Après que Son Excelléncia se n’anèt coucar, e que lo secretari se seguèt sarrat de sa cara: “Cau reconóisser, ce diguèt Micromegàs, que la natura es plan variada. - E òi! faguèt lo Saturnian, Natura es coma un pertèrra que sas flors... -  È! ce diguèt l’autre, laissatz aquí vòstre pertèrra. - Es, ce reprenguèt lo secretari, coma una assemblada de blondas e de brunas, que sos ornaments... - Òu! Qué me fan vòstras brunas? ce faguèt l’autre. - Adonc es coma una galeria de pinturas que sos traches... - Non pas! ce diguèt lo viatjaire, un còp de mai, la natura es coma la natura. Per de qué ie cercar de comparasons? - Per vos agradar, ce faguèt lo secretari – Vòle ges que m’agraden, ce respondèt lo viatjaire; vòle ben que m’instrugan; Començatz d’abòrd per me dire quant de sens an los òmes de vòstre glòbe. - Ne’n avèm setanta dus, ce diguèt l’academician, e planhèm chaca jorn lo pauc. Nòstra imaginacion vai au-delà de nòstres besonhs; atrobam qu’amb nòstres setanta dus sens, nòstre anèl, nòstras cinc lunas, siám tròp bornats, e, amb aquò, que tota nòstra curiositat e lo nombre pro grand de passions que resultan de nòstres setanta dus sens, avèm tot lo temps de se languir. - Lo crese ben, ce diguèt Micromegàs; car dins nòstre glòbe, avèm pròche de mila sens; e nos demòra encara sai pas quane desir vague, sai pas quane lagui que nos avisa sens relambi que siám gaire de causa, e qu’i a d’èstres plan mai perfièches. Ai un pauc viatjat; vegère de mortals plan mai en dejós de nautres; ne’n vegère d’autres plan mai superiors; mas ne’n vegère ges qu’agèsson pas mai de desirs que de besonhs verais, e mai de besonhs que de satisfaccion. Un jorn, saique, arribarai au país ont mancan pas de res; mas juscas ara, digús me bailèt pas de nòvas positivas d’aquel país.” Aladonc lo Saturnian e lo Sirian s’abenèron en conjecturas; mas après fòrça rasonaments fòrt engenhoses e fòrt incertans, cauguèt tornar als faches. “Quant de temps vivètz? ce diguèt lo Sirian, - O pecaire! Plan pauc, ce faguèt l’òme pichòt de Saturne. – Es tot coma au nòstre, ce diguèt lo Sirian, planhèm totjorn lo pauc. Aquò, fau que siágue una lei universala de la natura. - Ailàs! Vivèm pas, ce faguèt lo Saturnian, que cinc cents grandas revolucions dau solelh. (ce qu’es quinze mila ans o per quin aquí, tot comptant a nòstra manièra). Vesètz plan qu’aquò’s gaireben morir au moment de nàisser; nòstra existéncia es un ponch, nòstra durada un momenton, nòstre glòbe un atòme. Tot escàs avèm començat de s’instruire un pauc que la mòrt arriba abans qu’agem agut d’experiéncia. Ieu, gause pas faire ges de projècte; m’atròbe coma una gota d’aiga dins un ocean immens. Siáu vergonhós, mai que mai davant vos, de la figura ridicula que fau dins aqueste mond.” 
 
Micromegàs ie venguèt: “Seguèssetz pas filosòf, crenheriáu de vos adolentir en tot vos assabentar que la nòstra vida es sèt còp mai lònga que la vòstra; mas sabètz tròp ben que quora cau rendre son còs als elements, e reviscolar la natura dejota una autra forma, ce qu’es morir; quora aqueste moment de metamorfòsi es vengut, avedre viscut una eternitat o un jorn, es precisament ce mèmes. Seguère dins de païses ont se vivan mila còps mai longtemps qu’en cò mieu, e trapère que se i mormolhavan encara. Mas i a d’en pertot de mond senats que sabon prene son partit e mercejar l’autor de la natura. Espandiguèt sus aqueste univèrs un abonde de varietats amb una espècia d’uniformitat remirabla. Per exemple, totes los èstres que pensan son desparièrs, e totes au fons se semblan, pel don de la pensada e das desirs. La matèria es d’en pertot estenduda; mas ten dins chasca glòbe divèrsas proprietats. Quant ne comptatz d’aquelas proprietats dins vòstra matèria? - Se parlatz d’aquelas proprietats, ce diguèt lo Saturnian, sens las qualas cresèm qu’aqueste glòb poiriá pas subsistar coma es, ne’n comptam tres cents, coma l’estenduda, l’impenetrabilitat, la mobilitat, la gravitacion, la divisibilitat e mai lo rèsta.  - Me sembla, ce repliquèt lo viatjaire, qu’aquel pichòt nombre basta a las miras que lo Creator aviá sus vòstra pichòta demorança. Admire en tot sa sagesa; vese d’en pertot de diferéncias, mas tanben pertot de proporcions. Lo vòstre glòbe es pichòt, los estatjants lo son tanben; avètz gaire de sensacions; vòstra matèria a gaire de proprietats; tot aquò es l’òbra de la Providéncia. De quana color es vòstre solelh, pro examinat? - D’un blanc fòrt jaunàs, ce diguèt lo Saturnian; e quora divisèm un de sos rais, atrobam que conten sèt colors. - Nòstre solelh tira sul roge, ce diguèt lo Sirian, e avèm trenta-nòu colors primitivas. I a pas un solelh, entre totes los qu’ai aprochats, que se sembla, coma en cò vòstre, i a pas una cara que siágue pas diferenta de totas las autras.”
 
Après mai d’una question d’aquela mena, s’assabentèt de quantas substàncias essencialament desparièras se comptavan dins Saturne. Aprenguèt que se ie comptavan pas qu’un trentenat, coma Dieu, l’espaci, la matièra, los èstres estenduts que senton e que pensan, los èstres pensants qu’an ges d’estenduda; los que se penètran, los que se penètran pas e mai lo rèsta. Lo Sirian, en cò de quau se’n comptava tres cents, e que ne’n aviá descobèrtas tres mila mai dins sos viatges, estonèt prodigiosament lo filosòf de Saturne. Enfin, après s’èstre comunicats l’un a l’autre un pauc de ce que sabián e fòrça de ce que sabián pas, après avedre fach de rasonaments pendent una revolucion dau solelh, decidiguèron de faire ensemble un pichòt viatge filosofic.