrián del gotic af-maitjô° “formiga”, del vèrb af-maitan “talhar”. Seriá una allusion al fach que la formiga talha de tròces pichonets de vegetacion (o ben una allusion a l’aparéncia talhada del còrs de la formiga). Lo tipe cort masa remonta pus dirèctament a af-maitjô° “formiga”. Lo tipe long maseda remonta a af-maitjô° (mas...) aumentat del sufixe gotic -ithi (...eda) qu’a un sens collectiu o diminutiu, çò que deviá significar donc en gotic “formigueta” o “formigum”.
De lengas germanicas modèrnas coneisson de formas de la meteissa origina: se ditz en anglés ant (o pus rarament emmet) e en alemand Ameise (o pus rarament Emse).
L’occitan ancian deviá utilizar puslèu de formas coma amaseda e amasa°, ont la a- iniciala reflectissiá l’element gotic af-. L’auvernhat modèrne coneis encara lo tipe amaseda(amasida) dins un usatge fòrça localizat. Ara, es la casuda ben coneguda de a- iniciala en nòrd-occitan —l’aferèsi— que pòt explicar las formas pus generalas maseda o masa.
Es remarcable qu’una racina gotica aja daissat d’usatges encara tant importants en occitan quand sabèm que los visigòts perdèron rapidament l’usatge de lor lenga germanica. Se metèron a parlar latin tre lo sègle V. En mai d’aquò Auvèrnhe coneguèt una implantacion pus febla e pus tardiva dels visigòts que non pas la rèsta d’Occitània. L’istòria dels mots maseda o masa merita donc de recèrcas suplementàrias.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#22 Amb plaser! Bona nuèch! :-)
#19 Ok, mercés per l'argumentacion estinglanta , que m'avetz convençut. Jo tanben que crei en l'azard en lingüistica, totun que dus mots tà díser ahromiga, l'un latin e l'aute germanic, e pogossen miar entà un mot semblant a partir de dus etimons distints , que seré un pòc tròp com azard. Dongas, d'acòrd peu mot gotic. Tot aquerò que m'a permés d 'apréner que lo mot gascon masedar (dontar, dreçar, subjugar, tranquillizar, apatzimar) (de mansuetus) n'èra pas en fèit lo quite mot non-gascon masedar (de macerare) qui's ditz maserar en gascon. Que i a ua hont de confusion, aquiu. En tot cas, mercés enqüèra!
#20 Mocin de frasa emblidat : "... e que creson de servir eficaçament la causa, malgrat çò evident. Quò's pas lo bòn camin, fagetz mièg-torn, diable !"
Un article intitulat "La souffrance de Claude Alranq est aussi la nôtre" (del 25 de setembre de 2011 que l'autor n'es Jean-Pierre Cavaillé) dins lo blòg "Mescladís e còps de gula" resumís perfaitament la situacion qu'es la nòstra : desillusion, abséncia de la lenga, indiferéncia mai o mens generala, eca...
Dirai als "doctors" e altres de quela nerça coma als occitanistas associatius, militants de la lenga e de la cultura, que lo problème ven d'avudre privilegiat la forma al fons. Nombroses son los que son desconnectats de la realitat e que creson
Desempuèi longtemps, las accions premièiras e de fons auriáun diugut èstre la conscientizacion de la societat, la visibilitat de la lenga, la fiertat de sa cultura. MAS A PARTIR DEL VISCUT POPULARI LOCAL, A PARTIR DE LA LENGA LOCALA : un vertadièr pretzfait social, qué, una vertadièira accion de terrenh que seriá estada menada sus lo principi de la taca d'òli (coma vo comentèron d'altres).
Abans de vestir de nòu lo que reculhèm, fal nos assegurar que fogue descargat de çò pesuc, lavat de çò negre. E pèis fal pas emblidar de l'ajudar per sortir sa pena, per començar de garir doçetament son ama de çò injustament viscut coma vergonhós e dolorós. Que retròbe fisança. Que venga lo capitani del batèl de sa vida, lo mèstre de sas causidas. Aprèp, aurem totjorn temps de far de fantasiás d'aparéncia. Fal èstre desconnectat per vo comprendre pas ! E cresi que l'occitanisme coma lo felibritge o comprenon pas enquèra. Es una òbra sociala nòstra identitat, enquèra mai a l'ora d'ara que sièm a manne de morir.
#16 Per ieu, l'ipotèsi gotica -e grandmercé per "gasalha", es fòrça interessant-, a l'avantatge de la simplicitat: se foguèt manlevat per l'occitan, ja aviá lo sens de "formiga". Me demandi sonque perqué lo mot se tròba pas mai al sud, ont teoricament l'influéncia gotica deviá èsser mai fòrta, mas i a d'azards en lingüistica
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari