Opinion
Grops de consonantas amb una pronóncia simplificada (I)
L’occitan, coma totas las lengas romanicas, coneis una pronóncia esitanta per certans grops de consonantas que se tròban tipicament —mas pas exclusivament— dins los cultismes o mots de formacion sabenta (son de mots preses dirèctament al latin o al grèc e qu’an pas conegut d’evolucion fonetica lenta, prigonda e multiseculara).
Es possible de seguir:
De bons autors pensan que sola la pronóncia simplificada seriá acceptabla en occitan. En realitat, las enquistas de terren indican que la pronóncia completa es tanben atestada dins l’usatge autentic de fòrça locutors primaris.
La pronóncia completa es pas un francisme, es simplament la pronóncia internacionala que se constata dins la màger part de las lengas romanicas. I a pas de rason de l’enebir en occitan.
1. En lengadocian e en gascon
Remarca — En lengadocian e en gascon, a la frontièra de dos mots, i a d’esitacions foneticas similaras. Los exemples seguents son pas exaustius.
2. En provençal, niçard, vivaroalpenc e lemosin
En provençal, podèm observar que la grafia mistralenca trantalha per notar siá la pronóncia completa, siá la pronóncia simplificada. La grafia classica, ela, preferís una escritura englobanta qu’autoriza totas las pronóncias.
3. En auvernhat
L’auvernhat pareis mai conservator que los autres dialèctes sus aqueste ponch. Sembla de preferir pus sovent la pronóncia completa e presenta mens d’atestacions de pronóncia simplificada. Quand ten una pronóncia simplificada, totun, o fa segon de tendéncias similaras a aquelas del blòc lemosin, vivaroalpenc, niçard e provençal.
Certans grops de consonantas an gaireben tostemps una pronóncia simplificada: bd, gd, bt, cm, tl, tm, tn, mn, mps, mpc(+ i), mpt. Se’n parlarà lèu.
Es possible de seguir:
— siá una pronóncia completa (que deuriá èsser la solucion estandard, per defaut).
— siá una pronóncia simplificada (que deuriá èsser una solucion segondària, acceptabla e corrècta).
— siá una pronóncia simplificada (que deuriá èsser una solucion segondària, acceptabla e corrècta).
De bons autors pensan que sola la pronóncia simplificada seriá acceptabla en occitan. En realitat, las enquistas de terren indican que la pronóncia completa es tanben atestada dins l’usatge autentic de fòrça locutors primaris.
La pronóncia completa es pas un francisme, es simplament la pronóncia internacionala que se constata dins la màger part de las lengas romanicas. I a pas de rason de l’enebir en occitan.
1. En lengadocian e en gascon
grop de consonantas | pronóncia completa (per defaut) | pronóncia simplificada (acceptabla) | exemples |
cd | [gd] | [dd] | anecdòta |
cs cc (+ e, i) gs x xc (+ e, i) | [ks] | [ts] | los sacs occitan los dialògs fax excellent |
ct | [kt] | [tt] | acte doctor |
gb | [gb] | [bb] | rugbi |
gg (+ e) | lengd. [gdʒ] gasc. [gʒ] | lengd. [ddʒ, dʒ] gasc. [dʒ] | suggerir |
ns (+ consonanta) | [ns] | [s] | inspirar constitucion |
ps bs pc (+ e, i) | [ps] | [ts] | ellipsi absent los baobabs opcion |
pt | [pt] | [tt] | apte reptil |
tb | [db] | [bb] | fotbòl |
x (+ consonanta) | [ks] | [s] | explicar |
x (dins ex‑ + vocala) | [gz] | [dz, ts] | exemple |
Remarca — En lengadocian e en gascon, a la frontièra de dos mots, i a d’esitacions foneticas similaras. Los exemples seguents son pas exaustius.
c+b | [gb (bb)] | chèc bancari |
c+m | [km (mm)] | lac montanhós |
c+t | [kt (tt)] | sac traucat |
c+v | [gb (bb)] | sac verd |
p+c | [pk (kk)] | lop carnivòr |
p+m | [pm (mm)] | lop marrit |
p+n | [pn (nn)] | lop negre |
p+t | [pt (tt)] | lop terrible |
t+c | [tk (kk)] | partit comunista |
t+g | [dg (gg)] | secret gardat |
2. En provençal, niçard, vivaroalpenc e lemosin
grop de consonantas | pronóncia completa (per defaut) | pronóncia simplificada (acceptabla) | exemples |
cc(+ e, i) | [ks] | [s] | accent ficcion |
(o +) cc (+ e, i) | [ks] | [s, ws] | occitan |
(e +) cn | [kn] | [n, jn] | tecnica |
ct | [kt] | [t] | acte |
(e +) ct | [kt] | [t, jt] | collectar dialècte |
(o +) ct | [kt] | [t, wt] | doctor |
gb | [gb] | [b] | rugbi |
(e +) gd | [gd] | [d, jd] | anecdòta |
gg (+ e) | prov. niç. viv. [gdʒ] lem. [gdz] | prov. niç. viv. [dʒ] lem. [dz] | suggerir |
gm | [gm] | [m] | enigma |
ns (+ consonanta) | [ⁿs] | [s] | inspirar constitucion |
ps bs | [ps] | [s] | ellipsi psicologia absent |
(o +) ps (o +) bs (o +) pc (+ e, i) | [ps] | [s, ws] | sinòpsi observar opcion |
pt | [pt] | [t] | apte |
tb | [db] | [b] | fotbòl |
x | [ks] | [s] | fax explicar |
(e +) x (e +) xc (+ e, i) | [ks] | [s, js] | annèxe Mexic excellent |
(o +) x | [ks] | [s, ws] | ortodòxe toxic |
x (dins ex‑ + vocala) | [gz] | [z, jz] | exemple |
En provençal, podèm observar que la grafia mistralenca trantalha per notar siá la pronóncia completa, siá la pronóncia simplificada. La grafia classica, ela, preferís una escritura englobanta qu’autoriza totas las pronóncias.
grafia classica: pronóncia completa o simplificada | grafia mistralenca: notacion de la pronóncia completa | grafia mistralenca: notacion de la pronóncia simplificada |
occitan [uksiˈtaⁿ (uwsiˈtaⁿ, usiˈtaⁿ)] | — | ‘óucitan’ |
tecnica [tekˈnikɔ (tejˈnikɔ, teˈnikɔ)] | — | ‘teinico’ |
acte [ˈakte (ˈate)] | — | ‘ate’ |
dialècte [djaˈlɛkte (djaˈlɛjte, djaˈlɛte)] | — | ‘dialèite’ |
doctor [dukˈtuʀ (duwˈtuʀ, duˈtuʀ)] | — | ‘dóutour’ |
exemple [egˈzeⁿple (ejˈzɛⁿple, eˈzɛⁿple)] | — | ‘eisèmple’ |
ixa [ˈiksɔ (ˈisɔ)] | ‘ixo’ | ‘isso’ |
absent [apˈseⁿ (aˈsɛⁿ)] | ‘absènt’ | ‘assènt’ |
acceptar [aksepˈta (aseˈta)] | ‘acepta’ | ‘aceta’ |
enigma [eˈnigmɔ (eˈnimɔ)] | ‘enigmo’ | ‘enimo’ |
pigmèu [pigˈmɛw (piˈmɛw)] | ‘pigmèu’ | — |
sanctus [ˈsaⁿktys (ˈsaⁿtys)] | ‘sànctus’ | — |
apte [ˈapte (ˈate)] | ‘apte’ | — |
còpte [ˈkɔpte (ˈkɔte, ˈkɔwte)] | ‘copte’ | — |
3. En auvernhat
L’auvernhat pareis mai conservator que los autres dialèctes sus aqueste ponch. Sembla de preferir pus sovent la pronóncia completa e presenta mens d’atestacions de pronóncia simplificada. Quand ten una pronóncia simplificada, totun, o fa segon de tendéncias similaras a aquelas del blòc lemosin, vivaroalpenc, niçard e provençal.
*
Certans grops de consonantas an gaireben tostemps una pronóncia simplificada: bd, gd, bt, cm, tl, tm, tn, mn, mps, mpc(+ i), mpt. Se’n parlarà lèu.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
''X. — La lettre X est peu employée, car le double son gs, cs, est plus rare en langue d'oc qu'en français: à côté de la prononciation egzémple on trouve “ echémple, esémple, eizemple (cette dernière est provençale). Toutefois, les dictionnaires d'oc mentionnent les mots exemple, exil, expert; au XIVe siècle, on trouve déjà excellen, exceptal, exercici, explicà, expousiciu et au XIe exemple, essemple,
eissemple, eisamen, eissamen.'' Francino aprén la lengo d'oc, gramatico simplo e incoumplèto del parla lengadoucian, Bouchard d'Esquieu
Tè, après lo punt Godwyn, que carré inventar lo punt Goldwater, de decernir tot còp qu’òm diagnostica destrobles mentaus en los dab qui n’èm pas d’acòrd…
https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A8gle_Goldwater
—
Aquò rai, ne vei pas tròp on ei lo problèma, puish a que nat ne vòlen impausar arren.
Effectivament la prononciacion de tota lenco qu’evolueish, a petits pos o granas aviadas. Ne pronónciam pas lo francés com Villon nimei com Racine. Los anglés qu’an coneishut au mensh un cambiament espectaclós :
https://fr.wikipedia.org/wiki/Grand_changement_vocalique
Tant i a que çò dont s’i parla ací que son prononciacions naturaus enqüèra en vigor, n’estant pas tots passats los primolocutors. Aquestes que son donc ua referéncia evidenta, quan i son. Que’us cau escotar tot còp qui n’am lo parat.
E la prononciacion completa-per-defaut qu‘ei tanben corrècta e “atestada” en mantrun lòc, enqüèra que pas pertot taus medishs mots (tà la seria de Gaby que confirmi per exemple [lə səˈmaːnə (ua m e sonque), taˈβœj, ˈpyn, ˈbɔːsk, ɛj ˈβiːs(t) (segon l’enviroament), hœnz lœz ˈbɔːrðəs])…
Qu’ei un punt tròp chic ensenhat, qu’en occitan com en tota lenco los mots ne son pas entitats autonòmas, que’s tiran e que’s honhan entre eths e qu’an ua elasticitat. Lo locutor de hiu que lobeja tostemps entre economia, eficacitat e eufonia.
E donc que cau hornir aus aprenents un lexic abondós, ua sintaxi solida e un bon accent, e daishar que se las espalhin. La praubèra lexicau e la sintaxi empataligada que son lo purmèr empach, evident, tà un prosei naturau e coladís.
#36 A le hèita fin : çò que vòu díser "atestat" ? Dit preus locutors o pescat en quauque tèxte ?
E s'es atestat lo mòt"còishe" en lo mon parlar, lo niçard que'u pòt emplegar, percè qu'auré legit Manciet pr'exemple, tot còp que vòu díser "un enfant" ? E se ditz "lu còishe dau men german" percè qu'a legit lo mòt "german" en un tèxte aranés entà díser "cosin", qu'at pòt díser autanplan, shètz de har çò que puirem aperar "ua fauta de lenga" ?
Per non pas aver estudiat le mia lenga autaplan com vos, magini, lo mot "pronóncia" que'm sembla estar çò qu'apèrarí "un occitanisme" : un mòt dobtosament sabènt arrevitat sonqu'entà se virar s'un gallicisme suposat...
E'm pensi clarament 2 escòlas entà l'occitan que's dessenhan per doman. Le de l'arrespèct de les airas lingüisticas e le d'ua normalisacion òrba dab lo mòt "occitan" per totèm...
Aquel article pertòca le vocabulari internacional de totas las lengas, romanicas de segur e l'anglés mai que mai. Pauc impòrta la pronóncia de las consonantas, la question-clau es l'articulacion de las consonantas, completa o destibada.
L'articulacion completa facilita la comunicacion, l'ortografia, e l'aprendissatge de las lengas estrangièras, gràcia a una grafia etimologizanta.
L'articulacion es inconscienta, e la descripcion de las variantas de destibament es indispensabla.
L'òbra de Domergue Sumien es d'interès general.
#36
Vòli pas parlar a la plaça de l'amic n°33, mès per jo, ma lenga, coma ec pòdetz véser, es pas lo niçard nimèi l'aranés, mès lo patoès(*) de la ribèira garonesa entre Bordèu e Agen.
(*) Mòt augent per objectiu de hèser herir (frémir en francés) los occitanistas.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari